تهدید فقر

گزارش‌های بانک جهانی از روند فقر در ایران نشان از فقیرتر شدن تعداد بیشتری از ایرانیان در هر سال می‌دهد. این نهاد بین‌المللی بیش از 28 درصد مردم را زیر خط فقر می‌داند و 40 درصد را نیز در معرض فقر عنوان کرده است. این گزارش با در نظر گرفتن داده‌های بین سال‌های 2011 تا 2020 افرادی را که زیر خط فقر تعیین‌شده بانک جهانی یعنی درآمد 85 /6 دلار در روز (با قدرت برابری خرید سال 2017) قرار دارند 1 /28 درصد برای سال 2020 عنوان کرده است. در گزارش قبلی بانک جهانی که آوریل 2023 منتشر شده بود 27 درصد از جمعیت ایران  در سال 2019 زیر خط فقر بودند. نکته مهم اینکه این رقم در سال 2018 حدود 20 درصد بود و جهش اصلی یا درواقع ریزش اصلی ایرانیان به زیر خط فقر در فاصله سال 2018 تا 2019 رخ داد که بانک جهانی آن را نتیجه رکود اقتصادی عمیق و تحریم‌های سنگین می‌داند.

شکاف درآمدی در مناطق شهری و روستایی نیز بیشتر شده است به طوری که اگرچه یک‌چهارم جمعیت ایران در روستا زندگی می‌کنند اما بیش از 40 درصد فقرا در روستاها هستند، به عبارتی نیمی از جمعیت روستانشین زیر خط فقر هستند. با این حال دو نکته در مورد گزارش بانک جهانی حائز اهمیت است؛ نخست اینکه آخرین داده‌های مورد استناد این گزارش مربوط به سال 2020 یعنی سه سال قبل است، درحالی که در سه سال گذشته تورم سالانه بالاتر از 45 درصد بوده است. دوم اینکه هنوز نرخ برابری دلار و ریال در محاسبات بانک جهانی به نرخ‌های رسمی بانک مرکزی محاسبه می‌شود، نه نرخ بازار آزاد که عملاً نرخ واقعی و اثرگذار در معیشت مردم است.