واردات مواد اولیه تولید فرآورده‌های نفتی

تا همین چند سال پیش، وقتی صحبت از فرآورده‌های پتروشیمی می‌شد، صادرات در این بخش به رخ کشیده می‌شد و اعداد و ارقامی که در این بازار صادراتی رفته رفته جای کالاهای سنتی ایران را که قدمتی طولانی در صادرات داشتند، می‌گرفت. بازار صادراتی محصولات پتروشیمی از چنان رونقی برخوردار شد که خیلی‌ها به سمت تاسیس شرکت‌ها و واحدهای صادراتی ریز و درشت در این حوزه رفتند و تشکل صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی در فاصله کوتاهی به یکی از بزرگ‌ترین تشکل‌های کشور تبدیل شد. دولت نیز تسهیلات مناسبی به واحدهای تولیدی و صادراتی محصولات پتروشیمی تزریق کرد و مواد اصلی این واحدها نیز که نفت باشد به وفور در اختیار آنها قرار گرفت و تولید انواع فرآورده‌ها رشد چشمگیری پیدا کرد. بخشی از تولیدات داخلی در بازار داخل مصرف شد که البته مقدار چندان بالایی نیست و بخش عمده‌ای از تولیدات این بخش روانه بازارهای منطقه و دیگر کشورها شد که حاضر بودند پول خوبی برای خرید این محصولات پرداخت کنند.

اگرچه بازار صادرات فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی بیشتر در دست شرکت‌های دولتی و بزرگ این بخش است و واحدهای کوچک بخش خصوصی سهم کمتری از این بازار دارند اما رونق و سود این بازار به اندازه‌ای دندان‌گیر است که رقابت در کنار واحدهای پتروشیمی دولتی و غول‌های این حوزه چندان دلهره‌آور نیست. گزارش‌های رسمی نشان می‌دهد طی سال 90، صادرات فرآورده‌های نفتی به 43 میلیون لیتر رسید و 10 میلیارد دلار ارز برای ایران به ارمغان آورد.

فرآورده‌های پتروشیمی حرف اول را در صادرات غیرنفتی ایران می‌زند و به‌ویژه طی سال‌های اخیر، در ده قلم کالای نخست صادراتی ایران، به جز پتروشیمی، کمتر کالای سنتی را می‌توان به چشم دید. اما رونق گرفتن صادرات فرآورده‌های پتروشیمی طی سال‌های اخیر، روی دیگری نیز دارد و آن کاسته شدن از میزان صادرات این بخش دست کم طی دو سه سال اخیر است که روند نزولی را آغاز کرده است. تنها دلیل این اتفاق نیز به فشار تحریم‌ها و کاسته شدن از توان تولیدی واحدهای پتروشیمی برمی‌گردد. در این شرایط، واحدهای تولیدی این بخش به دلیل همین تحریم‌ها دستشان از مواد اولیه کوتاه شده و در حالی که مشکلاتی مانند گشایش ال‌سی و جابه‌جایی پول، تقریباً پایشان را از واردات مواد اولیه مورد نیاز بریده، سخت به دنبال کسانی می‌گردند که این خلأ را برای ادامه تولید و سرپا ماندن آنها جبران کنند. ادامه حیات واحدهای تولیدی پتروشیمی، بستگی به تامین مواد اولیه این واحدها دارد و مدیران این واحدها هرجا که بوی مواد اولیه را حس کنند برای به دست آوردن صف می‌کشند.

پس شما نیز می‌توانید جزء کسانی باشید که مدیران واحدهای تولیدی فرآورده‌های پتروشیمی در به در به دنبال آنها می‌گردند و برای کالاهایی که در دست دارید حاضر هستند پول خوبی بپردازند. اما برای واردات مواد اولیه مورد نیاز واحدهای پتروشیمی سراغ کدام کشورها باید رفت؟

قطر را فراموش نکنید

کشورهای زیادی هستند که در تامین مواد اولیه واحدهای پتروشیمی یکه‌تازی می‌کنند و به هر میزان و کیفیت می‌توان مواد اولیه را از این کشورها خریداری و وارد کشور کرد. یکی از این کشورها، در نزدیکی ایران است و فاصله چندانی با مرزهای آبی ما ندارد؛ ضمن آنکه در شرایط تحریم‌های فعلی به ایران پشت نکرده است و برخی از بانک‌های این کشور در معاملات تجاری با ایران همکاری می‌کنند. قطر کشوری است که می‌توان روی واردات مواد اولیه واحدهای پتروشیمی آن حساب کرد و نگران خطرات احتمالی در معامله با این کشور نباید بود. هرچند با شرایطی که تحریم‌ها به وجود آورده، ریسک تجارت خارجی تجار و بازرگانان ایرانی با طرف‌های تجاری در کشورهای هدف تا حدود زیادی بالا رفته است اما می‌توان با کمی هوشیاری، تجارت خود را تضمین کرد.

همان‌طور که اشاره شد، قطر جزء کشورهای تولید‌کننده مواد اولیه پتروشیمی و نفتی است و بازار مناسبی برای خرید این محصولات به شمار می‌رود. نگاهی به آمار واردات ایران از این کشور کوچک عربی اما ثروتمند، بازار مناسب تامین مواد اولیه برای ایران را تایید می‌کند. گزارش‌های گمرک را اگر بررسی کنیم، خواهیم دید که در دو ماه نخست سال جاری از این کشور عربی حدود یک میلیون و 470 هزار دلار کالا وارد ایران شده که 970 هزار دلار آن «پلی اتیلن» است که یکی از محصولات اولیه و مورد نیاز واحدهای تولیدی پتروشیمی داخلی محسوب می‌شود.

به جز انواع اتیلن‌ها و پت‌ها که برای واردات می‌توان سراغ آن رفت و سود مناسبی از فروش این محصولات به واحدهای تولیدی داشت، دستگاه‌ها و ماشین‌آلات مورد نیاز واحدهای تولیدی این بخش نیز می‌تواند در صدر واردات و خرید  قرار بگیرد. بسیاری از واحدهای پتروشیمی به دلیل آنکه دچار کمبود نقدینگی شده یا از گشایش ال سی و اعتبارات داخلی برای واردات مواد اولیه و ماشین‌آلات مورد نیاز خود آن هم به دلیل سختگیری‌های دستگاه‌های دولتی خسته شده‌اند، کمتر مایل هستند سراغ واردات این کالاها بروند و ترجیح می‌دهند در این بازار نقش خریدار را داشته باشند. این در حالی است که تا پیش از تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌ها، واحدهای تولیدی این بخش خود اقدام به واردات مواد اولیه و دستگاه‌های مورد نیاز می‌کردند. بنابراین، در بازار داخل سخت به دنبال کسانی می‌گردند که مواد اولیه کارخانه‌های آنها را وارد کرده و به دنبال مشتری می‌گردند.

همان‌طور که اشاره شد، قطر می‌تواند کشور هدف برای واردات مواد اولیه واحدهای تولیدی فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی باشد اما در کنار این کشور، چین و کره نیز می‌توانند این نقش را برای واردکنندگان مواد اولیه این بخش بازی کنند. کره که به تازگی خرید نفت ایران را تحریم کرده است، هنوز ارتباط پولی و مالی با برخی از بانک‌های غیرتحریمی ایران را قطع نکرده و ال‌سی برخی بانک‌های ایرانی را قبول دارد و گشایش اعتبار را برای این بانک‌ها فعال می‌کند. چین و قطر نیز همین‌گونه هستند و این کشورها نیز ارتباط با برخی از بانک‌های ایرانی را حفظ کرده‌اند.

تمایل بالای واحد‌های تولیدی به جنس خارجی

درحال‌حاضر تولیدکنندگان داخلی برای خرید مواد اولیه از پتروشیمی‌ها به شدت با مشکل مواجه هستند. اولین مساله بالا‌بودن قیمت مواد اولیه تولید داخل است. همین عامل منجر به آن شده است که واحدهای تولیدی سراغ مواد اولیه وارداتی بروند. موضوع دیگر کیفیت این مواد، نوع خدمات‌دهی پتروشیمی‌ها و مساله بورس است. تولیدکننده امروز به سختی پولی را تهیه و برای خرید مواد اولیه آن را به پتروشیمی‌ها پرداخت می‌کند، اما گاهی اوقات اتفاق افتاده که تا 40 روز بعد هم موفق نمی‌شود مواد خود را تحویل بگیرد. در واقع مواد اولیه خارجی با‌کیفیت بالاتر، شرایط‌ مناسب‌تر و بسته‌بندی بهتر، ارزان‌تر از تولید داخل است.

مشکل دیگری که واحدهای تولیدی از آن گلایه می‌کنند، بسته‌بندی مواد داخلی است. به گفته برخی مدیران واحدهای تولیدی پتروشیمی، موادی که از خارج وارد می‌شود به‌رغم بارگیری‌ها و جابه‌جایی متعددی که می‌شود، هیچ مشکلی برای آن پیش نمی‌آید. در حالی که در داخل اینگونه نیست و بسته‌بندی‌های پتروشیمی‌های داخلی به روز نمی‌شود. نکته دیگر اینکه، دولت چندی پیش مصوبه 24‌میلیارد دلاری را برای واردات مواد اولیه واحدهای تولیدی از سر گذراند، که بخشی از ارز مرجع قرار است به واردات مواد اولیه صنایع پتروشیمی تخصیص یابد که به این ترتیب، واردکنندگان این بخش می‌توانند از ارز 1226 تومانی استفاده کنند.