نوآوری در مدل کسب‌وکار
چرا دیجیتالی شدن صنایع قدیمی مهم است؟
امروزه تحول دیجیتال، مرز واحدهای فناوری اطلاعات را پشت سر گذاشته و به عنوان مفهومی فراگیر، به موضوع بحث رهبران و مدیران ارشد سازمان‌ها -در صنایع، بخش‌ها و موقعیت‌های جغرافیایی متفاوت- بدل شده است. عصر دیجیتال، مرحله‌ای نوین از سیر تکاملی جهان است که این بار، بر پایه استفاده روزافزون از فناوری در محیط کار، توانمند شده است.
تحول دیجیتال با آهنگی سریع شیوه عملکرد سازمان‌ها را -اعم از خصوصی و دولتی- به طور بنیادین دگرگون کرده و آنها را ناگریز ساخته با الگوهایی جدید، به موضوع ارائه خدمات به مشتریان بیندیشند. این امر تاثیری عمیق بر عملکرد واحدهای منابع انسانی و نقش آنها در شناسایی رویکردهای جدید برای مدیریت افراد سازمان خواهد داشت. در این میان نگاهی گذرا به اثرات سازمانی اقتصاد دیجیتال نشان می‌دهد مهم‌ترین آنها شامل چند بخش است. در وهله اول سازمان‌ها مسطح‌تر شده و مسوولیت‌ها، بیش از پیش، به نقاط تاثیر تلاطمات نزدیک می‌شوند. سپس مجموعه‌ای از ابزارهای فناورانه در اختیار رهبران سازمان قرار گرفته است تا قادر باشند با سهولت و سرعت بیشتر، کارآمدی تصمیمات را ارزیابی کنند. همچنین سهولت شایستگی‌های قابل انتقال به کارکنان از اهمیت بسزایی برخوردار است.
از سوی دیگر، تحول دیجیتال، تغییری شگرف در عملکرد یک سازمان یا یک کشور با محوریت فناوری‌های تحول‌آفرین در جهت بهره‌وری است که مدیران به طور دیجیتالی سه حوزه کلیدی تجربه مشتری، مدل‌های تجاری و فرآیندهای عملیاتی را متحول می‌سازند. اینترنت اشیا، رایانش ابری، اپلیکیشن‌های موبایل، رسانه‌های اجتماعی، واقعیت مجازی و افزوده، تحلیلگری داده، هوش مصنوعی و بلاک‌چین از مهم‌ترین انواع فناوری‌های تحول‌آفرین هستند و زمانی می‌توانیم مدعی تحول دیجیتال شویم که این فناوری‌ها، مدل‌های کسب‌وکار، تجربه‌های ذی‌نفعان (مانند مشتریان و کارکنان در سطح سازمانی و شهروندان در سطح ملی) و فرآیندهای عملیاتی ما را به نحو مطلوبی متحول کرده باشند و به عنوان عاملی اصلی مزیت رقابتی سازمان‌ها پیاده‌سازی آن با چالش‌های زیادی از جمله فرهنگ سازمانی، طراحی استراتژی دیجیتالی، حمایت مدیران ارشد، میزان آگاهی و تخصص دیجیتال، بودجه، مسائل امنیتی و ریسک‌های آن، مدل تجاری و فرآیندهای سازمانی روبه‌رو است که با رشد تحقیقات در این حوزه علمی به خصوص در سه سال اخیر قطعاً راهکارهای مدیریتی زیادی در اختیار مدیران خواهد بود و ابعاد پنهان آن مورد شناسایی قرار خواهد گرفت.
تحول دیجیتال و دیجیتالی شدن در سازمان‌ها از اوایل دهه 1950 شروع شده است و طی سال‌های مختلف ابتدا با تحول در بخش حسابداری و فعالیت‌های جاری و پردازش تراکنش‌ها و در نهایت با توانمندی‌های محاسباتی و تحلیلی، یادگیری ماشین، کلان‌داده‌ها، کاربردهای هوش مصنوعی و اینترنت اشیا و محاسبات ابری در حال نقش‌آفرینی در سازمان‌های نوین است که در سال‌های اخیر پیشگامان استفاده از فناوری‌های دیجیتالی گوگل، آمازون و فیس‌بوک بوده‌اند. در این میان تحول دیجیتال نه‌تنها به اینترنت و رسانه‌های اجتماعی ما قدرت می‌دهد، بلکه به‌طور فزاینده‌ای به عنوان بخشی از تمام محصولات و فرآیندها تبدیل می‌شود.
تحول دیجیتال، اقتصاد امروز را نیز تغییر داده و دیجیتالی شدن اقتصاد به نوآوری، کارایی و پیشرفت خدمات کمک کرده است. افزایش بهره‌وری، نوآوری، رشد اقتصادی و کاهش بیکاری، یکی از اهداف استراتژی‌های ملی دیجیتال صرفه‌جویی در زمان و هزینه انجام کار و بهبود بهره‌وری، تاثیر قابل‌توجهی بر رشد اقتصادی دارد. پیشرفت‌های صورت‌گرفته در زمینه فناوری‌ها زمانی که در مقیاس بزرگ به کار گرفته می‌شوند، تاثیر قابل توجهی در هزینه‌های عملیاتی ایجاد می‌کنند.
در این میان فولاد مبارکه نیز به‌تازگی پا به عرصه دیجیتالی کردن این صنعت استراتژیک گذاشته است. فولاد مبارکه قصد دارد نوآورترین شرکت در عرصه فولاد و سپس در صنایع دیگر باشد و به عنوان یک الگو، تبدیل به کارخانه‌ای هوشمند شود. طرح تحول دیجیتال در فولاد مبارکه با هدف ارتقای بهره‌وری در تولید محصولات فولادی با استفاده از روش‌های نو و به همت شرکت بین‌المللی مهندسی سامانه‌ها و اتوماسیون (ایرسا) و با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات چندی پیش رونمایی شد. با اجرای کامل این طرح فرآیند تولید با خطای کمتر، هزینه‌های پایین‌تر و امکان تولید محصولات متنوع و جدید انجام خواهد شد. این در حالی است که در صورتی که نتوانیم بین حوزه‌های جدید فناوری اطلاعات با صنایع قدیمی و ریشه‌دار همانند فولاد مبارکه ارتباط برقرار کنیم در سال‌های آینده با رشد منفی صنایع و مجموعه‌ای از شرکت‌های ورشکسته مواجه خواهیم شد.
در این میان برقرار نشدن ارتباط میان حوزه‌های جدید فناوری اطلاعات با صنایع، به بیکاری مجموعه‌ای از کارگران صنایع در دنیای آینده خواهد انجامید که نمی‌توانند با محصولات مشابه خارجی رقابت کنند. بسیاری از صاحبان صنایع و متولیان معتقدند تحول دیجیتال صنایع راهی است که باید سریع‌تر آن را شروع کنیم و همراه با پیش‌نگری و آینده‌نگری خود را برای آن آماده کنیم. طرح تحول دیجیتال فولاد مبارکه از آن جهت اهمیت دارد که یک صنعت بزرگ و پیشرو در کشور وارد این عرصه شده و اراده خود را برای ورود به عرصه اقتصاد دیجیتال نشان می‌دهد. در این مسیر، مجموعه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در اجرای این طرح همراه فولاد مبارکه خواهد بود و هر آنچه در توان دارد را برای اجرای کامل این طرح انجام خواهد داد. باید پذیرفت از آن جهت که صنعت هم همانند هر موضوع دیگری از جنبه‌های اجتماعی برخوردار است، بازیگران و ذی‌نفعان صنعت باید این تغییر در نگاهشان ایجاد شود که هوشمند شدن صنعت برای ما ضرورت دارد.
وضعیت امروز ما در دنیا بد نیست و آینده نشان می‌دهد اگر نتوانیم این‌گونه سیاست‌ها را به خوبی انجام دهیم از دنیا عقب خواهیم ماند و در صورتی که عملکرد خوبی در این زمینه داشته باشیم به طور حتم در آینده نزدیک و در کوتاه‌مدت جزو پیشروان منطقه قرار خواهیم گرفت. فولاد مبارکه به‌طور معمول نقش پیشرو در صنایع را دارد و سرریز کارهای این شرکت در سایر صنایع و شرکت‌های فولادی کشور هم قابل مشاهده است. اگر فولاد مبارکه بتواند این کار را به خوبی انجام دهد می‌توانیم انتظار داشته باشیم که سرریز آن در سایر صنایع استان و دیگر صنایع فولادی کشور اتفاق بیفتد. چراکه فولاد مبارکه، بزرگ‌ترین مجتمع صنعتی کشور و بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد تخت در خاورمیانه است و می‌تواند الگوی مهمی برای سایر صنایع کشور باشد. این مجتمع فولادی با سهم بیش از ۵۰درصدی در تولید فولاد کشور دارای ارزش فعلی ۲۰۰ هزار میلیارد ریال است و با داشتن حدود ۱۲ میلیون تن ظرفیت آهن اسفنجی بزرگ‌ترین تولیدکننده آهن اسفنجی در جهان محسوب می‌شود. قاعدتاً با رونمایی از طرح تحول دیجیتال فولاد مبارکه، نسل جدید فناوری در فرآیندهای تولیدی این شرکت پیاده‌سازی خواهد شد و این مجتمع صنعتی با کمک فناوری به سمت کارخانه هوشمند حرکت می‌کند. مراحل اجرای این طرح تحول دیجیتال که تا سال ۱۴۰۰ ادامه خواهد داشت علاوه بر ارتقای بهره‌وری، شامل پاسخگویی نیازهای کیفی محصولات به مشتریان است. در پایان باید گفت، متحول کردن عملیات داخلی شرکت، پیش‌نیاز تغییر در مدل کسب‌وکار به شمار می‌رود. تحول در شیوه تولید و توزیع محصول، میلیون‌ها دلار صرفه‌جویی به همراه خواهد داشت.
