حذف وکلا از پروسه دادرسی
چالش‌ها و موانع ازسرگیری گفت‌وگوهای احیای برنامه جامع اقدام مشترک
علی مجتهدزاده وکیل دادگستری درباره اینکه برخی از نمایندگان بیانیه‌ای در مورد صدور برخی احکام از جمله محاربه درخواست‌هایی از قوه قضائیه داشتند، این موضع‌گیری آن هم از سوی نماینده‌های مردم چقدر در جامعه تاثیر منفی دارد و اساساً چرا نمایندگان قوه مقننه باید خود را در جایگاه صدور حکم قضایی قرار دهند، گفت: ما یک بحثی را تحت عنوان استقلال قوا داریم که مشخص است و قوا حق دخالت در امور یکدیگر را ندارند. نمایندگان مجلس هم یک حرف‌هایی زده‌اند که بیشتر شعار است برای اینکه به جریان سیاسی متبوعشان، خود را ثابت کنند تا برای دور بعد در لیست‌شان باشند. آن گونه که ایلنا گزارش داده: این وکیل دادگستری درباره اینکه چقدر ضرورت دارد دادگاه متهمان حوادث اخیر به صورت علنی برگزار شود، از سوی دیگر برخی از خانواده‌ها از نحوه دسترسی این متهمان به وکلای مورد نظرشان گلایه دارند که بر اساس ماده ۴۸ این امکان از آنها سلب شده چقدر ضرورت دارد قوه قضائیه و در راس آن آقای اژه‌ای که بارها در دوره تحول قضایی در مورد حقوق متهمان دستورات خوبی صادر کردند در این خصوص وارد عمل شوند، بیان کرد: اتفاقاتی که در خصوص نقض حقوق قانونی متهمان در این دوره از اعتراضات مشاهده کردیم، در هیچ دوره‌ای شاهدش نبودم. وی ادامه داد: نه‌تنها تبصره ماده ۴۸ را به مرحله دادسرا کاملاً تسری دادند بلکه وکیل را راه نمی‌دهند، از سوی دیگر خانواده متهمان هم نمی‌توانند اطلاعاتی از پرونده فرزندان خودشان پیدا کنند یا حق ملاقات و تماس داشته باشند این اتفاقات عجیب است. حال حتی در زندان تهران بزرگ دادیار ناظر زندان و مسوولان زندان اجازه اخذ وکالت به وکلا نمی‌دهند یعنی آقایان نه فقط در مرحله دادسرا بلکه در مرحله دادگاه هم متهمان را از حقوق قانونی خود که حق دسترسی به وکیل مورد نظرشان است محروم می‌کنند. مجتهدزاده ادامه داد: تابه‌حال این‌گونه نبوده است که پرونده‌ای را بیاورند و وکیل حتی در مرحله دادگاه اجازه ورود پیدا نکند. یک‌وقتی شما می‌گویید یک تبصره غیرعادلانه وجود دارد که همه می‌دانند برای مرحله دادسراست که به دادگاه‌ها تسری می‌دهند. برخی دستگیرشدگان که جزو سیاسیون نیستند، صدایی ندارند. خانواده‌ای با من تماس گرفت نمی‌دانست اتهام فرزندش چیست می‌گفت نمی‌دانم کدام شعبه است و دو روز گذشته هم جلسه دادرسی داشته است. وی با بیان اینکه بسیاری از دستگیرشدگان اتفاق اخیر از حقوق قانونی‌شان بی‌اطلاع هستند، گفت: بسیاری از بازداشت‌شدگان سیاسی نیستند، از طبقات فرودست جامعه هستند بچه‌های کم‌اطلاع هستند و باید اجازه بدهند با یک وکیل مشورت کنند، باید اجازه بدهند به وکیل‌شان از زندان زنگ بزنند. اما حتی به وکلایی که درخواست ملاقات می‌دهند اجازه نمی‌دهند وارد زندان شوند. تا موقعی که حقوق متهم به رسمیت شناخته نشود و تا موقعی که حقوق وی رعایت نشود، نمی‌توانیم بگوییم رسیدگی‌ها عادلانه بوده است. این وکیل دادگستری درباره نقش رئیس قوه قضائیه در برگزاری جلسات مستقل دادگاه‌ها بیان کرد: احساس می‌کنم فضا به گونه‌ای است که ایشان واقعاً نمی‌تواند؛ درواقع صدای عقلای حوزه حقوقی و قضایی در این فضا خیلی شنیده نمی‌شود و کسان دیگری دست بالا را دارند و سردمداران رسیدگی هستند. والا خود آقای اژه‌ای روزهای اول حرف‌های خوبی زدند و چند گام مثبت برداشتند اما امروز مشاهده می‌کنیم در بر پاشنه‌ای می‌چرخد که تا به امروز نبوده است که حتی در سال ۸۸ هم مشاهده نکردیم برخی از این بدعت‌ها به این شکل اتفاق بیفتد زیرا آن سال‌ها ما به دادسرا و دادگاه‌ها مراجعه می‌کردیم، اما از همین ابتدا در را بستند. می‌گویند وکیل نمی‌خواهیم یعنی رسماً وکلا را از پروسه دادرسی به طور کامل حذف می‌کنند و اعتبار آرای قضایی را از بین می‌برند.
برجام، سیاسی‌تر از همیشه
این روزها که واشنگتن بارها و به‌صراحت از عدم تمایل مذاکره با تهران بر سر احیای برجام می‌گوید، دولت سیزدهم بر طبل مذاکره می‌کوبد. این نگاه ایران و انکار آمریکا در بحبوحه تحولاتی مانند ماجرای اعتراضات داخلی و نیز حساس‌تر شدن موضوع پهپادهای ایران تنها این گزاره را به ذهن متبادر می‌کند که تهران سعی دارد با یک نمای سیاسی ذیل ازسرگیری مذاکرات احیای برجام بر فضای تحریمی و اجماع کشورهای غرب علیه خود تاثیر بگذارد. آنگونه که شرق گزارش داده: افزون بر آن با درنظرگرفتن وضعیت اقتصاد کشور، اوج‌گیری بی‌سابقه قیمت‌ها در بازار ارز و رکوردشکنی مجدد دولت رئیسی با عبور دلار از کانال ۳۵ هزارتومانی گویای آن است که ظاهراً چاره‌ای جز توسل به اهرم مذاکره برای شکستن فضای کنونی وجود ندارد. خاصه آنکه در روزهای اخیر خروج کلان نقدینگی از بورس و سرازیرشان به بازارهایی مانند ارز، سکه و طلا گویای آن است که افکار عمومی نیز نسبت به مشکلات موجود هم در حوزه سیاست خارجی و هم حوزه اقتصادی و معیشتی واقف است؛ بنابراین برای جلوگیری از آب شدن سرمایه‌های خود، بازارهای ثانویه را برگزیده‌اند. البته می‌توان گفت دولت برای جلوگیری از تبدیل بحران ارزی فعلی به ابربحران سعی دارد مانند ادوار پیشین در یک سال گذشته با خبر درمانی و به شکلی موقت دلار و بازار ارز را کنترل کند. هرچند برخی از اقتصاددانان معتقدند دولت بی‌میل به افزایش نرخ ارز برای جبران کسری بودجه نیست؛ رویه‌ای که همه دولت‌های پیشین هم کمابیش به آن تکیه کرده‌اند.
کاهش اعتماد اجتماعی
تقی آزادارمکی جامعه‌شناس و استاد دانشگاه گفت: ما وارد دوره جدیدی شده‌ایم؛ به همین دلیل نیز در آن گیر کرده‌ایم. اما آقایان با بررسی اتفاقات دهه 70 به این طرف آن را نگاه می‌کنند. آن اتفاقات در درون جمهوری اسلامی به علت مجموعه تناقض‌های موجود رخ داد. در دهه 70 جمهوری اسلامی با نیروهای درونی خودش به مشکل برخورد و مسائلش در دوگانه اصولگرا و اصلاح‌طلبی مطرح شد. بعد به ماجرای 88 خورد، سال‌های 92، 96، 98 و 1400 نیز به همین ترتیب رخ داد. دلیل جمع شدن آن اتفاقات و اعتراضات نیز این بود که چون مصالحه می‌شد یا با مخالفان برخورد می‌شد. آنگونه که سازندگی گزارش داده: برخورد با اصلاح‌طلبان در فرآیند حذفی رخ داد و وقتی حذف شدند دیگر نزاعی وجود نداشت؛ پس دیدیم که در انتخابات 1400 همه خودی شدند و حاکمیت یکدست و یکپارچه به وجود آمد. همیشه اصرار نظام سیاسی در ایران بر این بود که هیچ منازعه‌ای شکل نگیرد. چون رئیس مجلس، رئیس دولت و رئیس قوه قضائیه همه از یک زبان استفاده می‌کنند. اگر مجموعه ادبیات آنها را نگاه کنیم سه چهار کلمه بیشتر نیست. یک مفهوم به نام دشمن، یک مفهوم به نام مردم، یک مفهوم دیگری به نام توسعه و بهبود شرایط اقتصادی دارند و خودشان را همیشه به‌عنوان خدمتگزار تلقی می‌کنند. همیشه چند مفهوم کوچک وجود داشته و مفروض بر این تصمیم این بود که با حذف کردن، امتیاز دادن یا امتیاز گرفتن منازعات شکل نگیرد. در تمام مطالعاتی که از سال 72 انجام دادم مساله اساسی مردم همیشه اقتصاد بوده است؛ تورم، گرانی، بیکاری، رشوه و... مردم از اول منتقد و منتظر بودند تا اینکه ماجرای سامان یکسان‌سازی نظام سیاسی اتفاق افتاد و مساله اقتصادی دستور کار کلیت نظام سیاسی قرار گرفت؛ برای اینکه چه کند تا سروسامان بدهد. برای مثال دولت وعده ساخت چهار یا پنج میلیون مسکن می‌دهد تورم یک‌رقمی می‌شود، رشد اقتصادی هفت درصد و... را هم همه مبتنی بر اقتصاد مقاومتی پیش می‌برد. در مرحله اول که رئیسی آمد یک محبوبیتی بعد از انتخابات پیدا کرد، اما این ماه‌عسل رئیسی برخلاف روسای‌جمهور قبلی به دو تا سه ماه تقلیل پیدا کرد. زیرا جامعه به این نتیجه رسید این افرادی که آمده‌اند توانایی ساماندهی عرصه اقتصاد را ندارند. به علت حذف رقبا، اطلاعاتی وجود نداشت تا انتقاداتی وجود داشته باشد و وجود نیروهای ضعیف در اقتصاد مساله را بحرانی‌تر کرد. همه کسانی که در این عرصه بودند به این نتیجه رسیدند که با این افراد نمی‌توان اقتصاد کشور را درست کرد و سامان داد. اما دولت به نگرانی مردم و نخبگان توجه نکرد. پس این مساله کنار گذاشته شد و جامعه به سمت افکار دیگر رفت. سنجش افکار عمومی پایان سال 1400 و ابتدای سال 1401 نشان می‌دهد که جامعه می‌گوید من مشکلم اقتصاد بود، اما الان مساله ناکارآمدی هم اضافه شده و شما توانایی حل مشکلات را ندارید. پس اعتماد اجتماعی نسبت به دولت به‌شدت کاهش پیدا کرد.
هم نگرانم، هم امیدوار
سید حسن خمینی گفت: فرض را بر این بگذاریم که در یک انتخابات بسیار آزاد، همین تفکری که شما الان از آن بدتان می‌آید، 80 درصد رای آورد، آن وقت هم ناامید نشو. آن وقت هم چه باید بکنید؟ برو تلاش کن که بخشی از جامعه را راضی کنی. آنگونه که اعتماد گزارش داده: او در پاسخ به این سوال که «آیا بیشتر نگران هستید یا امیدوار؟» گفت: هم نگرانم و هم امیدوار. امیدم بیشتر است. کلاً آدم خوش‌بینی هستم. هم آن کسی که نیمه پر لیوان و هم آنی که نصفه خالی را می‌بیند، هر دو واقع‌بین هستند. منتها یکی با دیده امید می‌بیند، آن دیگری با دید یأس. بالاخره باید تلاش کرد. وی در ادامه، در خصوص وقایع اخیر در کشور گفت: در شرایط تلخ و حساس 50 روز اخیر هم که شاهد اعتراضات و اتفاقات ناگواری در سطح کشور بوده‌ایم، باز هم باید به این نگاه توجه کنیم که چاره‌ای جز حاکم کردن عقلانیت و در پیش گرفتن رویکردهای «راه‌حل‌محور» نداریم. در جا زدن در تلخی‌ها؛ هرچقدر هم آن تلخی‌ها عمیق و تکان‌دهنده باشند؛ دردی را درمان نمی‌کنند و در این میان رسانه‌ها وظیفه بسیار خطیری را بر عهده دارند.
او گفت: چه از مردم عادی با هر مذهب و تفکر و چه از ماموران دولتی، هر خونی که ریخته شود، متعلق به این ملت بوده است و از دست رفتن هرکدام از آنها خسارت‌بار است. وی توصیه کرد: رسانه‌های داخلی نباید صرفاً به انعکاس تلخی‌ها بپردازند و به تحریک احساسات و تشدید تقابل‌های اجتماعی مشغول شوند، بلکه باید به دنبال باز کردن افق روشن به روی مسوولان و مردم باشند و در این راستا با کمک نخبگان دلسوز راه‌های برون‌رفت از وضع کنونی را ارائه دهند. این راه‌حل‌ها باید مشفقانه و معطوف به آرام کردن فضای اجتماعی باشد. سیدحسن خمینی یادآور شد: همان‌گونه که در بیانیه شش‌بندی خویش گفتم، «گفت‌وگو» تنها راه برون‌رفت از بن‌بست‌های اجتماعی است. اگر رسانه‌های داخلی برخوردار از آزادی عمل باشند، مهم‌ترین مرجع برای تحقق این هدف هستند؛ ولو در ابتدای امر با مقاومت‌ها و بازخوردهای منفی مواجه شوند. اما باید مسیر گفت‌وگو را بدون ترسیدن از واکنش‌های اولیه گشود و آن را بسط داد.
♦♦♦
ایسنا: فاطمه هاشمی‌رفسنجانی در پی ملاقات خود و مادر با فائزه هاشمی در زندان اوین نوشت: عکس‌العمل مامان در مواجهه با فائزه در زندان جالب بود. وی مات و مبهوت فائزه را نگاه می‌کرد و چشم از او برنمی‌داشت. پرسیدم: خیلی خوشحالید که فائزه را می‌بینید؟ گفت: چه خوشحالی؟ مگر خوشحالی دارد که فائزه در زندان است؟ آیا واقعاً، جای فائزه زندان است؟!
ایلنا: ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به اظهارات اخیر رئیس‌جمهور آذربایجان در خصوص حمایت جمهوری اسلامی ایران از ارمنستان، گفت: سیاست اصولی ما بر پایه حسن همجواری و گسترش روابط با همه همسایگان استوار بوده و تقویت روابط با هر یک از همسایگان به‌منزله روابط علیه همسایه دیگر نیست.
ایرنا: حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه در گفت‌وگو با سفرا و سرکنسول‌های جمهوری اسلامی ایران در کشورهای اروپایی، بر اهمیت تلاش مضاعف نمایندگان در خارج از کشور برای پیشبرد و تحقق راهبرد سیاست خارجی دولت سیزدهم با عنوان «سیاست خارجی متوازن، دیپلماسی پویا و تعامل هوشمند» در شرایط چالش‌های بین‌المللی تاکید کرد.
ایسنا: صالح نیک‌بخت و علی رضایی وکلای خانواده مهسا (ژینا) امینی در مورد آخرین وضعیت پیگیری پرونده فوت «مهسا» بیانیه‌ای صادر کردند. در این بیانیه، وکلای اولیای دم مهسا (ژینا) امینی با ادعای «بی‌پاسخ ماندن درخواست‌های خود» و تاکید بر اینکه «همچنان راه قانونی و مسیر دادخواهی قضایی را ادامه می‌دهیم»، اعلام کرده‌اند: از مراجع قضایی ذی‌ربط می‌خواهیم به لوایح متعدد ما، در اعتراض قانونی به رای کمیسیون پزشکی قانونی و درخواست‌های مکرر مبنی بر در دسترس قرار گرفتن اصل پرونده برای مطالعه و تحقیق از مطلعان توجه کرده و آن را عملی کنند.
ایلنا: جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا طی نامه‌ای به کنگره این کشور، وضعیت اضطراری در قبال ایران را به مدت یک سال دیگر تمدید کرد.
ایسنا: پاتریک رایدر سخنگوی وزارت دفاع آمریکا در پاسخ به سوالی درباره صحت گزارش‌هایی که در آنها ادعا شده است روسیه به دنبال دریافت موشک‌های بالستیک از ایران است، گفت که پنتاگون اطلاعات جدیدی برای اثبات این ادعا ندارد.
♦♦♦
اینجا اوین نیست، شریف است
شرق نوشت: جمعیتی نزدیک به هزار نفر در سالن جباری دانشگاه شریف به دعوت انجمن اسلامی در تجمع اعتراضی حضور پیدا کردند. مراسم با هم‌خوانی دسته‌جمعی سرودهای اعتراضی آغاز شد. پس از آن دبیر انجمن اسلامی شریف، بیانیه این انجمن را قرائت کرد. در این بیانیه دانشجویان درخواست‌های مشخص و البته صنفی از جمله آزادی شش دانشجو و یک مدرس این دانشگاه، بسته شدن پرونده امنیتی تمام دانشجویان، رفع ممنوع‌الورودی و تمام محدودیت‌های فراقانونی و اخراج فوری لباس شخصی‌ها از دانشگاه را مطرح و تاکید کردند تا رسیدن به این خواسته‌ها به اعتراضات خود ادامه خواهند داد.
ذهنیت رسانه‌زده
اعتماد نوشت: عباس عبدی نوشت: ذهنیت رسانه‌زده در حد ذهنیت جن‌زده است که یا دچار بختک می‌شود یا گمان می‌کند که همیشه یک نفر همراهش است و او را تعقیب می‌کند و... ولی واقعیت چنین نیست. بیایید عینی بررسی کنیم. جوانان ما به چه چیز اعتراض دارند؟ عینیت و عمل دولت و حکومت است که اثرگذار است و نه تبلیغ فلان رسانه. منکر اثر تبلیغ و تحلیل نیستم ولی اثر این کار تبعی است و اگر مبتنی بر عینیت نباشد، یا اثر معکوس می‌گذارد یا اثرش زودگذر است. اثر عینی یعنی چه؟ یعنی اینکه کودک تو تب دارد، ولی شربت مناسب مندرج در نسخه پزشک در داروخانه نیست.
یک عذرخواهی صریح و بی‌تکلف
جمهوری اسلامی نوشت: آنچه اکنون در سرزمین ما اتفاق می‌افتد، به‌سادگی می‌توانست حل شود. یک عذرخواهی صریح و بی‌تکلف با این مضمون که نیت ما پاک و خیر بود و می‌خواستیم فرزند زیباروی شما در این سرزمین پیچ‌وخم‌های زندگی را به خوبی و با سلامت طی کند، اما خطایی اتفاق افتاد و ما را ببخشید! و می‌شد ادامه دهند بیشتر از حد دخالت کردیم و خجالت‌زده‌ایم! آن مدیر می‌توانست استعفای نمایشی انجام دهد و مدیر بالادست هم برایش ارتقا در صندلی دیگر بدهد!! و آنگاه در خفا یا در معرض دید به نقد ماجرا پرداخته می‌شد و آزادانه اصلاح زمینه و بستر خطا ممکن می‌شد، تا که آنگونه نشود!
اصل 27 قانون اساسی
سازندگی نوشت: احمد مسجدجامعی، فعال سیاسی، گفت: این روزها در فضای مجازی، گزارشی از مباحث مربوط به تصویب اصل 27 قانون اساسی درباره تشکیل اجتماع‌ها در جلسه 26 مجلــس خبرگان در ســال 1358 ش، به ریاســت سیدمحمد حسینی‌بهشــتی پخش می‌شود که نشان‌دهنده دغدغه نمایندگان حاضر در آن مجلس از بسته شدن فضای نقد و انتقاد و اعتراض و گفت‌وگو است. بااین‌حال، عجیب است که پس از 40 ســال، هنوز درباره آیین‌نامه‌ای که در قانون برای این کار پیش‌بینی شده بود، اندیشیده نشده است و همچنان هم معترضان را اغتشاشگر می‌خوانند.