وزیر خارجه شهید
نگاهی به زندگی و فعالیت دیپلماتیک حسین امیرعبداللهیان، وزیر فقید امور خارجه
عصر روز یکشنبه ۳۰ اردیبهشت‌ماه رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه که برای افتتاح سد مرزی «قیز قلعه‌سی» به آذربایجان شرقی سفر کرده بودند، در مسیر بازگشت در «جنگل دیزمار» در محدوده عمومی بین ورزقان و جلفا استان آذربایجان شرقی دچار سانحه شدند. حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه، آیت‌الله آل‌هاشم، امام جمعه تبریز و مالک رحمتی، استاندار آذربایجان شرقی از جمله سرنشینان این بالگرد بودند که همه سرنشینان این حادثه به شهادت رسیدند. مراسم بدرقه و وداع با وزیر انقلابی و جهادی امور خارجه شهید دکتر حسین امیرعبداللهیان ساعت ۹ صبح روز پنجشنبه ۳ خردادماه در میدان مشقِ وزارت امور خارجه (ورودی خیابان فردوسی) برگزار شد. همچنین مراسم تشییع و خاکسپاری پیکر شهید والامقام امیرعبداللهیان ساعت ۱۱ صبح همان روز (پنجشنبه ۳ خرداد) در حرم مطهر حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه‌السلام) برگزار شد.
نگاهی به زندگینامه حسین امیرعبداللهیان
به گزارش انتخاب، حسین امیرعبداللهیان در اردیبهشت ۱۳۴۳ در دامغان واقع در استان سمنان زاده شد. امیرعبداللهیان دانش‌آموخته کارشناسی روابط دیپلماتیک از دانشکده وزارت امور خارجه، کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل از دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در سال ۱۳۷۵ و دکترای روابط بین‌الملل از دانشگاه تهران بود.
کارشناس و معاون سفارت جمهوری اسلامی ایران در بغداد، معاون اداره اول سیاسی خلیج‌فارس وزارت امور خارجه، معاون دستیار ویژه وزیر امور خارجه در امور عراق، عضو کمیته سیاسی-امنیتی مذاکرات هسته‌ای ایران با EU3 (سه کشور اروپایی)، معاون اداره کل خلیج‌فارس وزارت امور خارجه، عضو کمیته مذاکرات ایران، عراق و آمریکا در موضوع عراق، رئیس ستاد ویژه عراق در وزارت امور خارجه، سفیر جمهوری اسلامی ایران در بحرین، مدیرکل خلیج‌فارس و خاورمیانه وزارت امور خارجه، معاون عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه و دستیار ویژه رئیس مجلس و مدیرکل امور بین‌الملل مجلس شورای اسلامی از جمله مسئولیت‌های امیر عبداللهیان از سال ۱۳۷۶ تا ۱۴۰۰ بوده است.
حسین امیرعبداللهیان که متاهل و دارای دو فرزند بود از سوم شهریور ۱۴۰۰ فعالیت خود را به عنوان وزیر امور خارجه در دستگاه دیپلماسی کشور آغاز کرد و تا ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۳ مسئولیت در این زمینه را بر عهده داشت.
کتاب‌های «استراتژی مهار دوگانه آمریکا»، «دموکراسی متعارض ایالات‌متحده آمریکا در عراق جدید»، «ناکارآمدی طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا» و «صبح شام» از جمله کتاب‌های تالیفی حسین امیرعبداللهیان بوده است.
دلجویی از همسر و فرزندان وزیر خارجه شهید
رئیس قوه قضائیه با حضور در منزل دیپلمات شهید «حسین امیرعبداللهیان»، وزیر فقید امور خارجه کشورمان، ضمن تفقد از خانواده شهید، شهادت آن دیپلمات مجاهد را که در معیت آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور به فیض شهادت نائل شدند تبریک و تسلیت گفت. به گزارش ایسنا، حجت‌الاسلام‌والمسلمین محسنی‌اژه‌ای با اشاره به سانحه جانکاه سقوط بالگرد حامل رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه کشورمان و تالم ناشی از فقدان این مجاهدان خادم و انقلابی، گفت: ما سرمایه‌هایی گران‌سنگ و شخصیت‌های والایی را از دست دادیم و همه متاثر و متالم هستیم؛ اما وقتی مشاهده می‌کنیم این شخصیت‌های خدوم و دلسوز برای نظام و کشور، چنین مزدی نصیبشان شد و در نزد خداوند روزی می‌خورند، آرامش و سُکینه پیدا می‌کنیم. رئیس دستگاه قضا تصریح کرد: از سالیان دور وصفِ روحیه انقلابی، تدیّن و اخلاص مرحوم امیرعبداللهیان را شنیده بودم و در مدت اخیر نیز که وی متصدی وزارت امور خارجه بود، در جلسات مشترک با نگاه وسیع و رویکرد خردمندانه و عاقلانه او در حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی بیشتر آشنا شدم و دریافتم که آن مرحوم به مسائل حوزه دیپلماسی، نگاه تک‌بُعدی ندارد. حقیقتاً از مدیریت شایسته و روحیه انقلابی و مجاهدانه آقای امیرعبداللهیان مَحظوظ می‌شدم. رئیس عدلیه بیان داشت: آقای امیرعبداللهیان نماد یک دیپلمات و نیروی جهادی و انقلابی بود که در پیشبرد امور و اهداف مقدس جبهه مقاومت نقش‌آفرینی‌های ارزنده‌ای را انجام داد و شهید حاج قاسم سلیمانی نیز نگاه و عنایت ویژه‌ای به وی داشت.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین محسنی‌اژه‌ای اظهار داشت: شهدای حادثه ناگوار اخیر و در راس آنها حضرت آیت‌الله رئیسی و آقای امیرعبداللهیان، در حد وسع خود، تمام تلاش و مساعی خود را برای ارتقای وضعیت کشور و مردم به کار گرفتند و مأجور هستند. رئیس قوه قضائیه خطاب به خانواده مکرم شهید امیرعبداللهیان، دیپلمات مجاهد و فقید کشورمان گفت: خانواده‌های کارگزاران نظام که در مناصب خطیر و حساس هستند، به سبب رنج‌ها و مشقت‌هایی که متحمل می‌شوند، در اجر آنان شریک هستند؛ فلذا شما نیز مأجور هستید. در این دیدار همسر شهید امیرعبداللهیان خطاب به رئیس قوه قضائیه گفت: وی با میل و رغبت غیرقابل وصفی، حوزه کاری مقاومت اسلامی را در وزارت امور خارجه برگزید؛ به نحوی که وقتی از او سوال می‌کردیم چرا به حوزه‌های دیگر دستگاه دیپلماسی منتقل نمی‌شوید، پاسخ می‌داد که می‌خواهم خدمتگزار خانواده شهدا باشم و شرمنده آنها نشوم. در ادامه پسر شهید امیرعبداللهیان نیز گفت: در حالی که قرار بود پدرم در روز میلاد حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) لباس خادمی آستان حضرت را به تن کند، در شب میلاد آن امام رئوف، به فیض شهادت نائل شد. پسر شهید امیرعبداللهیان در حضور محسنی‌اژه‌ای در مورد آرزوی پدرش چنین گفت: دیروز هم که تولد امام رضا (ع) بود، از قبل پدرم قرار بود که لباس خادمی بپوشند، همونجوری که دیروز لباس خادمی رو پوشیدند، متوجه نشدیم که حالا بحث خدمته، ان‌شاءالله که از خود علی‌ابن موسی‌الرضا این لباس رو گرفته باشند.
مردم خدمات شهید امیرعبداللهیان را فراموش نخواهند کرد
کاظم غریب‌آبادی، معاون امور بین‌الملل قوه قضائیه و دبیر ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران با حضور در منزل شهید حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه و عرض تسلیت به خانواده و فرزندان این شهید، اظهار داشت: همه در غم از دست دادن رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه کشورمان متاثر و متالم شدند؛ ما سرمایه‌های گرانقدری را از دست دادیم، اما شهادت آرزوی مسئولان انقلابی ماست و نصیب شخصیت‌های خدوم و دلسوز مردم و نظام جمهوری اسلامی ایران می‌شود. دبیر ستاد حقوق بشر تصریح کرد: دکتر امیرعبداللهیان نماد یک دیپلمات متعهد و نیروی مجاهد و انقلابی بود که در پیشبرد امور و اهداف مقدس جبهه مقاومت، نقش‌آفرینی‌های ارزنده‌ای را انجام داد.
وی با اشاره به اینکه انسان‌های بزرگی را از دست دادیم، افزود: شهدای حادثه ناگوار اخیر و در راس آنها شهید آیت‌الله رئیسی و دکتر امیرعبداللهیان، تمام تلاش و مساعی خود را برای ارتقای وضعیت کشور و مردم به کار گرفتند و مأجور هستند.
واکنش‌های بین‌المللی به شهادت وزیر امور خارجه
فیصل المقداد، وزیر خارجه سوریه در گفت‌وگو با شبکه المیادین گفت: «حسین امیرعبداللهیان عاشق دمشق بود و ما یکی از دوستان سوریه را از دست دادیم. رابطه با ایران راهبردی است و امیدواریم روابط ایران با همه کشورهای عربی این‌گونه شود. رابطه‌ای که ما را با رئیس‌جمهور رئیسی پیوند داد از نظر مردمی و سیاسی توافقی بود. هیچ چیز نباید ما را از هم جدا کند و ما به روابط خوب و راهبردی با تهران معتقدیم. با تمام مولفه‌های سیاسی واقعی در جمهوری اسلامی دوست هستیم. مهم نیست که شرایط چگونه تغییر کند، روابط ما با هر رئیس‌جمهور آینده ایران مانند گذشته استراتژیک خواهد بود. رابطه با ایران راهبردی است و هیچ ترسی برای رابطه با آن در آینده وجود ندارد. ما با ایران در خصومت این کشور با اسرائیل و اولویت مسئله فلسطین موافقیم.»
وزیر امور خارجه اندونزی در پیامی گفت: «از درگذشت ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور و دوست خوبم حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران و هیات همراه رئیس‌جمهور بسیار متاسفم. صلوات و تسلیت عمیق اینجانب به خانواده آن مرحوم و ملت ایران است. یاد آخرین دیدار خود با امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه در بانجول گامبیا در حاشیه اجلاس سران سازمان همکاری اسلامی دو هفته پیش می‌افتم. او همکار خوبی بود و ما همیشه برای ملاقات در حاشیه جلسات مختلف وقت می‌گذاشتیم. روحش قرین آرامش باشد.»
نالدی پاندور وزیر امور خارجه آفریقای جنوبی به دنبال خبر شوکه‌کننده و غم‌انگیز درگذشت امیرعبداللهیان همتای ایرانی‌اش، عمیق‌ترین مراتب همدردی و تسلیت خود را با دولت و ملت جمهوری اسلامی ایران ابراز کرد.
ژوراج بلانار، وزیر امور خارجه اسلواکی، درگذشت غم‌انگیز ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور و حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و دیگر مقامات را به مردم ایران تسلیت می‌گوید. آنها خود را وقف خدمت به کشور و پیشبرد روابط دیپلماتیک کردند. همدردی ما با بازماندگان است.
وزیر خارجه مولداوی نیز اعلام کرد: وزارت خارجه مولداوی درگذشت غم‌انگیز دکتر سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، دکتر حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه و سایر مقامات را صمیمانه تسلیت می‌گوید. ما به یاد خانواده‌های داغ‌دیده و آسیب‌دیده هستیم.
وزیر خارجه سوئیس در پیامی گفت: نظر به سانحه هلی‌کوپتر که منجر به جان باختن رئیس‌جمهور ابراهیم رئیسی و همتای من، امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه و هیات همراه شد، مراتب تسلیت خود را به خانواده‌های همه قربانیان و شهروندان ایرانی متاثر تسلیت می‌گویم.
وزارت امور خارجه فرانسه در پیامی اعلام کرد: پاریس درگذشت رئیسی رئیس‌جمهور و امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه را به جمهوری اسلامی ایران تسلیت می‌گوید.
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در پیام خود گفت: ما همواره از این شخصیت‌های برجسته سیاسی به عنوان میهن‌پرستان واقعی جمهوری اسلامی یاد خواهیم کرد که قاطعانه از منافع کشور خود دفاع کردند و جان خود را در راه خدمت فداکارانه به میهن نثار کردند.
میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین، نوشت: یک دقیقه سکوت در کنفرانس بین‌المللی امنیت هسته‌ای به منظور تسلیت درگذشت غم‌انگیز رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران.
دستاوردهای قابل توجه وزارت خارجه در دوره شهید امیرعبداللهیان
«عبدالرضا فرجی‌راد» در گفت‌وگو با ایسنا اظهار داشت: حسین امیرعبداللهیان سه سال وزیر خارجه ایران در دولت آقای رئیسی بود، فعالیت‌های خوبی داشت، فرد بسیار فعالی بود، تلاش می‌کرد فعالیت‌هایش دستاوردهایی برای کشور داشته باشد، از نظر شخصیتی فردی برون‌گرا با روابط عمومی خوب و با اخلاق مناسب بود و به همین دلیل در وزارت امور خارجه به‌عنوان فرد بااخلاق شناخته می‌شد. دیده‌ایم افرادی که قبل از عهده‌داری مسئولیت چه روحیه‌ای دارند و بعد از آن با روحیه‌ای دیگر یا با تکبر رفتار می‌کنند، اما آقای امیرعبداللهیان روحیه‌اش در قبل و بعد از عهده‌داری وزارت تفاوتی نکرد.
وی افزود: با توجه به ارتباطاتی که با کشورهای جبهه مقاومت مانند عراق، افغانستان، لبنان، سوریه، یمن و... داریم آقای امیرعبداللهیان با آن بخش‌ها کار کرد. در واقع هم به دیپلماسی رسمی و عرفی و هم به دیپلماسی میدانی اشراف داشت. لذا وقتی سکان‌دار دستگاه وزارت امور خارجه شد پیوندی بین این دو مقوله برقرار شد. نمونه آن را در ارتباط با جنگ غزه دیدیم که بین دیپلماسی و میدان در داخل کشور به‌طور هماهنگ کارها پیش رفت.
سفیر سابق کشورمان در نروژ ادامه داد: او خیلی شعار نمی‌داد، بیشتر کار می‌کرد و تلاش کرد در وزارت خارجه اختلافات کم و اگر اختلاف سلیقه‌ای وجود دارد، کاهش یابد، در وزارت امور خارجه در برخی از موارد از بیرون فشار زیادی وجود دارد ولی همه مدیران با نظرات و دیدگاه‌های استراتژیک و راهبردی همکاری و کار می‌کردند.
فرجی‌راد همچنین بیان کرد: زمانی که امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشور شد، در موضوع برجام؛ دکتر باقری از ابتدای دولت کار را شروع کرده و مذاکرات را دنبال کرد اما به دلایلی شاید مسئله برجام به نتیجه نرسد ولی در ادامه با توجه به توافقات نانوشته‌ای که صورت گرفت بخشی از دارایی‌های ایران آزاد شد و به نوعی امتیازات نسبی به دست آمد. قرار بود مذاکرات ادامه یابد اما جنگ غزه موجب توقف شد و بعد از آن مجدداً فعالیت‌ها آغاز شد و قرار بود در هفته آینده با اروپایی‌ها گفت‌وگوهایی صورت گیرد که فعلاً با حادثه پیش‌آمده متوقف شد.
محسن پاک‌آیین، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان و کارشناس مسائل بین‌الملل نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری میزان گفت: حسین امیرعبداللهیان از ابتدا به داشتن تدین و اعتقادهای قوی اسلامی مشهور بود؛ در همین حال، امیرعبداللهیان فردی انقلابی بود که می‌توان او را به‌عنوان یک دیپلمات انقلابی از ابتدا تاکنون شناخت.
پاک‌آیین با اشاره به اینکه امیرعبداللهیان فردی اهل قلم بود، اظهار کرد: او از همان زمان ورود به وزارت خارجه در دهه ۶۰، سرمقاله‌هایی برای روزنامه‌ها درباره سیاست خارجی و منافع ایران و همچنین با محوریت آزادی فلسطین می‌نوشت.
وی اضافه کرد: حسین امیرعبداللهیان مدارج وزارت امور خارجه را سریعاً دنبال کرد؛ او مدت‌ها معاون وزیر امور خارجه بود و به‌طور ویژه در امور کشورهای عربی و غرب آسیا متخصص بود.
پاک‌آیین همچنین درباره موضع امیرعبداللهیان در قبال مسئله فلسطین گفت: او یکی از حامیان اصلی آزادی فلسطین بود که این مسیر را در تمام عمر خود با اقدام‌های دیپلماتیک و با نوشتن یادداشت و مقاله دنبال کرد.
کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه امیرعبداللهیان از یاران نزدیک و مورد اعتماد شهید حاج قاسم سلیمانی بود، عنوان کرد: ایشان به سردار گفته بودند که «من سرباز شما هستم». این نشان‌دهنده علقه متقابل سردار سلیمانی و امیرعبداللهیان بود.
دیپلمات پیشین کشورمان اضافه کرد: امیرعبداللهیان برای مدتی مسئول امور فلسطین بود و این دفتر را مدیریت می‌کرد؛ او در این مدت خدمات ارزنده‌ای برای محور مقاومت انجام داد.
پاک‌آیین با تاکید بر اینکه امیرعبداللهیان را باید یکی از حامیان اصلی، مشوقان و سیاست‌گذاران محور مقاومت دانست، گفت: تمام اعضای محور مقاومت، اعم از حزب‌الله لبنان، حشدالشعبی عراق، مبارزان یمن و مبارزان سوریه برای امیرعبداللهیان احترام بسیار زیادی قائل بودند.
