تفرقه بینداز حکومت کن

انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در چهار دوره اخیر با شعارهای پوپولیستی عجین شده و در دوره جاری هم با وعده پرداخت یارانه و کارانه بیش از پیش به پوپولیسم آلوده شده است. با این حال، وعده‌های دور و دراز تنها ابزار پوپولیست‌ها برای جلب نظر رای‌دهندگان نبوده است. آنها با مطرح کردن دوقطبی «مردم» و «غیرمردم» تلاش کرده‌اند این تصور را القا کنند که انتخابات نه عرصه گزینش میان دو شیوه متفاوت برای اداره کشور، که موعد بیرون کشیدن حق مظلومان از حلقوم ظالمان است. همانند بسیاری از سنت‌های نامحمود سال‌های اخیر، آغازکننده این راه محمود احمدی‌نژاد بود که در پوسترهای تبلیغاتی‌اش در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 1384 خود را «مردی از جنس مردم» می‌نامید. او البته امسال با نهی مقام معظم رهبری1 و عدم احراز صلاحیت از سوی شورای نگهبان از حضور در انتخابات بازماند، اما گویا روحش در کالبد دیگر نامزدهای اصولگرا حلول کرد: یکی همه ارکان ستاد انتخاباتی‌اش را با یاران سابق و لاحق او بنا گذاشت و دیگری شعار اصلی‌اش را -شاید با کپی‌برداری از پوسترهای 12 سال قبل احمدی‌نژاد- تشکیل «دولت مردم» انتخاب کرد. تلاش‌های محمدباقر قالیباف برای ایجاد دوقطبی «مردم» و «غیرمردم» از همان روز اول فعالیت‌های انتخاباتی آغاز شد. در بیانیه‌ای که او همزمان با کاندیداتوری در وزارت کشور قرائت کرد، گفت که می‌خواهد «نظام مالیاتی را به نفع ۹۶ درصد مردم تغییر دهد». پیام انشقاق در روزهای بعد برجسته‌تر و تندتر شد و شهردار تهران در نخستین برنامه تبلیغاتی تلویزیونی‌اش (به تاریخ 7 اردیبهشت 96) گروهی از مردم را «زالوصفت» نامید: «امروز اگر لازم باشد آبرویمان را می‌دهیم و در مقابل این چهار درصد زالوصفت که خون 96 درصد مردم را می‌مکند، محکم می‌ایستیم.» گذشته از اینکه در اقتصادی که بیش از 50 درصد آن دولتی است، چگونه ممکن است چهار درصد مردم مشغول مکیدن خون 96 درصد دیگر باشند، محمدباقر قالیباف هرگز معلوم نکرده که محاسبه ‌4درصدی و 96‌درصدی را بر چه مبنایی ارائه داده است. در دومین مناظره انتخاباتی (به تاریخ 15 اردیبهشت 96) حسن روحانی این شعار را یک «کپی‌برداری ناشیانه» از جنبش موسوم به «99‌درصدی» (اشغال وال‌استریت) برشمرد و به کنایه گفت: «حالا چون امسال سال 96 است، گفته‌اند 96‌درصدی!» رئیس‌جمهور اما در همان مناظره از یک نگرانی مهم نیز سخن به میان آورد. از اینکه «انشقاق، امنیت جامعه را از بین می‌برد». در مورد این نگرانی بسیاری از سیاستمداران و جامعه‌شناسان هم با حسن روحانی هم‌داستان‌اند. آنها از خطراتی می‌گویند که دوقطبی‌کردن جامعه برای نظام سیاسی و اجتماعی ایران ایجاد می‌کند و شکاف‌های طبقاتی موجود را به سمت نزاع‌های طبقاتی مبتنی بر نفرت سوق می‌دهد. در پرونده پیش‌رو تلاش کرده‌ایم ابعاد این خطرات را بشکافیم تا هشداری باشد برای آنها که فراموش کرده‌اند رقابت‌های انتخاباتی دائمی نیست و آنچه دائمی است، زندگی است.