خروج از تله تحریم

فولاد از جمله کالاهایی است که از سوی تحریم‌کنندگان در فهرست کالاهای تحریمی قرار گرفته؛ به نحوی که تلاش شده تا یکی از مجاری پرقدرت ارزآوری کشور را مسدود کنند؛ اما تولیدکنندگان ایرانی راه خود را به بازارهای هدف صادراتی پیدا کرده و راهکارهایی را به‌کار بسته‌اند تا بتوانند با گذشت زمان، برنامه‌های خود در عرصه تولید و افزایش ظرفیت را پیش برند. حمیدرضا عظیمیان، مدیرعامل فولاد مبارکه اصفهان می‌گوید که اگرچه صادرات غیرنفتی این روزها به سیاست گره خورده است، اما راهکارهایی همچون افزایش فروش در بازار داخل و نیز صادرات ورق‌های فولادی از سوی سایر شرکت‌ها را به‌کار بسته است تا بتواند به موازات تحریم‌ها، همچنان در پروسه ارزآوری نقش‌آفرینی کند.

♦♦♦

طی ۱۸ ماه گذشته صادرات غیرنفتی در ایران فراز و فرودهای بسیاری داشته است، اگر بخواهیم فراز و فرودهای صادراتی حوزه فولاد را در این مدت مرور کنیم، به چه نقاطی لازم است اشاره کرده و بر آن تمرکز کنیم؟

صادرات غیرنفتی امروز بیشتر به سیاست گره خورده است؛ به این معنا که در حوزه صادرات مباحث متفاوتی امروز مطرح است و در کشور، کیفیت و قیمت و قوانین تجارت جهانی مساله‌ای است که در رتبه بعدی مورد توجه قرار می‌گیرد. در واقع، آنچه در شرایط کنونی اقتصاد ایران، بیشتر بر روی صادرات اثر گذاشته و میزان صادرات و کشورهای هدف صادراتی را تحت‌الشعاع خود قرار داده است، موضوع تحریم است. در واقع صادرات در کشور متاثر از تحریم‌هاست که با کاهش مواجه بوده است؛ ضمن اینکه عملیات بانکی، مساله حمل‌ونقل، بیمه و ضمانت صادرات نیز در کنار این وجود دارند که از مسائل سیاسی و روابط ایران با سایر کشورهای دنیا تاثیر می‌گیرد و بیشتر تاثیرات بر روی آمارهای صادراتی آنجا خود را نمایان می‌کند. به هر حال برآوردها نشان می‌دهد که در پنج سال آینده، شرکت فولاد مبارکه به عنوان صاحب تکنولوژی، در کنار سایر فولادسازان بزرگ دنیا مطرح خواهد شد؛ اگرچه محدودیت‌های ناشی از تحریم، کار ما را سخت کرده است؛ به نحوی که در مهرماه سال 97 طی اطلاعیه‌ای، شرکت فولاد مبارکه در لیست تحریم‌ها قرار گرفته است و این امر، این شرکت و طرف‌های تجاری را برای مدت دو تا سه ماه با شوک روبه‌رو کرده بود و باعث شد فولاد مبارکه تنها به 65 درصد از اهداف صادراتی خود دست پیدا کند. در عین حال، فشارهای اقتصادی و تحریم‌ها باعث شده سایر صنایع کشور مانند خودروسازها نیز به موازات فولادسازان با مشکل روبه‌رو شوند و کشورهای صاحب قدرت نیز منتظر هستند تا صنایع ما متوقف شود؛ این در شرایطی است که توقع دولت و مسوولان از شرکت توانمند فولاد مبارکه تسلیم شدن نیست؛ همان‌طور که فولاد مبارکه نیز پس از این فرآیند، تسلیم نشده و راه پیشرفت را در پیش گرفته است. این در حالی است که پس از تحریم، فولاد مبارکه ما به خود آمده و راهکارهای جدید را مورد بررسی قرار داده است که بر مبنای آن، توانسته با فروش داخلی خوب و سودآوری، خلأ صادرات را جبران کند. بر اساس آمارهای رسمی که از سوی شرکت استخراج شده است، شرکت فولاد مبارکه توانسته در شش‌ماهه سال 98 به اندازه کل سال 97 فروش داخلی داشته باشد. از سوی دیگر، این شرکت تلاش کرده تا گام‌های جدی دیگری را در این میان بردارد، به این معنا که بتواند افت صادرات خود را جبران کند. این در حالی است که دستیابی به محصولات استراتژیک جدید، سودآوری، تامین منابع شرکت و در دستور کار قرار گرفتن پروژه نورد گرم 2 از جمله کارهایی بوده که توانسته فولاد مبارکه را در مسیر توسعه و پیشرفت خود، به پیش براند. به هر حال، مدیران صنعت باید امید و نشاط را به کشور پمپاژ کنند تا از این پیچ خطرناک عبور کنیم. از سوی دیگر، امروزه فولادی‌های بزرگ مانند فولاد مبارکه با چالش جدی عدم تامین مواد اولیه از جمله کنسانتره و گندله مواجه هستند؛ اگرچه مدیران گذشته با خرید بلوک عمده شرکت توسعه معادن تصمیم گرفته بودند تا تامین مواد اولیه را تضمین کنند اما امسال این تدبیر کارساز نیست و شرکت‌های معدنی با دو رویکرد دیگر راه خود را ادامه می‌دهند؛ ضمن اینکه شرکت‌های معدنی یا فولادساز شده یا برای ارزآوری بیشتر راه صادرات را در پیش گرفته‌اند. در این میان، در شش‌ماهه گذشته طی جلسات مختلف با فولادسازان و وزارت صمت درخواست شد این رویکرد تغییر کند اما این رویکرد تغییرپذیر نیست و همچنان معدنی‌ها و فولادسازی بر سودآوری خود پافشاری می‌کنند.

صادرات در بخش فولاد اکنون با چه چالش‌هایی دست و پنجه نرم می‌کند؟

اصلی‌ترین واحد فولادی کشور که فولاد مبارکه است، تحریم شده است و عملیات بانکی، حمل‌ونقل، کشتیرانی و امکان جابه‌جایی پول و نقل و انتقالات مالی برای آن در حاشیه تحریم ممنوع شده است؛ بر این اساس ما قابلیت رقابت خود را از دست داده‌ایم. بنابراین تحریم‌های بین‌المللی در حوزه صنعت فولاد که اتفاقاً فولاد مبارکه را هم نشانه گرفته است، سبب شده تا مجموعه فعالیت‌ها و رشدهایی که این شرکت معظم طراحی کرده بود، با کندی مواجه شود و همین امر، چالش‌های بسیاری را پیش‌روی صادرکنندگان فولادی و از جمله فولاد مبارکه قرار داده است.

اکنون یک سال از حضور جنابعالی در فولاد مبارکه می‌گذرد و تقریباً از بدو ورود نیز با چالش تحریم فولاد از سوی تحریم‌کنندگان و آمریکایی‌ها مواجه شدید. آیا توانستید تدابیری را به‌کار ببندید که شرکت فولاد مبارکه که یکی از لیدرهای تولید و صادرات فولاد در ایران است، بتواند به مسیر خود با قدرت بیشتری ادامه دهد؟

اگر ما خودمان نتوانستیم صادر کنیم، اما تلاش کردیم به شرکت‌هایی که صادرکننده ورق فولادی هستند کمک کرده تا بتوانند تولید و صادرات خود را افزایش دهند. بنابراین شرکت فولاد مبارکه به صورت غیرمستقیم در پروسه صادرات نقش‌آفرینی کرده و شرایطی را به وجود آورده که اگر خودش هم نتواند به صورت مستقیم به دلیل تحریم‌ها صادرات انجام دهد، صادرات محصولات فولادی دیگر را تقویت کند. در واقع این تولیدکنندگانی که از محصولات فولاد مبارکه استفاده می‌کنند، در حوزه‌هایی همچون تولید بشکه‌های فلزی و مواردی از این دست مشغول به‌کار بوده که مورد حمایت قرار گرفته‌اند تا فولاد مبارکه بتواند به صورت غیرمستقیم اقدام به صادرات محصولات خود کند.

ارزآوری واحدهای فولادی از جمله فولاد مبارکه در یک سال و نیم گذشته چه میزان بوده و چقدر از آن رفع تعهد ارزی شده است؟

ارزبری برای قطعات و واحدهایی که نیاز داریم، بین 100 تا 120 دلار در هر تن است که ما بخشی از نیازهای خود را از طریق فروشندگانی که در بازار هستند، تامین کرده‌ایم و در این رابطه نیز مشکل نداریم؛ چراکه بانک مرکزی کمک کرده تا نیازهای ارزی ما برای تامین کالاهای مورد نیاز خطوط تولید تامین شود. البته ارزآوری فولاد مبارکه به لحاظ صادراتی که صورت داده است، کاملاً مشخص است، اما به هر حال به دلیل برخی مسائل، امکان اعلام رقم دقیق صادرات فولاد مبارکه وجود ندارد.

به لحاظ حضور ایران در بازارهای هدف صادراتی آیا در این مدت تغییری در بازارها مشاهده می‌کنیم و به‌طور کلی برنامه برای حضور در بازارهای جدید صادراتی چیست؟

تغییرات جزئی در واقع ایجاد شده است چراکه صادرات به مقصد اروپا نیز با تغییراتی مواجه شده است؛ البته ما به صورت کلی مشکلاتی را مرتبط با صادرات محصولات خود به کشورهای مختلف دنیا داریم؛ اما تلاش کرده‌ایم تا از طریق مذاکره و همکاری و هماهنگی با کشورهای همسایه خود، بتوانیم محصولات خود را صادر کنیم.

اکنون بازار جدیدی را اختیار نکرده‌اید؟

خیر، هنوز به صورت جدی وارد حوزه حضور در بازارهای هدف جدید صادراتی نشده‌ایم؛ این در شرایطی است که فولاد مبارکه، محصولاتی را تولید می‌کند که کاملاً منطبق بر استانداردهای روز اروپایی است و مشکلی در این زمینه وجود ندارد؛ به این معنا که اگر صادرات به لحاظ مسائل تحریمی با مشکل مواجه نمی‌شد؛ به‌طور قطع بازار مناسبی در اروپا برای کالاهای تولیدی و محصولات صادراتی فولاد مبارکه وجود داشت. در بازارهای اطراف و همسایگان در شرق و غرب کشور نیز با تلاش حضور خواهیم داشت.

چشم‌انداز صادرات فولاد در سال جاری را چگونه ترسیم کرده و چه پیش‌شرط‌هایی را برای آن تصویر کرده‌اید؟

مهم‌ترین شرط در صادرات فولاد فارغ از محدودیت‌هایی که در عرصه بین‌المللی برای برخی شرکت‌های تولیدکننده فولاد ایجاد شده آن است که تولید کیفی بوده و از استانداردهای جهانی برخوردار باشد. در این میان حتی ممکن است تولید برخی شرکت‌های ایرانی برای صادرات، از کیفیت لازم برخوردار نباشند یا برخی ممکن است توان صادرات نداشته باشند؛ اما فولاد مبارکه همه این عوامل را برای تولید کیفی و صادرات دارد؛ اما مشکل اصلی فولاد مبارکه این است که در تیررس تحریم قرار گرفته است و متاسفانه نمی‌تواند تولیدات خود را صادرات کند؛ این در حالی است که تا پایان سال چشم‌انداز تغییر در این شرایط صادراتی متصور نیست؛ اما ما تولیدمان را افزایش خواهیم داد؛ به این معنا که تولید ما در شش‌ماهه 98 نسبت به برنامه از پیش تعیین‌شده، حدود پنج تا هفت درصد در بخش‌های مختلف، اضافه شده است و در شش‌ماهه اول نسبت به کل سال 97 نیز، افزایش تولید داشته‌ایم؛ به نحوی که در نیمه اول سال جاری، 20 هزار میلیارد تومان فروش داخلی صورت گرفته که تا پایان سال از مرز 35 هزار میلیارد تومان عبور خواهیم کرد. اما از نظر تناژ، با چند درصد رشد در سال جاری نسبت به سال گذشته مواجه هستیم که این وضعیت مناسبی را برای فولاد مبارکه رقم زده است. به هر حال در پروسه تولید و تامین بازار داخلی، شرکت‌های گروه فولاد مبارکه تلاش می‌کنند تمامی «نیازهای داخلی» از ساختمان تا صنعت خودرو و لوازم‌خانگی را پوشش دهند. به هر حال، فولاد مبارکه توجه ویژه‌ای به پاسخگویی به نیاز بازار داخل داشته و دارد و به همین منظور این شرکت برای سال ۹۸ نوید تولید محصولات با کمیت و کیفیت بالا را به صنعت فولاد کشور داده است. در این میان، یکی از چالش‌هایی که امروز در این قطب صنعتی کشور تبدیل به فرصت شده است وجود تحریم‌ها بود که با تکیه بر خودباوری و دانش فنی مجموعه‌های داخلی برای بومی‌سازی برخی قطعات توانستیم از سد تحریم‌ها عبور کنیم. فولاد مبارکه با بومی‌سازی و حمایت از ساخت تجهیزات در داخل کشور، نیازهای خود اعم از کالاهای مصرفی و قطعات یدکی را تامین کرده و با همین رویکرد به پیش می‌رود. با همین رویکرد هم خوشبختانه به همت همه همکاران زحمتکش فولاد مبارکه، به‌رغم همه مشکلاتی که به واسطه تحریم‌ها برای تامین بخشی از اقلام و مواد اولیه در مسیر تولید فولاد مبارکه قرار گرفته است توانستیم گام‌های ارزشمندی از ابتدای سال برداریم و رکوردهایی در بخش‌های نورد گرم، نورد سرد، فولاد سبا و آهن‌سازی به ثبت رساندیم. پس از نامگذاری سال ۹۸ از سوی مقام معظم رهبری به عنوان سال رونق تولید، یکی از سازمان‌هایی که بر اساس سوابق درخشانش انتظار می‌رود به این شعار جامه عمل بپوشاند، شرکت فولاد مبارکه اصفهان بود. با توجه به اینکه فولاد به عنوان یکی از کالاهای اساسی توسعه و پیشرفت کشورها محسوب می‌شود، در نتیجه فولادسازان می‌توانند به رونق تولید کمک شایانی کنند. شرکت فولاد مبارکه به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده ورق‌های فولادی در خاورمیانه و شمال آفریقا و بزرگ‌ترین تولیدکننده آهن اسفنجی در جهان با هدف‌گذاری‌های صورت‌گرفته تلاش کرده در تمامی بخش‌ها به رونق تولید کمک کند، به‌طوری که افزایش ظرفیت تولید این شرکت از 4 /2 میلیون تن به بیش از ۱۰ میلیون تن در سال‌های گذشته، تولید پایدار و اشتغال را در پی داشته و این امر مصداق واقعی «رونق تولید» است که در این شرکت عملیاتی شده است. فولاد مبارکه در تولید ناخالص داخلی کشور سهم یک‌درصدی و در تولید ناخالص بخش صنعت سهم پنج‌درصدی را دارد و در زنجیره تامین، حدود سه‌هزار شرکت، تامین کالا و خدمات را برای فولاد مبارکه بر عهده دارند. این در شرایطی است که زمانی که صحبت از تولید و توسعه می‌شود، منظور تولید پایدار و توسعه‌ای است که ضمن ایجاد اشتغال، درآمد و تولید ناخالص ملی بتواند در حفظ و نگهداری محیط زیست، مسوولیت‌پذیر و تاثیرگذار باشد که فولاد مبارکه در این زمینه با سرمایه‌گذاری قابل توجه در کاهش مصرف آب و انرژی گام موثری برداشته و در عین حال برای توسعه زیرساخت‌های منطقه‌ای با کمک به ساخت شبکه جمع‌آوری فاضلاب و تصفیه‌خانه‌های پساب شهرهای همجوار اقدامات ارزنده‌ای برای مردم منطقه انجام داده است.

برنامه‌های آتی فولاد مبارکه اصفهان برای رشد و توسعه فعالیت‌ها در چه مواردی خلاصه شده است؟

فولاد مبارکه اصفهان گام‌هایی برای توجه به توانمندی تولید داخلی در صنعت فولاد برداشته است که از جمله اولین بخش از فعالیت فولاد مبارکه برای توجه هرچه بیشتر به توانمندی‌های تولیدکنندگان داخلی در صنعت فولاد، برگزاری نمایشگاهی بود که در دی‌ماه سال 97 با حضور تولیدکنندگان آهن و فولاد در کشور رخ داد و ثمرات بسیار ارزشمندی را برای بخش صنعت کشور به‌جای گذاشت؛ در عین حال برای اینکه بتوان دستاوردها و به‌طور کلی برگزاری این نمایشگاه را از حالت تبلیغی و نمایش خارج کرد، کمیسیونی به‌طور دائم در فولاد مبارکه تشکیل شده که ماموریت اصلی آن، این است که بتواند بومی‌سازی صنعت فولاد را با بهره‌گیری از توان داخلی، گسترش دهد. بر این اساس، جلساتی هم تشکیل شده و بعد از اتمام نمایشگاه نیز، 45 شرکت و شخص برای تامین برخی قطعات و تجهیزات مورد نیاز فولاد مبارکه، اعلام آمادگی کرده‌اند. بر این اساس برنامه‌ریزی‌هایی در حال انجام است که بر مبنای آن بتوان به صورت دائم با این تولیدکنندگان وارد تعامل شده و نقش حمایتی از تولیدات آنها را صورت داد؛ به نحوی که شرایطی ایجاد شود که به دلیل شرایط تحریمی، از توان داخلی تولیدکنندگان تجهیزات مورد نیاز صنعت فولاد بهره‌برداری شده و قراردادهایی برای سرمایه‌گذاری منعقد شود که بتوان اهداف بومی‌سازی را پیش برد. از سوی دیگر، با تولیدکنندگان داخلی تجهیزات شریک شده‌ایم تا بتوان در راه بومی‌سازی تجهیزات داخلی به موازات حمایت از تولیدکنندگان ایرانی، گام‌های جدی برداشته شود؛ به نحوی که این تجهیزات در همه صنایع مورد استفاده قرار گیرد. از سوی دیگر، بنا داریم تا با مجموعه‌ای از پروژه‌های اطلاع‌رسانی در عرصه رسانه، این موضوع را اعلام عمومی کرده تا دوباره‌کاری صورت نگیرد؛ به این معنا که اگر فردی راهی را برای بومی‌سازی صنعت فولاد طی کرده، نتایج آن را در اختیار فولاد مبارکه قرار دهد تا از تکرار جلوگیری شود و اگر فولاد مبارکه هم اقدامات مثبتی در این راستا انجام داده، دستاوردهای آن را در اختیار سایرین قرار دهد تا بتوان با تمام توان، از بومی‌سازی در صنعت فولاد حمایت کرد.