آمریکا از برجام خارج شد
روحانی: از این لحظه توافق برجام میان ایران و پنج کشور است
چهار روز زودتر از موعد مقرر، آمریکا تصمیمش را در خصوص برجام اعلام کرد؛ دونالد ترامپ از برجام خارج شد و فرمان بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را امضا کرد. اما موضع ایران متقابل نبود. ایران پایداری خود به برجام بدون آمریکا را اعلام کرد و در برجام ماند.
چهار روز زودتر از موعد مقرر، آمریکا تصمیمش را در خصوص برجام اعلام کرد؛ دونالد ترامپ از برجام خارج شد و فرمان بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را امضا کرد. اما موضع ایران متقابل نبود. ایران پایداری خود به برجام بدون آمریکا را اعلام کرد و در برجام ماند.
دونالد ترامپ قرار بود شنبه یعنی 12 می (22 اردیبهشت) تصمیمش را درباره برجام اعلام کند اما چهار روز زودتر و 18 اردیبهشت ساعت 22:30 به وقت ایران تصمیمش را اعلام کرد. شرق نوشت: ترامپ از پشت تریبونش در سالن میانی کاخ سفید اعلام کرد «آمریکا از برجام خارج می‌شود». رئیس‌جمهوری آمریکا این خبر را در میانه ادعاهایی واهی علیه ایران و جمهوری اسلامی مطرح کرد و مانند نطق‌های پیشینش، ایران را متهم به خرابکاری در منطقه و نقض توافق و دستیابی به سلاح هسته‌ای کرد؛ ادعاهایی که علاوه بر اتهام‌زنی به ایران، دال بر معیوب‌بودن توافق و تخریب تیم مذاکره‌کننده سابق هسته‌ای آمریکا نیز بود.
ترامپ با استناد به اسناد بی‌پایه‌ای که بنیامین نتانیاهو هفته پیش رو کرده، مدعی شد «در سال‌های گذشته دولت‌های قبلی وارد توافقی هسته‌ای با ایران شدند؛ با عنوان برجام. روی کاغذ این توافق قرار بود از آمریکا و متحدان ما در برابر یک جنون هسته‌ای از طرف ایران حفاظت کند. سلاحی که فقط باعث به خطر افتادن ایران و دنیا می‌شد؛ اما این توافق به ایران کمک کرد که هسته‌ای شود و به آستانه هسته‌ای‌شدن برسد. هفته گذشته اسرائیل اسنادی اطلاعاتی را منتشر کرد که قاطعانه نشان داد حکومت ایران در سال‌های گذشته به دنبال سلاح هسته‌ای بوده؛ بنابراین این توافق هرگز نباید منعقد می‌شد و باعث ایجاد صلح نشد و هرگز هم نمی‌توانست بشود». ترامپ با بیان اینکه بودجه نظامی ایران بعد از برجام 40 درصد افزایش یافته است، ادعا کرد: «درحالی‌که اقتصاد ایران در شرایط خیلی بد است، پول‌ها صرف سلاح‌هایی شده تا از تروریسم حمایت و هرج‌‌ومرج در منطقه ایجاد کند. ایران مشغول صادر کردن سلاح‌های خود به گروه‌های تروریستی و مجهز کردن آنهاست.» او همچنین مدعی شد «ایران در سال‌های گذشته سفارتخانه‌های آمریکا را در نقاط مختلف جهان مورد حمله قرار داده، به تاسیسات نظامی حمله کرده و صدها خدمه نظامی ما را ربوده و شکنجه کرده است». او مدعی شد که ایران همه این اقدامات را با پول‌هایی که بعد از توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها به دست آورده، انجام داده است.
فرمان بازگشت تحریم‌ها
دونالد ترامپ اعلام کرد «من اعلام می‌کنم ایالات‌متحده آمریکا از برجام خارج می‌شود و در چند روز آینده با صدور یک فرمان اجرایی، شدیدترین تحریم‌های هسته‌ای و اقتصادی را علیه ایران بازمی‌گردانم. هر کشوری که به ایران کمک کند، نیز می‌تواند تحت تحریم قرار گیرد. آمریکا را هیچ کشوری نمی‌تواند گروگان بگیرد... . ما اجازه نخواهیم داد حکومتی که شعار مرگ بر آمریکا می‌دهد، به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند. اقدام امروز ما پیام مهمی دارد، اینکه آمریکا تهدیدهای توخالی نمی‌دهد و وقتی وعده‌ای را مطرح می‌کند، به آن عمل می‌کند». ترامپ به سفر وزیر خارجه آمریکا در همین زمان به کره شمالی برای آماده کردن امکان مذاکره با رهبر این کشور اشاره کرد و خطاب به ملت ایران گفت: «مردم آمریکا در کنار شما هستند. رهبران ایران می‌گویند که درباره یک توافق جدید مذاکره نمی‌کنند، عیبی ندارد، بگذارید بگویند؛ ولی واقعیت این است که آنها به دنبال این خواهند بود که یک توافق پایدار را منعقد کنند و هر وقت آنها بخواهند این کار را بکنند، ما آمادگی داریم که این کار را انجام دهیم.» وزارت خزانه‌داری آمریکا ساعتی بعد از امضای فرمان ترامپ اعلام کرد: دفتر کنترل اموال خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا (OFAC) فوراً اقدامات لازم را برای انجام تصمیم رئیس‌جمهور عملی خواهد کرد. تحریم‌ها در دو دوره 90 و 180روزه اعمال خواهد شد.
1-1+5
پس از سخنان ترامپ، بلافاصله رئیس‌جمهور ایران به خروج آمریکا از برجام واکنش نشان داد و در یک گفت‌وگوی زنده تلویزیونی با حضور برخی از اعضای کابینه اعلام کرد در برجام می‌ماند و منتظر خواهد ماند تا ببیند دیگر کشورهای مانده در این توافق پس از این چگونه عمل خواهند کرد. به گزارش ایران روحانی گفت: امشب ثابت شد که ایران همواره به تعهدات خود پایبند است؛ اما آمریکا به آن پایبندی ندارد. برجام یک توافق چندجانبه و بین‌المللی است اما آمریکا رسماً اعلام کرد به تعهدات بین‌المللی توجهی ندارد. از این لحظه توافق برجام میان ایران و پنج کشور است؛ از این لحظه 1+5، یک را از دست داده و در این شرایط ما باید منتظر آن باشیم که شش کشور بزرگ جهانی نسبت به این توافق چگونه عمل خواهند کرد. روحانی گفت: ما در چند هفته آینده ضمن مذاکره با کشورهای اروپایی، روسیه و چین، رایزنی‌ها و هماهنگی‌های لازم را انجام می‌دهیم. اگر در پایان این مدت کوتاه به این نتیجه برسیم که با همکاری پنج کشور عضو برجام می‌توانیم به هر آنچه که منافع ملت ایران بوده برسیم، علی‌رغم حرف‌های بی‌نزاکت ترامپ، برجام پایدار خواهد ماند و ما می‌توانیم به سمت ثبات در منطقه قدم‌های خود را برداریم ولی اگر دیدیم که چنین نیست من در گفت‌وگویی با مردم کشورمان ایران موضع‌مان را به اطلاع آنان خواهم رساند.
نگرانی دیگر پس از برجام بازگشت تحریم‌ها و دغدغه‌های اقتصادی است که روحانی در این خصوص گفت: با برجام بدون آمریکا هم مردم ما شاهد خواهند بود که ارز کشور تامین می‌شود و کالاهای مورد نیاز نیز به دست آنان می‌رسد. مردم هیچ نگرانی‌ای نداشته باشند. ملت ما اکنون مصمم‌تر و متحدتر از گذشته است و کار ترامپ نیز یک جنگ روانی و یک فشار اقتصادی بود که نخواهیم گذاشت او در این موضوع موفق شود. روحانی در پایان گفت: من امشب از یک‌سو ناراحت هستم که مردم آمریکا که مردم بزرگی هستند، گرفتار زعامت کسی شده‌اند که حیثیت آنها را زیر سوال برده است و از سویی خوشحال هستم که یک موجود مزاحم از برجام خارج شده است.
اروپا در برجام می‌ماند
همزمان با خروج آمریکا، واکنش‌ها به این تصمیم ترامپ آغاز شد. ابتدا فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اعلام کرد که اروپا در این توافق می‌ماند. دنیای اقتصاد نوشت: موگرینی که خشمگین به نظر می‌رسید به مردم و رهبران ایران پیام داد که اجازه ندهید هیچ‌کس توافق هسته‌ای را از بین ببرد؛ چراکه این توافق از بزرگ‌ترین دستاوردهای دیپلماسی بوده و ما آن را با هم ساختیم. ما متعهد و مصمم به حفظ این توافق هستیم و این کار را برای امنیت جمعی خود انجام می‌دهیم. همزمان امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، با انتشار پیامی در صفحه توئیتر خود نوشت: «فرانسه، آلمان و انگلیس از تصمیم آمریکا برای کنار گذاشتن برجام متاسف هستند و رژیم منع اشاعه هم‌اکنون در خطر است.» ماکرون همچنین نوشت: «ما روی یک چارچوب گسترده‌تر که فعالیت هسته‌ای، دوره پس از ۲۰۲۵، فعالیت موشکی بالستیک و ثبات در خاورمیانه به ویژه سوریه، یمن و عراق را دربر‌می‌گیرد، همکاری خواهیم کرد.» ترزا مِی، نخست‌وزیر انگلیس، نیز بیانیه مشترک تروئیکای اروپا در حمایت از برجام را خواند. او در این بیانیه ضمن ابراز تاسف از تصمیم ترامپ، بر متعهد ماندن این سه کشور بر توافق هسته‌ای تاکید‌کرده و به همه کشورهای جهان یادآور شده که توافق هسته‌ای، پشتوانه‌ای حقوقی به نام قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل دارد و به همین خاطر، مفاد آن کماکان برای جهانیان لازم‌الاجراست. از دیگرسو هیات نمایندگی روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که برای به حداقل رساندن پیامدهای منفی خروج آمریکا از توافق هسته‌ای تلاش خواهد کرد. هیات نمایندگی دائم روسیه در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تصمیم ترامپ ابراز تاسف و اعلام کرد: «مسکو فکر نمی‌کند که پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، این توافق به سرعت نابود شود. ما امیدواریم ایران به سرعت گام‌های تلافی‌جویانه در واکنش به این اقدام بر ندارد.»
تلاش برای ماندن آمریکا
پیش از اعلام موضع نهایی ترامپ، تلاش‌ها برای تشویق او به ماندن در برجام بالا گرفت. از رایزنی و دیدارهای متعدد کشورهای اروپایی تا چهره‌های سیاسی در داخل آمریکا. از آن جمله تلاش‌های جان کری، وزیر امور خارجه سابق آمریکاست که هم با محمد جواد ظریف دیدار کرد و هم تلاش گسترده‌ای برای مذاکره با چهره‌های تاثیرگذار داشت. به گزارش شرق، صد مقام سیاسی، نظامی و دیپلمات ارشد اروپایی در بیانیه‌ای از ترامپ خواستند با خروج یک‌جانبه خود از توافق هسته‌ای، باعث ایجاد بحران میان آمریکا و اروپا نشود. 12 سناتور دموکرات ارشد نیز نامه‌ای سرگشاده خطاب به دونالد ترامپ منتشر کردند که ضمن تاکید بر حفظ لزوم برجام، هشدار دادند خروج یک‌جانبه واشنگتن از برجام می‌تواند باعث انزوای آمریکا یا ازسرگیری برنامه هسته‌ای ایران شود. اما این موارد هیچ‌کدام اثری نداشت و آمریکا از برجام خارج شد.
در ایران چه گذشت؟
پیش از روز 18 اردیبهشت هم مقامات سیاسی در ایران واکنش‌های بسیاری به خروج احتمالی آمریکا نشان دادند. مهم‌ترین این واکنش‌ها در مجلس بود. روز قبل از اعلام خروج آمریکا، جمعی از نمایندگان در نامه‌ای به مقام معظم رهبری اعلام کردند «تحت هیچ شرایطی به دشمنان کشور اجازه نخواهیم داد از نجابت ملت ایران سوءاستفاده کرده و خواسته‌های نامشروع خود را به کشور ما تحمیل کنند. برجام، نتیجه تلاش‌های پیگیر دولت و دستگاه دیپلماسی متعهد کشور است و اگر قرار باشد ملت ما از دستاوردها و منافع آن محروم بماند، قطعاً مجلس شورای اسلامی، دولت را مکلف خواهد کرد با اقدام متقابل و سخت، دشمن را از عهدشکنی پشیمان سازد.»
به گزارش خبرآنلاین، همچنین تعدادی از نمایندگان ایران با حضور در جایگاه ناطقان، پرچم آمریکا و نسخه‌ای از برجام را آتش زدند.
همچنین علی لاریجانی، رئیس مجلس، سخنان ترامپ را «خام» و «سخیف» خواند که نشان می‌دهد او فاقد کفایت عقلانی است. لاریجانی گفت: آقای رئیس‌جمهور اعلام کرد که ایران چند هفته‌ای به اروپا فرصت می‌دهد. این نشان می‌دهد ایران دنبال رفتار ماجراجویانه نیست. هرچند چندان نمی‌توان به پایبندی اروپا امیدوار بود اما برای اتمام حجت ارزشش را دارد که این فرصت را به اروپا بدهیم. در چنین شرایطی ایران هیچ تعهدی ندارد که در جایگاه پیشین هسته‌ای خود قرار بگیرد. سازمان انرژی هسته‌ای آماده باشد تا طبق قانون «اقدام متقابل» وارد عمل شود. فرماندهان کل ارتش، سپاه و رئیس ستاد کل نیروهای مسلح هم به تصمیم رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر خروج از برجام واکنش نشان داده و یک‌صدا اعلام کردند اهمیتی برای این موضوع قائل نبوده و از ابتدا نیز به برجام امیدی نبسته بودند.
همچنین به گزارش ایسنا گروهی از دانشجویان دانشگاه‌های تهران بامداد چهارشنبه با تجمع در میدان آزادی نسبت به بدعهدی آمریکا در مورد برجام واکنش نشان دادند و مطالبه خود از دولت را مقابله به مثل درخروج از برجام، عدم اعتماد مجدد به طرفین اروپایی و.... اعلام کردند.
