ابهام در سرنوشت برجام
روحانی: غروب جمعه (بعد از گرانی بنزین) عده‌ای تصمیم گرفتند، دولت را زمین بزنند
در حالی که پیشتر رسانه‌ها از عقب‌نشینی تهران در حوزه اختلافات پادمانی خبر داده بودند، به نظر می‌رسد دوباره این مساله به مهم‌ترین عامل در احیا نشدن برجام و تاخیر در حصول توافق بدل شده است. در همین راستا با نگاهی به مواضع مقامات کشوری در چند هفته اخیر بسته شدن پرونده سوالات پادمانی آژانس عمال به عنوان پیش‌شرط رسمی تهران جای خود را در ادبیات دیپلماتیک تهران باز کرده است. آن‌گونه که شرق گزارش داده: سیدابراهیم رئیسی هم در نشست خبری دوشنبه هفته پیش صراحتاً تاکید کرد: «تا زمانی که همه مسائل پادمانی میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی حل‌وفصل نشود، توافق معنایی نخواهد داشت.» به فاصله یک روز بعد از این موضع‌گیری رئیس‌جمهور، محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی، گفت: «ما قصد و تاکیدمان این است که اگر برای روز بازاجرای برجام این سوالات (حوزه پادمانی) بسته نشود؛ یعنی روز بازاجرایی وجود ندارد. عقب‌نشینی هم نکردیم و نمی‌توانیم هم عقب‌نشینی کنیم. در همین راستا حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، هم در نشست مشترک خبری خود با لاوروف، همتای روسش در مسکو تصریح کرده بود: «یکی از موضوعاتی که در تبادل پیام‌های شفاهی ما با طرف‌های مذاکره‌کننده مورد توجه قرار گرفته؛ ولی باید در متن هم آن را نیرومندسازی کنیم، این است که اولاً آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید از رفتار سیاسی خود فاصله بگیرد و صرفاً بر تکلیف و وظیفه فنی خود متمرکز شود. دوم، برای ایران قابل قبول نیست که پس از بازگشت همه طرف‌ها به برجام مجدداً شاهد برخی از دیدگاه‌های سیاسی و اتهامات بی‌اساس آژانس باشیم. در حوزه تضمین‌ها موضوع حل‌وفصل مسائل باقی‌مانده پادمانی در آژانس هم مورد توجه جدی ماست.» مکمل این اظهارنظرها به گفته‌های کنعانی بازمی‌گردد. سخنگوی وزارت امور خارجه تصریح کرد: «بحث تضمین‌ها یکی از مهم‌ترین موارد مورد توجه ما در این روند است. اگر چارچوب تضمین محکم نباشد، در هر زمانی ممکن است شاهد اتفاقات ناگوار در ارتباط با توافق باشیم، موضوعی که در مرحله قبل شاهد آن بودیم.» ناصر کنعانی درباره ماهیت و محتوای تضمین‌های مدنظر ایران اینگونه توضیح داد: «موضوع تضمین برای ما دو وجه دارد که یک وجه تضمین دور کردن آژانس از رفتار و بازی‌های سیاسی است و اتهامات سیاسی در مناسبات ایران با آژانس باعث ایجاد خلل و اخلال در روند اجرای توافق نشود. بحث تضمین برای ایران مهم است، هم در حوزه انتفاع اقتصادی و رفع تحریم‌های اقتصادی و هم در رفع مشکلات مرتبط با همکاری‌های شفاف و قانونی و سازنده ایران با آژانس.» بنابراین جمهوری اسلامی ایران اعتقاد دارد که اختلافات پادمانی درباره پرونده فعالیت‌های هسته‌ای هم باید در چارچوب سیاسی و مذاکرات وین همزمان با احیای برجام برای همیشه بسته شود؛ چراکه نگاه غرب به پرونده فعالیت‌های اصلی ایران و به‌خصوص خوانش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک خوانش سیاسی است، نه یک برداشت فنی و حقوقی.
اسرار مگوی پاییز 98
بسیاری معتقدند «پاییز 98» را می‌توان یکی از حساس‌ترین برهه‌های تاریخ معاصر ایران در نظر گرفت. هنگامه‌ای که در آن یک سال پس از خروج ترامپ از برجام و بازگشت تحریم‌های دامنه‌دار اقتصادی از یک طرف تلاش برای دیدار «روحانی با ترامپ» در مجمع عمومی سازمان ملل با هماهنگی رهبران جهانی (آلمان، فرانسه، انگلیس و...) برنامه‌ریزی شد و از سوی دیگر، یک تصمیم دولت برای جبران کسری بودجه در آبان‌ماه 98، به بروز یکی از شدیدترین اعتراضات عمومی کشور منجر شد. ضمن اینکه مدتی بعد و پس از ردصلاحیت گسترده چهره‌های میانه‌رو و اصلاح‌طلب، مجلس ایران در یکی از کم‌مشارکت‌ترین دوره‌های خود، در اختیار طیف اصولگرا قرار گرفت. حدود سه سال پس از آن روزها در یکی از همان جمعه‌های خبرساز (11 شهریور) و در کشاکش اخباری که در خصوص توافق یا عدم توافق منتشر می‌شود، روایت‌های تازه‌ای از حسن روحانی منتشر شد که بلافاصله بازخوردهای وسیعی در رسانه‌ها و فضای مجازی پیدا کرد. روایتی برآمده از کتاب «جنگ بدون آتش و دود» به قلم سه نویسنده (بهراد مهرجو، ولی خلیلی و آرش پورابراهیمی) که یکی از آنها در جلسه مذکور حضور داشت. روایتی برآمده از خاطرات شفاهی حسن روحانی که در یکی از نشست‌های اختصاصی‌اش بیان شده است. روحانی در اظهاراتش، روایتی از ماجرای اعتراضات آبان 98 و همچنین تلاش قدرت‌های جهانی برای شکل‌دهی به دیدار ترامپ-روحانی ارائه می‌کند که از طریق کنار هم قرار دادن آنها می‌توان تصویری از چرایی وقوع حوادث به دست آورد. اما در بطن تحلیل‌های مرتبط با این حوادث نقطه پنهانی وجود دارد که رمزگشایی از آنها کمک شایان‌توجهی به درک کلی موضوع می‌کند. مقطع زمانی برنامه‌ریزی برای دیدار روحانی با ترامپ «مهرماه 98» است؛ موعدی که روحانی برای حضور در مجمع عمومی سازمان ملل، راهی نیویورک می‌شود. در داخل، اما شنیدن زمزمه‌هایی در خصوص احتمال دیدار روحانی و رئیس‌جمهوری آمریکا، سروصدای زیادی به پا کرده است. گروه‌های مخالف دولت با اشاره به اینکه دولت به دنبال احیای روابط با آمریکاست از هر فرصتی برای نواختن دولت و شخص رئیس‌جمهوری استفاده می‌کنند. انتقاداتی که ردپای آن بعد از پایان سفر روحانی به نیویورک، نیز ادامه دارد. یک ماه پس از پایان سفر روحانی به آمریکاست که مشخص می‌شود ایران برای مواجهه با تحریم‌های داخلی، ناچار است بر ظرفیت‌های داخلی‌اش تکیه کند. یکی از مهم‌ترین مسیرها برای جبران کسری بودجه 98، افزایش قیمت بنزین از 1500 به سه هزار تومان است. هرچند این تصمیم ضروری است، اما نه مجلس دهم و نه هیچ‌کدام از ارگان‌های دیگر موافق این تصمیم نیستند. اینجاست که ظرفیت شورای هماهنگی سران قوا به کار گرفته می‌شود تا این برنامه عملیاتی شود. گرانی بنزین اما فرصت ویژه‌ای را در اختیار منتقدان دولت قرار می‌دهد تا فشار را بر دولت افزایش دهند. روحانی اثرگذاری این افراد و جریانات را در روز نخست افزایش قیمت بنزین اینگونه شرح می‌دهد: «غروب جمعه عده‌ای تصمیم گرفتند، دولت را زمین بزنند. بعدها افراد اصلی دستگیر شدند. بازجویی‌های آنها موجود است که می‌گویند از چه کسانی دستور گرفته بودند.» عبارتی که هرچند کاملاً روشن بیان نشده است، اما رمزگشایی از آن مشخص می‌کند کدام جریانات به دنبال زمین زدن دولت به بهانه قیمت بنزین بوده‌اند.
ایجاد حزبی نیرومند در جبهه اصلاحات
محسن هاشمی نوشت: در جهان و مخصوصاً کشورهای توسعه‌یافته و بعضی از کشورهای در حال توسعه احزاب نقش مهمی در مدیریت کشور و مردم‌سالاری به عهده گرفته و باعث گسترش مشارکت سیاسی و اعتماد عمومی و مشروعیت و کارآمدی می‌شوند. این به این معنی است که با سعی و تلاش عده‌ای که به اصولی اعتقاد داشته و به هدف مشترک رسیده‌اند با استفاده از روش مورد قبول جامعه جهانی یعنی دموکراسی و مردم‌سالاری اقدام به ایجاد حزب می‌کنند؛ به این صورت هم ارتباط با یکدیگر و هم ارتباط با مردم و طرفداران خود برقرار می‌کنند که البته هدف آن حکومت‌داری است. آن‌گونه که اعتماد گزارش داده: گسترش احزاب واقعی در کشورهای در حال توسعه دچار چالش‌هایی است که کشورهای توسعه‌یافته از آن عبور کرده‌اند، چرا که در این کشورها رقابت سالم هنوز با محدودیت‌هایی روبه‌رو است. در طول ۱۵۰ سال گذشته حکومت‌های مستقر در ایران، به اداره کشور از طریق احزاب قدرتمند اعتقاد نداشته‌اند؛ به نوعی می‌توان گفت احزاب را باور نداشته و ندارند. هر چند از آنها استفاده ابزاری کرده و می‌کنند. جمهوری اسلامی در راستای تقویت احزاب و استفاده از دموکراسی و مردم‌سالاری برای مدیریت بهینه کشور هنوز باید قدم‌های اساسی بردارد. چرا که سیاست چرخش قدرت میان نخبگان و نظارت آن هرچند شروع خوبی را تجربه کرد، اما با موانعی روبه‌رو است. با توجه به ساختار نظام که تکلیف احزاب به معنای واقعی آن در کشورهای توسعه‌یافته و در بعضی از کشورهای در حال توسعه روشن نیست! و فقط امکان اثرگذاری‌های موضعی در بزنگاه‌ها را فراهم می‌کند. بعضاً بعضی از تشکل‌ها و احزاب چنین اثراتی داشته‌اند، هم‌اکنون در شرایطی قرار گرفته‌ایم که نیاز به حزب نیرومندی که در پهنه اجرایی کشور با اهداف توسعه‌ای و با برنامه‌محوری، اصلاح‌طلبی، اعتدال، عملگرایی، عدالت‌خواهی، همراه با تدین و هماهنگی با نظام اثرگذار باشد، دیده می‌شود؛ از این‌رو پیشنهاد می‌شود ایجاد یک حزب واحد و قوی در جلسات جبهه اصلاحات به بحث گذاشته شود و راه‌حل‌های اجرایی آن بررسی شود.
خیز اعراب
از زمان خروج دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران و همزمان، تشدید تنش‌ها در خاورمیانه و مواضع منفعلانه ایالات متحده در ارتباط با آن بسیاری از معادلات تغییر کرده است. امروز همزمان با افزایش گمانه‌زنی‌ها درباره احیای برجام، کشورهای عربی برای نزدیکی به ایران خیز برداشته‌اند. آن‌گونه که سازندگی گزارش داده: امارات متحده عربی به دنبال آن است که روابط دیپلماتیکش با ایران را در سطوح عالی تعریف کند. کویت نیز سفیر خود را در تهران مستقر کرده است و عربستان در حال رایزنی مستقیم با ایران است. بدیهی است که امروز شاهد یک خیزش منطقه‌ای هستیم؛ خیزشی که از سیاست‌های هم‌سو با ریاض پیروی می‌کند. به‌نوشته سی‌ان‌ان، مشاور رهبری امارات در توئیترش نوشته که تصمیم برای بازگرداندن سفیر به ایران در راستای جهت‌گیری‌های تازه منطقه‌ای امارات و برای بازسازی پل‌ها، تقویت روابط، به حداکثر رساندن آنچه به اشتراک می‌گذاریم و ایجاد فضایی از اعتماد، تفاهم و همکاری است. در همین راستا، دینا اسفندیاری، مشاور بخش خاورمیانه فعال در گروه بحران بین‌المللی گفته است که کشورهای عرب خلیج‌فارس از سیاست عمل‌گرایانه در ارتباط با ایران پیروی می‌کنند؛ سیاستی که هم بر مولفه مهار تمرکز شده است و هم تعامل. به گفته او، کشورهای عربی متوجه شده‌اند که به تنهایی قادر به تضمین امنیت خود نیستند. بعد از انفعال آمریکا در ماجرای حمله به آرامکو، کشورهای عرب خلیج‌فارس به خوبی یاد گرفتند که امنیتشان بدون تعامل با ایران و تکیه صرف به ایالات متحده محقق نخواهد شد. سی‌ان‌ان نوشته، روابط ابوظبی و تهران از آن زمان به‌تدریج بهبود یافت و آن‌گونه که رویترز نوشته، امارات اکنون بزرگ‌ترین صادرکننده به ایران است و ماحصل تجارت دوجانبه از ماه مارس به مدت چهار ماه به 4 /21 میلیارد دلار رسیده است.
♦♦♦
ایسنا: سردار سلامی فرمانده سپاه پاسداران، در پاسخ به پرسش یکی از استادان در مورد فضای مجازی بیان کرد: ما دو هزار گردان سایبری سازمان‌دهی‌شده و فعال داریم. متاسفانه دولت قبل اعتقادی به تولید محتوا در فضای مجازی نداشت و حتی یکی از موسسات ما را که در حال کار در حوزه فضای مجازی بود، ۵۰۰ میلیارد تومان جریمه کرد.
تسنیم: علی بابایی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس گفت: نظر اعضای کمیسیون اجتماعی این است که ایثارگرانی که در دستگاه‌های دولتی مشغول به کار هستند پس از بازنشستگی آنها، فرزندانشان به جای آنها مشغول به کار شوند.
ایرنا: سرلشکر عبدالرحیم موسوی فرمانده کل ارتش در مورد توقیف شناورهای آمریکایی گفت: به آمریکایی‌ها با واسطه اطلاع داده شد که شناورهای آنها در منطقه معین قرار دارد؛ هشدار داده شد که قوانین بین‌المللی را رعایت کنند.
فارس: محمدتقی نقدعلی عضو فراکسیون روحانیت پارلمان گفت: نکته قابل توجه اینجاست که در مجلس شورای اسلامی تعداد تذکرات و سوال‌ها از وزرا بیشتر از زمان دولت آقای روحانی شده است.
ایلنا: به نقل از العربیه، یائیر لاپید نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در ادامه هراس صهیونیست‌ها از احتمال احیای برجام، گفت: اسرائیل در قبال ایران آزادی عمل کامل دارد و به هیچ توافقی با این کشور متعهد نیست.
ایسنا: سفیر جمهوری اسلامی ایران در روسیه با «الکسی یوریویچ ددوف»، سفیر جدید روسیه در تهران دیدار و رایزنی کرد و با انتشار خبر این دیدار به صورت رسمی اعلام شد که قرار است جاگاریان، سفیر فعلی مسکو در تهران، بالاخره بعد از ۱۱ سال تغییر کند و راهی مسکو شود.
مهر: لطف‌الله سیاهکلی عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس گفت: در صورت موافقت مجلس با تفکیک وزارت صمت، دولت باید حتماً دو وزیر برای وزارت صنعت و وزارت بازرگانی به مجلس معرفی کند.
ایسنا: همسر مصطفی تاج‌زاده با اعلام اینکه تاج‌زاده مخالفتی با پذیرش وکلای قانونی‌اش در پرونده‌اش نداشته و ندارد، تصریح کرد که وی از ابتدای بازداشتش درخواست دیدار وکلایش را داشته است و در حال حاضر وکلای ایشان مشغول مطالعه پرونده هستند تا به‌اتفاق ایشان لایحه دفاعیه تنظیم شود.
♦♦♦
قالیباف جا خالی داد
شرق نوشت: شــورای عالی فضای مجازی به ریاست رئیس‌جمهور بخشــی مهم از طرح صیانت را تصویب کرد؛ همان طرح صیانت یا بهتر بگوییم طرح محدودسازی اینترنت که با تلاش تندروهای مجلس نوشته شد تا با کاهش دسترسی‌ها، کاربران فضای مجازی از حق دسترسی به جامعه آزاد اطلاعات محروم شوند و با جیره‌بندی اینترنت کم‌کم کاربرد آن را به فراموشی بسپارند تا دیگر افشای فساد مدیران و مسوولان در فضای مجازی مانع آرامش خدمتگزاران مردم نشود. حال گویا طرحی که حداقل چهار بار تغییر شکل کلی داد تا به نسخه بهمن سال گذشته برسد بدون دردسر در شورای عالی فضای مجازی تصویب شــده است.
سکوت سنگین
اعتماد نوشت: تنها ساعاتی پس از توضیحات دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی در خصوص دستگیری یکی از مشاوران ارشد وزارت راه و شهرسازی و انتقاداتی که در بند چهارم این اطلاعیه در خصوص عدم اطلاع‌رسانی مناسب و شفاف‌سازی بحث از سوی مسوولان و متولیان مطرح شده بود، سرانجام وزیر راه و شهرسازی که ترجیح داده بود به جای پاسخگویی روشن به ابهامات، سیاست «سکوت» پیشه کند، لب به سخن گشود و در قالب اطلاعیه‌ای نسبت به ابعاد و زوایای گوناگون این رخداد تلخ توضیحاتی را ارائه کرد؛ توضیحاتی که هرچند گِرهی از هزارتوی پیچیده این پرونده باز نکرد، اما حداقل بخشی از سکوت مرتبط با این رخداد را شکست.
ضررهای کلان
جمهوری اسلامی نوشت: در عرصه مذاکرات برجامی، دو صف تشکیل شده که یکی با به نتیجه رسیدن آن موافق است و معتقد است باید هرچه سریع‌تر به سرانجام برسد تا جلوی زیان‌های بیشتر ملت ایران گرفته شود و صف دیگر برای جلوگیری از رسیدن به توافق تلاش می‌کند. تاکنون از مخالفان توافق استدلال محکمی که حاوی منافع ملی باشد دیده و شنیده نشده. حتی آنها به این سوال که در شرایطی که دولت خودتان با توافق برجامی موافق است چرا با آن مخالفت می‌کنید، پاسخی نداده‌اند. علاوه بر این، معلوم نیست اینان چگونه می‌خواهند پاسخ ضررهای کلانی را که تاکنون در اثر به تاخیر افتادن رفع تحریم‌ها به کشور و ملت وارد شده است، بدهند؟
خواستن توانستن نیست!
سازندگی نوشت: مسعود پزشکیان، نماینده اصلاح‌طلب تبریز، گفت: تصمیمات و مدیریت در سطح کلان اجتماعی به این شکل نیست که دولت دلش بخواهد و همه چیز درست شود. دولت حتماً دلش می‌خواهد مسائل و مشکلات درست شود اما نمی‌تواند کار را درست پیش ببرد. به زبان ساده، دولت می‌خواهد اما نمی‌تواند. تمایل به بهبود امور با توان بهبود امور، دو مساله کاملاً متفاوت هستند. همین نمایندگان مجلس از دولت قبل سوال می‌کردند، با اعتراض، بدوبیراه می‌گفتند و تصور می‌کردند آن دولت نمی‌تواند و این دولت می‌تواند. حتی مانع کارهایی که دولت قبل توان انجام آنها را داشت نیز شدند و آن کارها را متوقف کردند.