آنها تحمل تحریم نفت ایران را ندارند

محمدرضا بختیاری هنگامی که در سال 86 به سئول رفت و کلید سفارت ایران در جمهوری کره را تحویل گرفت، خوب می‌دانست که به خانه شریک اقتصادی ایران پا گذاشته است. او می‌گوید در طول سه سال حضورش در سفارت،‌ تنش اقتصادی میان ایران و کره رخ نداد با این حال اختلافات سیاسی میان دو کشور در سال 91 سر‌باز کرد و جمهوری کره فعلاً قید خرید نفت ایران را زده است. با سفیر سابق ایران در کره‌جنوبی پیرامون چالش اخیر به گفت و گو نشستیم.

* * *

  دور تازه تحریم نفت ایران به دست کره جنوبی کلید خورد. با توجه به حجم مبادلات تجاری میان ایران و جمهوری کره، پیش‌دستی این کشور برای تحریم خرید نفت ایران قدری تامل‌برانگیز است. به نظر شما که سابقه مسوولیت سفارت ایران در سئول را در کارنامه دارید، این تحریم از سوی کشور کره تا چه اندازه اقتصادی است یا اینکه این اقدام کره را باید در فهرست واکنش‌های سیاسی قرار داد؟

پیش از پاسخ روشن به پرسش شما،‌ باید به مانیفست سیاسی جمهوری کره اشاره کنم تا شما پاسخ بخش عمده‌ای از پرسش خود را عملاً به دست آورید. جمهوری کره نزدیکی و پیروی خاصی از سیاست‌های کشورهای غربی و به طور خاص ایالات متحده آمریکا دارد. چنین رویکردی نیز به دوره خاتمه جنگ داخلی در این کشور و تقسیم این سرزمین به دو کشور شمالی و جنوبی برمی‌گردد. در توضیح کوتاهی باید اشاره کنم که کره جنوبی کشور کوچکی است که به لحاظ سوابق تاریخی سالیان درازی را تحت استعمار ژاپن که بیش از 40 سال طول کشید قرار داشت.

پس از اینکه جنگ دوم جهانی پایان می‌یابد دوره استعمار ژاپن در این کشور نیز به اتمام می‌رسد و کره جنوبی استقلال خود را در سال 1948 میلادی به دست می‌آورد.اما بلافاصله شعله‌های جنگ داخلی در این کشور روشن می‌شود و در نهایت سرزمین یکپارچه کره به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود که امروز این دو کشور هر یک نقش متفاوتی در عرصه بین المللی ایفا می‌کنند. 

اما نکته اصلی اینجاست که کره جنوبی پس از دستیابی به استقلال، به لحاظ امنیتی وابستگی زیادی به ایالات متحده آمریکا و کشورهای غربی پیدا کرد تا آنجا که این کشورها تاثیر زیادی در وضعیت سیاسی و اقتصادی جمهوری کره‌ایفا کردند. حال اینکه پس از خاتمه جنگ داخلی، جمهوری کره با مشکلات اقتصادی شدیدی مواجه شد اما دولتمردان آن زمان این جمهوری دست به تدوین برنامه‌های توسعه اقتصادی از دهه 60 میلادی زدند که این توسعه نیز مدیون به کارگیری سرمایه و تخصص ایالات متحده و کشورهای غربی بود.

از این رو اقتصاد محور برنامه‌های این کشور آسیایی شد. تا آنجا که این سیاست در طول دوره‌های ریاست جمهوری پس از جنگ، بخش جدایی‌ناپذیری از تفکرات و استراتژی دولتمردان این کشور شد.

بنابراین محور تمام ارتباط‌های این کشور با سایر کشورهای جهان اقتصادی است و دولتمردان کره همواره سعی کرده‌اند این کشور را به شریک تجاری مطمئن با دیگر کشورها تبدیل کرده و سیاست‌های خود را در قالب همکاری‌های اقتصادی تعریف کنند.

بنابراین اگر بخواهم به پرسش شما بازگردم، باید بگویم جمهوری کره روی روابط اقتصادی با دیگر کشورها تکیه بسیاری دارد اگرچه سایه نفوذ کشورهای غربی و به ویژه ایالات متحده همواره بر سر این جمهوری قرار داشته است.

تحریم اخیر نفت ایران از سوی کره نیز بدون شک به دلیل فشار کشورهای غربی و آمریکا برای پیروی از سیاست‌های تحریمی علیه ایران بوده است.

  اما نکته‌ای که وجود دارد نیاز بالای جمهوری کره و صنعت این کشور به انرژی است که این کشور بخش زیادی از آن را از ایران تامین می‌کند. آیا دولتمردان کره نزدیکی و دوستی با کشورهای غربی را به صرف نظر کردن از نفت ایران ترجیح داده‌اند؟

روابط دیپلماتیک ایران با جمهوری کره از سال 1962 میلادی آغاز شد که از همان سال‌ها همکاری‌های اقتصادی دو کشور نیز کلید خورد.

به دلیل اینکه برنامه توسعه اقتصادی جمهوری کره از همان ابتدا صنعت‌محور بود این کشور بدون انرژی هرگز قادر نبود به جایگاهی که امروز در جهان دارد دست پیدا کند.

بنابراین ارتباط تنگاتنگ با کشورهای تولیدکننده انرژی در دستور کار سیاستمداران این کشور قرار گرفت.

ایران نیز از جمله کشورهای مورد علاقه جمهوری کره به لحاظ تامین بخش عمده‌ای از انرژی مورد نیاز صنایع این کشور است تا آنجا که طی سال‌های اخیر نزدیک به 10‌درصد انرژی این کشور را نفت ایران تامین می‌کند.

در سال‌هایی که من مسوولیت سفارت ایران در سئول را بر عهده داشتم واردات نفت از ایران برای این کشور بالغ بر 190 تا 210 هزار بشکه در روز بود که در ازای این میزان واردات نفت، جمهوری کره کالاهای ساخته شده خود را به ایران صادر می‌کرد و به این ترتیب روند تسخیر بازار ایران از سوی جمهوری کره تسریع پیدا کرد.

خودرو، کشتی و لوازم خانگی بیشترین حجم صادرات کره به ایران را شامل می‌شد که هم‌اکنون نیز این روند ادامه دارد.

پس اگر بخواهیم بگوییم دولتمردان این کشور گرمی و نزدیکی با کشورهای غربی را به خرید نفت از ایران ترجیح می‌دهند، پاسخ من تا حدودی مثبت است هرچند معتقدم دولتمردان این کشور پس از مدت کوتاهی باب مذاکره و رایزنی با دولتمردان ایالات متحده را برای معافیت از تحریم نفت ایران باز خواهند کرد چرا که جمهوری کره و صنایع این کشور تحمل چشم‌پوشی از نفت ایران را ندارند.

  بنابراین شما فکر می‌کنید این کشور جایگزینی برای نفت ایران یافته است که در سیاست‌های تحریمی با آمریکا و کشورهای اروپایی هم‌پا شده است؟

معتقد نیستم که دولتمردان جمهوری کره جایگزینی را برای نفت ایران در نظر گرفته‌اند اما تا حدود زیادی این احتمال وجود دارد که آنها طی دو سه سال اخیر حجم بالایی از نفت ایران را ذخیره کرده باشند و مترصد فرصتی هستند که از تحریم‌های یکجانبه علیه ایران خلاصی یابند و بار دیگر به جاده هموار روابط اقتصادی با ایران بازگردند.

این نکته نیز حائز اهمیت است که جمهوری کره دارای ذخایر بالای زیرزمینی مواد نفتی در سواحل جنوبی این کشور است که صنایع این کشور را می‌تواند به مدت سه تا چهار ماه تغذیه کند.

بنابراین استنباط من این است که دولتمردان این کشور به روند فشارها در ایران از سوی آمریکا و کشورهای اروپایی آگاهی کافی داشته و طی چند سال اخیر ذخیره‌سازی از نفت ایران را آغاز کرده‌اند.

  به نظر می‌رسد جمهوری کره به رغم اینکه معافیت خرید نفت از ایران را در جیب داشت اما از هفته گذشته موضع خود را تغییر داد و به صف کشورهای تحریم‌کننده نفت ایران پیوست.  آیا سنبه این معافیت‌ها چندان پرزور نبود یا اینکه جمهوری کره حاضر نشد به امریکا و کشورهای اروپایی پشت کند؟

همان‌طور که اشاره کردید کره معافیت خرید نفت از ایران را به دست آورده. در مبادله نفت با ایران مشکل بزرگی بر سر راه این کشور قرار دارد و آن نیز بیمه حمل و نقل نفتکش‌های ایرانی است. طی دو سه هفته اخیر دولت ایران با طرف‌های کره‌ای پای میز مذاکره نشست تا این مشکل به ترتیبی که ایران نفتکش‌هایش را خود بیمه کند؛برطرف شود اما دولت کره‌این پیشنهاد ایران را فعلاً نپذیرفته است. 

این پیشنهاد با دولت ژاپن نیز مطرح شده بود که آنها موافقت خود را با این طرح اعلام کردند و در حال حاضر ایران نفتکش‌های خود را که به سمت بنادر ژاپن در حال تردد هستند خود بیمه می‌کند.

مذاکرات و رایزنی با دولت کره پیرامون این موضوع همچنان ادامه دارد و به زودی هیاتی از جمهوری کره عازم ایران می‌شود که یکی از محورهای گفت وگوها میان دو طرف موضوع بیمه نفتکش‌های ایرانی خواهد بود.

در این مذاکرات بخش خصوصی نیز حضور دارد؟

اینگونه مذاکرات چون فی نفسه پایه سیاسی دارد بیشتر میان دولت‌های دو کشور برقرار است که پس از توافق‌های اولیه، بخش خصوصی نیز می‌تواند وارد مذاکرات شده و روند تسهیل امور را دنبال کند.

  در این تحریم‌ها، بخش خصوصی کدام کشور بیشتر متضرر می‌شود؟

بخش خصوصی کره آسیب بیشتری نسبت به بخش خصوصی ایران می‌بیند چرا که اقتصاد کشور جمهوری کره بر پایه اقتصاد آزاد است و بخش خصوصی این کشور در پیشانی مراودات و مناسبات تجاری قرار دارد.

در حال حاضر به غیر از شرکت‌های بزرگ کره‌ای شامل سامسونگ، ال جی و هیوندایی که طی سال‌های اخیر در ایران سرمایه‌گذاری هنگفتی را انجام داده و بازار نسبتاً بزرگی را در کشور ما به دست آورده‌اند، شرکت‌های کوچک و متوسط کره‌ای که با بازار ایران در ارتباط هستند، جمعیتی حدود دو هزار واحد را شامل می‌شود که میزان حجم مراودات و سرمایه‌گذاری این بخش از واحدهای تولیدی کره در ایران چیزی حدود پنج تا شش میلیارد دلار است. بنابراین در مقوله تحریم نفت ایران، این شرکت‌های متوسط و کوچک کره‌ای هستند که نسبت به غول‌های تجاری این کشور آسیب بیشتری خواهند دید.

  اگر از شما به عنوان سفیر سابق ایران در سئول سوال شود که در چنین شرایطی چه راهکاری برای حل چالش اخیر اقتصادی میان دو کشور پیشنهاد می‌کنید، پاسخ شما چیست؟

جمهوری کره چون کشوری تاجر‌مآب است تحمل از دست دادن بازار ایران را ندارد بنابراین مطمئن هستم که دولتمردان این کشور تلاش خواهند کرد که با همفکری طرف‌های ایرانی خود راه فرار از این معضل را پیدا کنند و چه بسا به زودی شاهد آن باشیم که به دلیل فشار ناشی از تحریم خرید نفت ایران، دولت این کشور از ایالات متحده دعوت به مذاکره و رایزنی برای معافیت از این تحریم کند.