کلاف سردرگم بورس

یک ماه از سال جدید پشت سر گذاشته شد و بازار سهام همچنان در مسیر نزول حرکت می‌کند. اولین ماه سال اما برای بورس‌بازان ماهی سرد و کم‌رمق همراه با افت قابل ملاحظه قیمت سهام بود. به این ترتیب فروردین ماه با ثبت افت 7 /6درصدی توانست عنوان منفی‌ترین فروردین‌ماه تاریخ بورس تهران را از آن خود کند. جالب آنکه سال گذشته بود که در اولین ماه سال شاهد رشد بیش از 34درصدی نماگر سهام بودیم که بیشترین میزان افزایش این نماگر در اولین ماه سال بود که بازار سهام به خود دیده بود. حالا تنها پس از گذر یک سال رکوردی معکوس در این بازار به ثبت رسید. اتفاقی که رخداد آن شاید به ذهن هیچ سرمایه‌گذاری خطور نمی‌کرد. سیل پول‌های سرگردان و تشنه سود که سال گذشته روانه بورس تهران شده بودند حالا یا راه خروج از بازار را در پیش گرفته‌اند یا در صف‌های فروش سنگین قفل‌شده منتظر خروج نشسته‌اند. برخی نیز راهی صندوق‌های قابل معامله شده‌اند تا مسیر غیرمستقیم کسب سود از بازار سهام را نیز بیازمایند. در مجموع هفته گذشته با افت 9 /2درصدی شاخص کل بورس سپری شد و دلار کاهش 3 /3درصدی و سکه عقب‌نشینی 4 /4درصدی را ثبت کرد.

تعمیق رکود بورس

بازار سهام یکی از رکودی‌ترین دوران خود را تجربه می‌کند. میانگین روزانه ارزش دادوستد سهام که در سال گذشته به حدود 10 هزار میلیارد تومان رسیده و به موجب آن شاخص مرز دو میلیون واحد را نیز درنوردیده بود، در روزهای سپری‌شده از سال جاری، رقم نازل 2700 میلیارد تومان را ثبت کرده است. سال 98 بود که ارزش معاملات خرد سهام در چنین سطوحی قرار داشت. جالب آنکه از آن زمان تاکنون ارزش کل بازار سهام حدود هفت برابر شده و این میزان از دادوستد ثبت‌شده به وضوح گویای حال و روز خراب بورس و بورس‌بازان است. از آمار تجمیعی فروردین‌ماه که بگذریم، بازار سهام در معاملات خود در هفته منتهی به اول اردیبهشت‌ماه رکوردهای جدید در مسیر نزول ثبت کرد. مجموع ارزش معاملات خرد سهام (بورس، فرابورس و بازار پایه) در دومین روز کاری این هفته تنها 924 میلیارد تومان بود که از 17 فروردین ماه سال 98 تاکنون نظیری برای آن نمی‌توان یافت. زمانی می‌توان به عمق این فاجعه پی برد که نگاهی به ارزش بازار سهام در دو بازه مذکور بیندازیم. در دو سال اخیر مجموع ارزش بازار سهام از 853 هزار میلیارد تومان به 6100 هزار میلیارد تومان افزایش یافته که رشد هفت‌برابری را نشان می‌دهد. به عبارتی همان ارزش معاملات 880 میلیارد تومانی که در آن زمان ثبت شد سهمی 12 /0درصدی از کل ارزش بازار داشت. در حال حاضر اما دادوستد 924 میلیارد تومانی رقم‌خورده تنها 02 /0 درصد از ارزش کل بازار سهام را شامل می‌شود. ضمن آنکه دلار 24‌هزارتومانی این روزها، دو سال پیش در میانه کانال 13 تا 14 هزار تومان در نوسان بود. هر چند در روزهای بعد تا حدودی شاهد افزایش دادوستد سهام بودیم اما همچنان کمتر از 10 درصد معاملات ثبت‌شده در اوج سال 99 را تجربه می‌کنیم. محدودیت دامنه نوسان را که این روزها با نامتقارن شدن زخمی نو به بدنه بازار سهام زده است به جرات می‌توان اصلی‌ترین متهم تعمیق رکود بورس تهران نام برد. محدودیتی که نه تنها اصلاح بازار سهام را طولانی و فرسایشی کرده بلکه اصل مهم یک بازار کارا یعنی نقدشوندگی را نیز به شوخی تبدیل کرده است.

تله نامتقارن دامنه نوسان

همان‌‌طور که اشاره شد دامنه نوسان نامتقارن به دغدغه جدید فعالان بازار تبدیل شده است. سیاستگذار بورسی نیز بارها بر لزوم حذف این محدودیت خودساخته تاکید کرده و آن را مانع یک بازار کارا معرفی کرده اما هیچ گامی برای حذف یا افزایش آن برداشته نمی‌شود. تنها کاری که سیاستگذار بورسی انجام داد و از اولین روز اردیبهشت‌ماه اجرایی شد، افزایش یک‌درصدی دامنه نوسان منفی بود که بیشتر شبیه یک شوخی بود. در اولین روز اجرایی شدن این دامنه نوسان جدید در محدوده مثبت شش تا منفی سه تنها قیمت سهام بودند که از کف دودرصدی روزهای پیش از آن به کف سه‌درصدی نزول کردند و سبب افت بیش از یک‌درصدی نماگر اصلی بورس تهران شدند. نه در نقدشوندگی سهام فرجی حاصل شد و نه از طول صف‌های فروش سنگین انباشته‌شده در ماه‌های گذشته کاسته شد. موضوعی که البته مورد انتظار بود و جای تعجب چندانی نداشت.

صندوق‌ها گوی سبقت را ربودند

یکی دیگر از رخدادهای بازار سهام در هفته‌ای که گذشت، سبقت ارزش معاملات صندوق‌های قابل معامله از سهام بود. به این ترتیب برای اولین‌بار در تاریخ معاملات بازار سهام نمودار مربوط به ارزش دادوستدهای ثبت‌شده تغییر کرد. به این ترتیب روز یکشنبه در حالی ارزش معاملات خرد سهام در مجموع بازارهای بورس، فرابورس و پایه 924 میلیارد تومان بود که ارزش دادوستدها در صندوق‌های قابل معامله به 986 میلیارد تومان رسید. تنها چهار صندوق نخست از منظر بیشترین ارزش معاملات یعنی «کیان»، «اعتماد»، «پالایش» و «دارا یکم» ارزشی معادل دادوستدهای ثبت‌شده در بورس تهران (حول‌وحوش 600 میلیارد تومان) داشتند که خود جای تامل دارد. شاید در شرایط معمول که خبری از انجماد معاملاتی و سنگین بودن صفوف فروش نبود، شنیدن چنین خبری جای خوشحالی و مسرت داشت، اما مشاهده این ارقام در شرایط فعلی نشانه تعمیق رکود بازار سهام است. چراکه این ارزش دادوستد صندوق‌ها نبود که افزایش یافت بلکه از معاملات پررونق از میان سهام خبری نبود. البته پابرجا ماندن همان میزان دادوستد در صندوق‌ها نسبت به گذشته نشان می‌دهد بخشی از سرمایه‌گذاران تصمیم گرفتند مسیر سهامداران غیرمستقیم در بورس را نیز بیازمایند. سرمایه‌هایی که دیگر گزینه‌های سرمایه‌گذاری را چندان جذاب نمی‌بینند و ترجیح می‌دهند در صندوق‌ها که هم از ریسک کمتر و هم نقدشوندگی بالاتری برخوردارند پارک شده و در وقت مقتضی دوباره روانه معاملات سهام شوند.

قانونی که اجرانشده لغو شد

همزمان با تغییر یک‌درصدی دامنه نوسان نامتقارن قرار بود تا اول اردیبهشت‌ماه قوانین مربوط به گره معاملاتی نیز تغییر کند. در حال حاضر و بر مبنای قانون گذشته در صورتی که سهمی در پنج روز متوالی به میزان پنج درصد حجم مبنا معامله نمی‌شد، شامل رفع گره معاملاتی می‌شد. در اصلاحات جدید اما مقرر شده بود از ابتدای اردیبهشت‌ماه اگر سهم در پنج روز معاملاتی، ۲۰۰ درصد حجم مبنا یعنی دو برابر آن مورد دادوستد قرار نگیرد، وارد فرآیند گره معاملاتی شود و با دامنه نوسان دو برابر حالت معمول دادوستد شود و در آن روز حجم مبنای سهم به یک کاهش یابد. قانونی که البته به اجرا نرسید و هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار در اطلاعیه‌ای اعلام کرد با توجه به ابراز نگرانی فعالان بازار در خصوص اجرای مصوبه اصلاح دستورالعمل رفع گره معاملاتی، هیات‌مدیره این سازمان با احترام به نظر فعالان و به منظور رفع دغدغه‌های سهامداران اجرای مصوبه مذکور را متوقف کرد. هر چند در بازاری که با حجم مبنا و دامنه نوسان دست و پنجه نرم می‌کند، گره معاملاتی می‌تواند کارگشا باشد، اما مشکل این است که در شرایط فعلی که به سبب اعمال دامنه نامتقارن و محدود کردن کف روزانه، صف‌های فروش هر روز سنگین و سنگین‌تر می‌شود، گره معاملاتی نیز چندان مفید واقع نخواهد شد.

فرار بی‌وقفه حقیقی‌ها

خروج سهامداران خرد همچنان ادامه ‌دارد و این دسته از سرمایه‌گذاران که از ریسک‌پذیری پایین‌تری برخوردار بوده و عموماً هیجانی‌تر عمل می‌کنند، در یک ماه سپری‌شده از سال 1400 بیش از هفت هزار میلیارد تومان از سرمایه خود را از گردونه معاملات سهام خارج کرده‌اند. اگر دادوستدهای 24 فروردین‌ماه را که سهامداران در واکنش هیجانی به خبر تزریق 24 هزار میلیاردتومانی به بازار سهام تغییر نقش داده و خریدار شده بودند در نظر نگیریم، حالا 43 روز کاری است که حقیقی‌ها بی‌وقفه در حال فروش‌اند و بیش از 20 هزار و 300 میلیارد تومان از سهام خود را در دو بازار بورس و فرابورس نقد کرده‌اند. بخشی از این نقدینگی روانه صندوق‌ها شده، بخشی همچنان در کف حساب کارگزاری‌ها باقی‌ مانده و بخشی دیگر شاید روانه گزینه‌های دیگر سرمایه‌گذاری همچون بازار رمزارزها شده است.

فروشندگان سکه صف کشیدند

پس از هفته‌ها انتظار و ادامه‌دار بودن روند نزولی قیمت طلا و سکه و با توجه به ارزش روزافزون اونس جهانی طلا، درحال حاضر به نظر می‌رسد سکه تا حدودی به حداقل قیمت خود رسیده و انتظار می‌رود که با شیب تندی به مسیر کاهشی خود ادامه ندهد. با افزایش عرضه سکه در بازار، بهای هر قطعه سکه تمام بهار آزادی روز چهارشنبه حدود 10 میلیون و 190 هزار تومان نرخ‌گذاری شد و افت هفتگی 4 /4درصدی را نشان داد. دلیل رشد فروش سکه، تعطیلی واحدهای طلافروشی و نبود تقاضا در روزهای کرونایی است که این روند کاهشی را تشدید کرده و باعث شده مردم از ترس ادامه‌دار بودن این روند و کاهش ارزش دارایی‌های امن خود بیشتر میل به فروش داشته باشند. به گفته برخی فعالان این بازار خبرهای مثبت در رابطه با برجام و مذاکرات که به صورت مستمر پیگیری می‌شوند در این روزها تاثیر بسزایی بر بازار سکه داشته‌اند.

مسکن در انتظار سیگنال دلار

بازار مسکن همچنان در فضای انتظاری قرار دارد. رکود در این بازار حتی از گذشته عمیق‌تر شده و نه توانی برای خرید ملک از سوی خانه‌اولی‌ها وجود دارد و نه تسهیلات مسکن این روزها کفاف متقاضیان را می‌دهد. در این میان بهروز ملکی، کارشناس بازار مسکن می‌گوید: «مسکن امروز با قیمت دلار 28 هزار تومان معامله می‌شود. به طور میانگین ۱۰ درصد خانه‌های ایرانی خالی هستند، امروز روی تاثیر خانه‌های خالی بر گرانی مسکن تبلیغات زیادی می‌شود که به اعتقاد من تاثیر زیادی ندارد. قیمت متوسط یک متر مربع مسکن در تهران در ۱۰ سال گذشته بین ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ دلار در نوسان بوده است و می‌توان هر متر مربع را به طور میانگین هزار دلار فرض کرد. با توجه به همبستگی قیمت مسکن به دلار، می‌توان توقع داشت با کاهش ارزش دلار، بازار مسکن هم تاثیر بگیرد. پیش‌بینی من کاهش دلار به ۲۰ هزار تومان یا کمی پایین‌تر و سپس برگشت آن تا ۲۳ و ۲۳ هزار و ۵۰۰ تومان است، در نیمه دوم سال دلار ممکن است از قیمت فعلی نیز بالاتر برود.» این انتظارات کاهشی در میان فعالان بازار مسکن نیز دیده می‌شود.

چشم دلار به مذاکرات

دلار که در آخرین روز کاری فروردین‌ماه به کانال 23 هزار تومان نزول کرده بود، روز چهارشنبه به دنبال اظهارات جدید مقامات آمریکا که بیان کردند هیچ امتیازی به ایران پیش از اطمینان به پایبندی کامل به برجام نخواهند داد، دوباره صعودی شد و شاهد تغییر انتظارات شماری از معامله‌گران در این بازار بودیم. با این حال در شرایط کنونی به نظر می‌رسد تا زمان قطعی شدن نتایج مذاکرات، دلار در محدوده 23 هزار و 500 تا 24 هزار و 500 نوسان کند و معامله‌گران پله‌پله در موقعیت‌های خرید و فروش قرار بگیرند. در مجموع هفته گذشته (تا پایان دادوستدهای روز چهارشنبه) این اسکناس آمریکا با افت 3 /3درصدی مواجه شد.

طرح ناقص خودرویی مجلس

در بازار خودرو، هفته گذشته کمیسیون صنایع و معادن مجلس سرانجام طرح عرضه خودرو در بورس کالا با هدف حذف واسطه‌گری در بازار را تصویب کرد. طبق طرح اولیه، خودروسازان ملزم به عرضه تمام محصولات خود در بورس کالا بودند و عرضه خارج از این بستر نیز جرم تلقی می‌شد. قیمت پایه عرضه خودرو در بورس را شورای رقابت تعیین خواهد کرد. این شورا مکلف است قیمت مبنای خودروهای مشمول را به طور مستقیم بر اساس محاسبه قیمت تمام‌شده در همان سال و با لحاظ هزینه‌های مختلف از جمله تحقیق و توسعه و هزینه‌های مالی (با تایید حسابرس رسمی) اعمال و تصویب کند. در بخش دیگری از مصوبه کمیسیون صنایع مجلس آمده که مابه‌التفاوت حاصل از قیمت مصوب شورای رقابت و فروش خودروها در بورس کالا، به حساب خاصی نزد خزانه‌داری کل کشور واریز خواهد شد. هر چند در ابتدا این طرح برای سروسامان پیدا کردن بازار خودرو تدوین شد اما عرضه خودرو با قیمت پایه در بورس کالا همان قیمت‌گذاری دستوری است که گریبان این صنعت را گرفته و سبب افزایش شکاف قیمتی از کارخانه تا بازار شده است.

سقوط 13 درصدی بیت‌کوین

از بازارهای داخلی که بگذریم این روزها در بخشی از سرمایه‌گذاران تب ورود به رمزارزها شدت گرفته است و بیت‌کوین در صدر توجه به این ارزهای دیجیتال قرار دارد. در حالی که بیت‌کوین در هفته گذشته و پس از ورود اولین صرافی مبتنی بر رمزارزها به وال‌استریت روزهای صعودی را سپری می‌کرد و حتی با ورود به کانال ۶۴ هزاردلاری سقف قیمتی تاریخی خود را شکسته بود، در ادامه با تغییر جهت بیشتر از 13 درصد از ارزش خود را از دست داد. روز چهارشنبه ارزش بیت‌کوین به 55 هزار و 566 دلار کاهش یافت.