تعرفه چاره‌ساز
چگونه باید از تولیدکنندگان داخلی در صنعت فولاد حمایت کنیم؟
بر اساس تصمیمات جدید اتحادیه اروپا، واردات محصولات فولادی از کشورهای ایران، برزیل، روسیه و اوکراین به اتحادیه اروپا مشمول تعرفه‌های جدیدی شده است. به طور واضح اروپاییان با این اقدام خود اعلام کرده‌اند که قیمت فولاد در داخل اروپا باید بالاتر از قیمت جهانی باشد و در واقع با این اقدام خود در جهت حمایت از تولید داخل قدم برداشته‌اند.
بر اساس تصمیمات جدید اتحادیه اروپا، واردات محصولات فولادی از کشورهای ایران، برزیل، روسیه و اوکراین به اتحادیه اروپا مشمول تعرفه‌های جدیدی شده است. به طور واضح اروپاییان با این اقدام خود اعلام کرده‌اند که قیمت فولاد در داخل اروپا باید بالاتر از قیمت جهانی باشد و در واقع با این اقدام خود در جهت حمایت از تولید داخل قدم برداشته‌اند. این درست برخلاف اتفاقاتی است که در کشور ما افتاده است. در ایران عده‌ای از اینکه صادرات محصولات فولاد مبارکه به اروپا با چنین تعرفه‌ای مواجه شده است، خوشحال هستند.
در واقع اروپاییان با وضع این تعرفه می‌گویند تا زمانی که ما تولیدکننده داخلی داریم، اجازه نمی‌دهیم کالای خارجی وارد بازارمان شود. در حالی که ما در داخل تعرفه 10 تا 15درصدی داریم و بر سر همین میزان تعرفه که بسیار تعرفه پایینی به شمار می‌رود مخالفت‌های زیادی وجود دارد. اکنون به اسم حمایت از صنایع پایین‌دستی، متاسفانه صنایع بالادستی فولاد در حال قربانی شدن هستند و به این دلیل خطر بسیار بزرگی صنعت فولاد را تهدید می‌کند. متاسفانه ما به هیچ عنوان در برابر بازار فولاد دنیا از صنعت فولاد داخلی خود دفاع نمی‌کنیم. مدام سختگیری‌هایی می‌کنیم و با وضع قواعدی فولادسازان خود را تحت فشار قرار می‌دهیم. به عنوان مثال به تازگی وزارت صنعت دستورالعمل اشتباهی را مبنی بر قیمت‌گذاری شمش بر اساس قیمت محصول نهایی ابلاغ کرده است که با توجه به بازار راکدی که وجود دارد موضوع بسیار خطرناکی به شمار می‌رود.
متاسفانه برخلاف کشورهای خارجی که به شدت از صنایع خود حمایت می‌کنند در کشور ما چنین اتفاقی صورت نمی‌گیرد. همین اقدام اخیر اتحادیه اروپا نشان می‌دهد که اروپاییان با وضع تعرفه جدید برای واردات محصولات فولادی به حمایت از صنعت فولاد پرداخته‌اند، این در حالی است که ما تعرفه‌های حداقلی 10 تا 15درصدی داریم.
سیاست‌های داخلی در جهت حمایت از تولیدکنندگان
وقتی در صنعتی مانند فولاد تمام دنیا اعتقاد دارند که قیمت جهانی به صورت غیرواقعی پایین است و برای واردات از کشورهای دیگر تعرفه‌ای سنگین وضع کرده‌اند، بنابراین در ایران که حتی برای حمایت از تولید در صنعت خودرو هم تعرفه وضع می‌شود، باید تعرفه‌های صنعت فولاد بسیار قوی‌تر و محکم‌تر از چیزی که امروزه وجود دارد باشد تا در اثر کاهش قیمت‌های جهانی، فولادسازی‌های ما با زیان گسترده و خطر از بین رفتن مواجه نشوند. در سال‌های گذشته هم چنین موردهایی مشاهده شده است که دولت با وضع تعرفه‌ای قوی‌تر به حمایت از صنعتی پرداخته است، اما متاسفانه در سال گذشته دولت تنها پنج درصد تعرفه‌ها را افزایش داده است. یعنی در مورد فولاد خام تعرفه‌ها را از 10 به 15 و در مقاطعی این تعرفه‌ها را از 20 به 25 رسانده است، اما همان‌گونه که مشاهده می‌شود این تعرفه‌ها به هیچ عنوان کافی نیست و بیش از این حرف‌ها باید افزایش پیدا کند.
آیا ایران در بازار هدف سه کشور دیگر مشمول تعرفه قرار می‌گیرد؟
از آنجا که تعرفه‌های جدید فقط در مورد ورق فولاد وضع شده، بنابراین دولت باید تدبیر لازم را برای تولیدکنندگان ورق در نظر بگیرد، چراکه در خصوص ورق‌های فولادی این احتمال وجود دارد که سه کشور دیگری که از جانب اروپا مشمول تعرفه شده‌اند، کالاهای خود را به سمت بازار ایران بیاورند.
با افتخار می‌توانیم بگوییم که فولاد مبارکه طی سال‌های اخیر موفق به فتح بازارهای اروپا شده بود. اما متاسفانه وضع تعرفه از جانب اتحادیه اروپا سبب دور شدن فولاد مبارکه از بازار کشورهای اروپایی شد. از آنجا که شرکت فولاد مبارکه بازارهای متنوعی در سراسر دنیا داشته و مدت‌هاست به دلیل تامین نیاز داخل، حضور چندانی در بازار اروپا ندارد، از این‌رو وضع تعرفه‌های جدید از سوی اتحادیه اروپا، تاثیر نگران‌کننده‌ای بر وضعیت بازار داخلی فولاد هم نخواهد داشت. فولاد مبارکه می‌تواند به واسطه بازارهای شرق آسیا و بازارهای منطقه این خلأ را پر کند. همچنین فولاد مبارکه می‌تواند با برطرف کردن نیاز بازار داخلی کشورمان، در کوتاه‌مدت آثار منفی ناشی از خارج شدن از بازار کشورهای اروپایی را جبران کند. در بلندمدت هم امیدواریم که با اقدامات حقوقی که صورت می‌گیرد، این عوارض برداشته شود.
البته درست است که امروزه فولاد مبارکه توانسته بازارهای دیگری را هم در دنیا بگیرد و این موضوع سبب می‌شود که آسیب زیادی از عمل اتحادیه اروپا نبیند، اما باید بیش از اینها مورد حمایت قرار گیرد.
سهم بازار را از صادرکنندگان کشورهای دیگر بگیریم
واقعیت این است که بازار فولاد در چند سال اخیر دچار مازاد عرضه شده است. البته بیشتر مازاد عرضه از جانب چین بوده و تا زمانی که چینی‌ها صادراتشان را کنترل می‌کنند دیگر شاهد رخ دادن اتفاق بدی در بازار فولاد دنیا نخواهیم بود. اما باید این را بدانیم زمانی که وارد بازار کشوری می‌شویم نباید وارد رقابت با تولیدکنندگان داخلی آن کشور شویم، بلکه باید سهم بازار را از صادرکنندگان دیگر کشورها بگیریم. زیرا زمانی که وارد رقابت با تولیدکننده آن کشور شویم، بدیهی است که دولت‌ها برای حمایت از تولید داخلی خود جلوی واردات کشور ما را خواهند گرفت. بنابراین مازاد سرمایه هر کشوری باید با بازار سایر کشورهای صادرکننده رقابت کند و محصول خود را برای سرمایه‌گذاری به کشورهای هدف بفرستد. برای مثال در کشوری مانند ایران که توان تولید تمام نیاز خود را دارد و حتی با مازاد ظرفیت هم روبه‌رو است، دولت باید جلوی واردات بی‌رویه را به صورت کامل بگیرد، چراکه در این صورت واردات معنایی پیدا نمی‌کند و نه‌تنها به سود کشورمان نخواهد بود، بلکه به تولید داخل هم لطمه می‌زند.
به طور کلی ما صادرکننده هستیم و این روزها تراز تجاری‌مان در فولاد مثبت شده است. ما در گذشته واردکننده فولاد بودیم اما دوسه سالی است که صادرات ما از وارداتمان سبقت گرفته است. همان‌گونه که خودمان انتظار داریم محصول خارجی که وارد کشورمان می‌شود با محصول تولید داخل رقابت نکند، بنابراین خودمان هم باید دقت کنیم وقتی وارد بازار کشوری می‌شویم، وارد سهم بازار صادراتی و مازاد نیاز آن کشورها شویم. اما در مجموع تمام کشورهای دنیا به این صورت نیستند که تمام نیازشان را خودشان تولید کنند. بسیاری از کشورهای بزرگ دنیا واردکننده فولاد هستند و ما باید بازار آن کشورها را فتح کنیم.
بر اساس آمارها میزان صادرات فولاد در سال 1395 به شش میلیون تن رسیده است، همچنین دولت برای سال 1396 صادرات هشت میلیون تنی را برنامه‌ریزی کرده است. بیشترین حجم صادرات ما ابتدا به کشورهای همسایه، منطقه و آسیایی و سپس به کشورهای اروپایی و آسیای جنوب شرقی است. به طور کلی می‌توان عنوان کرد که عراق و افغانستان بازارهای عمده ما هستند. چندی است صادراتمان به کشورهای امارات، عمان و سایر کشورهای منطقه مانند قطر نیز افزایش پیدا کرده است. بعد از این کشورها صادرات ما به کشورهای شمال آفریقا و کشورهای آسیای جنوب شرقی انجام می‌شود. اروپا هم در جمع بازارهای صادراتی ما قرار داشت، اما با توجه به اینکه فولاد مبارکه امسال بیشتر به سمت بازار داخل حرکت کرد، حجم صادراتمان به کشورهای اروپایی کاهش پیدا کرده است.
جمع‌بندی
امروزه که بازار فولاد بازاری رقابتی است، دولت باید برای حمایت از صادرات برنامه‌های جدی و محکمی داشته باشد، چراکه صادرات 21 میلیون تنی که در چشم‌انداز 1404 طراحی شده است با زیرساخت‌های امروزه شدنی نیست. دولت باید زیرساخت‌های لازم را فراهم کند و از طرفی مشوق‌های صادراتی را در نظر بگیرد، همچنین از فولادسازان داخلی به شدت حمایت کند. ما باید این درک را داشته باشیم که بازارهای منطقه همیشه آن محصولی را نمی‌خواهند که ما بیش از همه تولیدش می‌کنیم، بلکه تولیدات ما باید منطبق با نیاز بازارهای مقصد باشد تا بتوانیم حاشیه سود بیشتر و بازاری پایدار را هدف قرار دهیم.
