آسورانس ایرانی

«من به شرکت بیمه جدیدالتاسیس به اندازه بانک ملی ایران علاقه‌مندم و اهمیت این شرکت برای کشور به اندازه بانک ملی است. سعی کنید تشکیلات منظم و درستی داشته باشید و حتی از اول به تاسیس شعب در خارج کشور مثل بغداد و کراچی و بمبئی اقدام کنید و کارمندان تحصیل‌کرده داشته باشید و آنها را برای فعالیت حاضر کنید. البته اسم این شرکت به زودی در تمام دنیا معروف خواهد شد.» این نطق، نقطه آغاز بیمه در ایران است؛ نطقی که علی‌اکبر خان داور از پیشگامان مدرنیته در ایران، در چهاردهم آبان‌ماه 1314، در مراسم تاسیس«شرکت سهامی بیمه ایران» ایراد کرد و با صدور اولین بیمه‌نامه حریق برای منزل شخصی وزیر مالیه، بیمه ایران متولد شد.
تا پیش از آن روز، بازار بیمه ایران در اختیار نمایندگی‌های خارجی بود. این نمایندگی‌ها، بیمه‌های مورد نظر خود را با نرخ‌ها و شرایطی که خود صلاح می‌دانستند، به مردم عرضه و عواید حاصله را از کشور خارج می‌کردند. اولین بیمه در ایران، متعلق به کمپانی روسی یادگار دوران ناصری است. اعتمادالسلطنه در یادداشت روز دوم جمادی‌الاول سال 1308 نوشته است: «... شنیدم دولت ایران به کمپانی روس امتیاز اطمینان مال و جان داده است که در فرانسه «آسورانس» می‌گویند.» اعتمادالسلطنه نام کمپانی را ذکر نکرده است و اساساً معلوم نیست که آیا واقعاً این امتیاز صادر شده است یا نه و آیا به مورد اجرا درآمده است یا خیر، اما در سال 1293 خورشیدی، معاملات بیمه در ایران، در اختیار دو موسسه معروف روسی به نام‌های «تادژدا» و «کافکاز مرکوری» یعنی «مریخ قفقاز» آغاز شد.
بعد از انقلاب شوروی و قبل از اینکه آن دولت، توسط شرکت «گستراخ» در ایران شروع به فعالیت بیمه‌ای کند، شرکت انگلیسی «آلیانس» در 1304 در تهران نمایندگی دایر کرد و بعداً نمایندگی‌های دیگر بیمه انگلیس و آلمان و روسیه یعنی «بریتیش اوور سیز»، «فونیکس» و «اینگستراخ» در دی ماه 1310 در ایران تاسیس شدند.
اندیشه تاسیس بیمه‌ای ایرانی، در حدود همان سال در ذهن دکتر آقایان جرقه خورد. او که سرمایه این کار را در اختیار نداشت، فکر خود را با داور در میان گذاشت و او نیز با قبول این پیشنهاد، تشکیل یک شرکت بیمه داخلی را با سرمایه دولت در برنامه خود قرار داد و در نهایت بحث مجوز قانونی تاسیس شرکت بیمه و تامین سرمایه اولیه در لایحه قانونی بودجه کل کشور در سال 1314 گنجانیده شده و به تصویب رسید.
بیمه ایران، پیشگام بیمه‌های ایرانی، به‌رغم هجمه و کارشکنی بیمه‌های خارجی، موفق شد از آذرماه 1314 صدور بیمه‌نامه در رشته‌های مختلف را آغاز و ظرف یک سال در شهرهای مشهد، شیراز، اصفهان، همدان، اهواز و بوشهر نمایندگی تاسیس کند و همزمان تعدادی از دانشجویان رشته‌های اقتصاد و تجارت برای آموختن فنون بیمه به خارج از کشور اعزام شدند. در همان سال نخست، 62 درصد بازار بیمه کشور را در اختیار گرفت و سهم موسسات خارجی را از 100 به 38 درصد تقلیل داد. به‌علاوه درصد واگذاری اتکایی را که پیش از آن حدود 90 درصد بود به 44 درصد تقلیل داد و با کاهش نرخ حق بیمه در برخی از رشته‌ها به حدود 50 درصد نرخ‌های قبلی، در گسترش بیمه نقش موثری ایفا کرد. به‌طوری که امروز نه‌تنها درسراسر کشور، بلکه در کشورهای اروپایی و آسیایی، به‌ویژه در خاورمیانه نامی پر‌آوازه و آشناست.

اولین تلاش‌ها
اولین بیمه‌نامه آتش‌سوزی در چهاردهم آبان‌ماه 1314 به نام علی‌اکبر داور صادر شد. این تاریخ از آن جهت حائز اهمیت است که موسسات بیمه در هر کشور از ارکان اولیه اقتصادی آن کشور به شمار می‌رود و بیمه در تمام دنیا ملاک درجه ترقی و تنزل اقتصادی هر کشور است. عبدالحمید شمس سرپرست اداره خسارت در سال 1332 در بخشی از خاطراتش تحت عنوان «شرکت بیمه ایران چگونه به‌وجود آمد» می‌نویسد: «... در ابتدای کار، شرکت محل معینی نداشت. در خیابان لاله‌زار محل فعلی سینما خورشید در قسمت زیرزمین آن، دو اتاق تاریک و مرطوب تحویل ما شد که در آنجا مشغول کار شویم. خوب به خاطر دارم که در آن روزگار فقط آقای سرکیاس و دو نفر خانم ماشین‌نویس و نگارنده شروع به کار کردیم. در آن زمان برای تامین سرمایه اولیه شرکت و تبدیل مقداری کاغذ به پول که برای شرکت نهایت ضرورت را داشت کوشش می‌کردیم. صبح اول وقت کیف من از طلب‌های تثبیت غله پر می‌شد و برای وصول آن عازم می‌شدم و در مراجعت چکی همراه داشتم. آقای مدیرعامل تشکر و تشویق می‌کردند و خانم‌های همکار چای و شیرینی تعارف می‌کردند و همین تشویق‌ها خستگی‌ها را به نشاط مبدل می‌کرد و باز بعدازظهر مجدداً برای وصول طلب‌ها می‌رفتم.»
شرکت بیمه ایران با 20 میلیون ریال سرمایه که به 20 هزار سهم یک‌هزار‌ریالی تقسیم و مبلغ هفت میلیون و 500 هزار ریال آن پرداخته شده بود، تشکیل شد (مجله اتاق تجارت، ش 119، ص 26) و با 10 عضو شروع به کار کرد. از جمله سرمایه ابتدایی شرکت سهامی بیمه ایران چند باب مغازه واقع در سبزه‌میدان بود که جزو اموال خاصه محسوب می‌شد، اراضی باغ فردوس که به این شرکت واگذار شده بود تا از فروش اقساطی آن سرمایه اولیه تامین شود و مورد دیگر طلب‌های سازمان غله به دولت بوده است که به طریق فوق دریافت می‌شد.

نخستین سهامداران و هیات مدیره
در فهرست ضمیمه قانون بودجه کل کشور در سال 1314 (مصوب 12 /12 /1313)، در بخش هزینه‌ها (باب اعتبارات وزارت مالیه)، مبلغ یک میلیون و 500 هزار ریال برای سرمایه شرکت و در بخش عایدات در قسمت «سهام و منافع دولتی»، درآمدی معادل 400 هزار ریال به عنوان عایدات شرکت بیمه پیش‌بینی شد.
بیمه ایران اگرچه با سرمایه دولت تاسیس شد، اما به لحاظ رعایت ارکان شرکت و برای رعایت مساله‌ تعدد سهامداران که تشکیل شرکت و انعقاد مجمع عمومی و سایر مراحل به آن بستگی داشت، در آغاز، علاوه بر نام وزارت مالیه اسامی سه نفر از معاونان و صاحب‌منصبان آن وزارتخانه نیز به عنوان سهامداران در شرکت‌نامه و مدارک تاسیس شرکت به شرح زیر قید شد:

■ وزارت مالیه، معادل 19925 سهم یک هزار‌ریالی
■ آقای فروهر، معادل 25 سهم یک هزار‌ریالی
■ آقای سروری، معادل 25 سهم یک هزار‌ریالی
■ آقای گلشائیان، معادل 25 سهم یک هزار‌ریالی.

در اولین جلسه مجمع عمومی که در تاریخ 13 /6 /1314 تشکیل شد، پس از تصویب اساسنامه، اولین هیات مدیره و اولین بازرسان قانونی نیز معین شدند. اولین هیات مدیره متشکل از آقایان ابوالقاسم فروهر، دکتر فریدلیپ و دکتر آقایان بود و عباسقلی گلشائیان و محمد سروری نیز به عنوان اعضای علی‌البدل هیات مدیره انتخاب شدند. هیات تفتیش (هیات بازرسان قانونی) نیز متشکل از ابراهیم خان زند و عبدالحسین خان هژیر انتخاب شدند.

انعقاد قرارداد بیمه اتکایی
پیش‌بینی بیمه اتکایی، از اصول اولیه حرفه بیمه‌گری است که هیچ شرکت بیمه‌ای بدون آن امکان دوام نمی‌یابد و فعالیت‌هایش بسیار محدود می‌شود. در اولین اقدام، دکتر آقایان جهت تهیه بیمه اتکایی عازم اروپا شد و با توجه به آشنایی قبلی که با برخی از شرکت‌های بیمه خارجی داشت، به شرکت بیمه آلیانس اند اشتوتگارد از بیمه‌گران معروف آن زمان مراجعه کرد، ولی جواب منفی شنید. شرکت‌های بیمه دیگر هم در آلمان، فرانسه، بلژیک و سوئیس همه از امضای قرارداد با شرکت بیمه ایران، اظهار بی‌میلی کردند.
بعداً معلوم شد که موسسه بین‌المللی سندیکای بیمه‌گران معروف به «فایو آفیس کمیتی» قطعنامه‌ای صادر کرده است که در صورت به وجود آمدن بیمه ایرانی، هیچ یک از اعضای سندیکا حق معامله مستقیم یا غیرمستقیم با آن شرکت را ندارند. دکتر آقایان در خاطراتش می‌نویسد در نهایت موفق می‌شود به وسیله دلالی که مورد اطمینان موسسه «لویدز» انگلیس بود، با آن موسسه ارتباط برقرار کرده و قرارداد اتکایی آتش‌سوزی و باربری با شرایط نسبتاً مناسبی با آن موسسه ببندد (اطلاعات، 28 /8 /1336) ولی در خصوص بیمه‌های عمر و حوادث در آن سفر موفق به انعقاد قرارداد بیمه اتکایی نمی‌شود و بنابراین برای شروع کار شرکت به ایران باز‌می‌گردد. شرکت «یونیون» سوئیس هم که خود شرکت جدیدی بود، قرار‌داد اتکایی بیمه عمر و حوادث را با شرکت بیمه ایران امضا کرد و به این ترتیب ایران، رسماً وارد بازار بین‌المللی شد.
از تاریخ تیر‌ماه 1316 امور مربوط به کمپانی‌های «بیمه اسکو راسیونی ژنرالی» و «روبرنیونی آدریاتیکادی»، «سکورتا» و «کرنهیل» با کلیه اختیارات و تعهدات مربوطه، به بیمه‌نامه‌های صادره آن به شرکت سهامی بیمه ایران محول شد (اطلاعات، 4 /4 /1316) و اولین عمل 12‌ماهه شرکت سهامی بیمه ایران در آخر اسفند 1315 به پایان رسید.
در مدت یک سال شرکت بالغ بر 2500 سند بیمه صادر کرد... و مبلغ 4.966.866 ریال حق بیمه دریافت کرد که تقریباً معادل بود با نصف مجموع حق بیمه که کشور هر‌‌سال به موسسات بیمه خارجی می‌پرداخت (اطلاعات، 26 /12 /1316). و از جهت میزان تعهد شرکت بیمه ایران در سال 1315 مجموعاً قریب یک میلیارد و نیم تعهد بیمه‌ای بر عهده گرفت. این رقم در 1316 به دو برابر افزایش یافت و در سال 1317 به موجب تصویب‌نامه‌ای مقرر شد 25 درصد معاملات شرکت‌های بیمه‌ای که در داخل کشور فعالیت دارند، الزاماً نزد این شرکت بیمه اتکایی شود.

کارشناسان خارجی
با توجه به رویه اداری معمول در آن زمان که موسسات و سازمان‌ها و شرکت‌های دولتی عموماً دارای مستشار خارجی بودند یا به دلیل اینکه دکتر آقایان، فرد متخصص قابل توجهی در داخل کشور نمی‌شناخت یا احیاناً به‌کارگیری افرادی را که با نمایندگی‌های بیمه‌های خارجی کار می‌کرده‌اند، آن هم در سطح بالا و مدیریت فنی ارشد شرکت به صلاح نمی‌دانست، در سفر خود به اروپا علاوه بر تلاش برای انعقاد قرارداد اتکایی، در‌صدد استخدام متخصص و کارشناس نیز برآمد. دکتر آقایان در خاطرات خود می‌نویسد که با توسل به شرکت‌های بیمه در آلمان و تحقیق از آنها شخصی به نام دکتر لوپن که متخصص در رشته‌های مختلف بیمه‌ای بوده و همچنین در دعاوی بیمه‌ای حکمیت نیز می‌کرده، برای استخدام در نظر گرفته می‌شود، ولی نامبرده در روزی که قرار بود به طرف ایران حرکت کند بر اثر سکته فوت می‌کند. به هر تقدیر دکتر آقایان در این سفر شخصی به نام دکتر نابهولز اهل سوئیس را استخدام کرد و به تهران آورد. این شخص تا سال 1319 در خدمت شرکت سهامی بیمه ایران بود. علاوه بر استخدام دکتر نابهولز، سوکیاس کارپیطان نیز در ایران برای استخدام در نظر گرفته شد.
در سال 1335 هم چون از چند سال پیش مشکلاتی در امور فنی ادارات و شعب شرکت بیمه پیدا شده بود، شرکت «ایون» کارشناس آلمانی را برای مدت شش ماه مطالعه در شرکت بیمه ایران استخدام کرد. با مطالعات وی و کمیسیون‌هایی که شد، امور فنی شرکت بیمه ایران، به سه واحد جدیدالتاسیس باربری، آتش‌سوزی و حوادث انفرادی و اتومبیل تقسیم و قرار شد هر یک از واحدهای مزبور بتوانند حسابدار جهت دریافت حق بیمه، و بیمه کردن نزد بیمه‌گران اتکایی و پرداخت خسارت داشته باشند... و شعب بیمه هم بتوانند خسارت‌های بیمه آتش‌سوزی را تا حدود 50 هزار ریال بدون کسب دستور از مرکز پرداخت ‌کنند (12 /9 /1335). در همان سال، شرکت بیمه سرمایه خود را افزایش داد. میزان آن افزایش در حدود 60 میلیون ریال بود. شرکت بیمه غیر از سرمایه در حدود 300 میلیون ریال ذخیره فنی و ارزی داشت که به مصرف پرداخت خسارات و غیره می‌رسید. محلی که قرار بود این افزایش سرمایه از آنجا تامین شود، همین ذخیره فنی و ارزی بود (11 /10 /1335) و نیز در همین سال شرکت بیمه ایران، شروع به اجرای «بیمه عمر بدون معاینه» کرد... کسی که می‌خواهد به این طریق بیمه شود، به اداره بیمه عمر مراجعه می‌کند و پرسشنامه‌ای را پر می‌کند و در مدت ده دقیقه بیمه‌نامه وی صادر می‌شود. این اشخاص در مقابل 50 هزار ریال بیمه می‌شوند و این مبلغ از سال دوم قابل پرداخت است و اگر فوت بیمه‌شده در سال اول پیش آید، شرکت بیمه چیزی نمی‌پردازد. سن هم از 65 سال نباید تجاوز کرده باشد و بر حسب سنین مختلف، حق بیمه نیز تغییر می‌کند (11 /10 /1335). ولی میزان عمل و اشاعه این نوع بیمه معلوم نیست و حدس زده می‌شود که از کارهای تبلیغاتی باشد.

اولین‌های بیمه ایران
در بدو امر، به واسطه آشنا نبودن مردم با اصول و مبانی علمی بیمه، دایره عمل شرکت محدود بود، ولی به تدریج دامنه عملیات آن گسترش یافت. شرکت بیمه ایران علاوه بر بیمه حوادث و عمر، اقداماتی به منظور بیمه حوادث ناشی از کار، برای کارگران و کارمندان ادارات و کارخانه‌ها انجام داد. برخی از کارگاه‌های غیردولتی و کارخانجات نیز کارگران و کارمندان واجد شرایط خود را بیمه کردند. برابر مدارک موجود، در آغاز برخی از کارخانجات و کارگاه‌های دولتی به بیمه کردن کارگران خود نزد شرکت سهامی بیمه ایران مبادرت کردند، که از آن جمله کارخانجات تسلیحات ارتش و کارخانجات نظامی پارچین و مهمات‌سازی سلطنت‌آباد و شرکت سهامی مصالح ساختمانی را می‌توان نام برد.
این موسسات، کارگران خود را نزد شرکت بیمه نسبت به حوادث ناشی از کار بیمه کردند. شایان ذکر است که کمپانی «اشکودا»، اولین موسسه خصوصی بود که کارگران و کارمندان خود را بیمه کرد. به منظور ایجاد تمرکز و تضمین بیمه حوادث ناشی از کار، در شرکت سهامی بیمه ایران، قراردادهای اختصاصی میان شرکت بیمه و موسسات و کارخانجات خصوصی طراحی و به موقع اجرا گذاشته شد. نرخ حق بیمه و سایر مقررات مربوط به بیمه حوادث ناشی از کار بدین قرار بود: یک یا یک و نیم درصد از حقوق ماهانه کارگر یا کارمند بیمه‌شده کسر می‌شد و متقابلاً در هنگام فوت یا نقص کلی یا دائمی، معادل سه سال آخرین حقوق یا دستمزد کارگر به او یا ورثه‌اش پرداخت می‌شد. به هر روی، شرکت سهامی بیمه ایران در فاصله سال‌های 1318 تا 1320 تنها موسسه‌ای بود که کارگران و کارکنان موسسات غیردولتی را در قبال حوادث ناشی از کار بیمه می‌کرد و کارگران زیادی از مزایای آن استفاده می‌کردند (اکبری، رفاه اجتماعی در ایران معاصر، صص 160-159).
بیمه ایران در سال ۱۳۱۶ با انعقاد قرارداد بیمه حوادث ناشی از کار با بنگاه انحصار دخانیات ایران کلیه کارکنان این موسسه را تحت پوشش قرار داد و بدین ترتیب مقدمات ایجاد بیمه‌های اجتماعی را فراهم کرد. در سال 1324 کارگران و در سال ۱۳۲۸ فرهنگیان کشور تحت پوشش بیمه درمانی قرار گرفتند و در سال‌های بعد این بیمه به کلیه کارکنان دولت تعمیم یافت. بیمه حوادث کارگران و بیمه درمانی کارکنان دولت به ترتیب تا سال‌های ۱۳۲۸ و ۱۳۴۲ در بیمه ایران اجرا می‌شد و در سال‌های مذکور به علت اهمیت این دو رشته و افزایش قابل ملاحظه بیمه‌شدگان، از بیمه ایران منتزع و اجرای آن به سازمان‌هایی واگذار شد که امروزه با نام سازمان تامین اجتماعی و بیمه خدمات درمانی بخش عظیمی از افراد جامعه را زیر پوشش دارند. از جمله طرح‌هایی که از سوی بیمه ایران ارائه شد، می‌توان به بیمه شخص ثالث اتومبیل اشاره کرد که به صورت اختیاری از سال ۱۳۱۸ در این شرکت به اجرا درآمد و در سال ۱۳۲۷ به منظور تعمیم و گسترش آن، شرکت لایحه (بیمه اجباری وسایط نقلیه موتوری در مقابل حوادث رانندگی و خسارت اشخاص ثالث) را تنظیم کرد که با تلاش و پیگیری بیمه ایران طرح قانون (بیمه اجباری مسوولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل اشخاص ثالث) تهیه و پس از تصویب از آغاز سال ۱۳۴۸ به مرحله اجرا درآمد.

دردسرهای بیمه
در سال 1339، افراد باندی که نام آنها معلوم نشده است، یا شده است و اعلام نشده با دریافت 120 میلیون ریال از بانک‌های ملی، سپه، بازرگانی و شرکت‌های بیمه بازرگانی، یورکشایر و اینگستراخ، برای ورود 1260 صندوق از انواع قماش که از سوی شرکت‌های بیمه مزبور، بیمه کرده بودند، شروع به کلاهبرداری کردند و به جای قماش پارچه‌های دم قیچی که هیچ‌گونه ارزشی نداشت، وارد کردند و آنگاه متواری شدند. بانک‌ها ادعای دریافت خسارت کردند و شرکت‌های بیمه نیز به‌عنوان اینکه کالای مورد بیمه آنها با کالاهای حمل‌شده مغایر است و همچنین در بیمه تقلب شده، خسارت وارده را متقبل نمی‌شدند، ولی عاقبت آن معلوم نشد که به کجا انجامید (1 /11 /1339). پس از کودتای 28 مرداد 1332، در جریان حوادث نفت، کشتی رزماری که ظاهراً با تبانی، برای حمل و نقل نفت ایران به آبادان آمده بود، در شرکت بیمه ایران بیمه شد، اما چنان که همه می‌دانند گرفتار و توقیف شد و در دادگاه مستعمراتی عدن و نایروبی که هر دو تحت نفوذ انگلستان بود، به محاکمه کشیده شد. پس از رفع غائله و گذشتن چند سال ادعای خسارت شد و کار آن به محاکم ایران کشید. وقتی خواستند به ادعای شرکت بیمه رسیدگی کنند، معلوم شد که پرونده امر را از بایگانی درآورده و برده‌اند یا به طرف دعوی داده‌اند. چون قضیه تعقیب شد، سه تن گرفتار آمدند و تحت تعقیب قرار گرفتند که نتیجه آن آشکار نشد، و در پی آنها، دو تن دیگر هم به اتهام همکاری با این سه تن، و مخالفت با هیات مدیره و توطئه برای برکنار ساختن آنها از شرکت اخراج شدند، (اطلاعات، 13 /12 /1335) گویی که هیات مدیره مصونیت و ماموریت ابدی داشتند و مخالفت با آنها جرم محسوب می‌شد و هیچ کارمندی حق مخالفت با آنها را نداشت. دعوای شرکت «اپیم» (مربوط به کشتی رزماری) هم علیه شرکت سهامی بیمه ایران که به خواسته 58153 دلار بود، طبق سازش بین دو شرکت با پرداخت مبلغ 36 هزار دلار از طرف شرکت بیمه ایران به شرکت «اپیم» خاتمه یافت (اطلاعات، 26 /3 /1337).

بیمه‌های اجتماعی
اولین اقدامی که از طرف دولت ایران در زمینه تامین نسبی آینده کارگران به عمل آمد، ولی نه به نام بیمه، در سال 1309 از سوی وزارت طرق بود. این وزارتخانه طرحی تهیه و به دولت پیشنهاد کرد که از ابتدای فروردین 1310 شمسی از مزد هر عمله که برای وزارت طرق کار می‌کند، روزی یک شاهی و از حقوق روزمردها و قراردادی‌ها صدی دو کسر شود و این وجوه در صندوقی جمع‌آوری شود تا جهت کارگرانی که در حین انجام وظیفه خسارت جانی و مالی دیده‌اند، به مصارف لازم برسد. این پیشنهاد در جلسه سی‌ام اسفند 1309 مورد تایید قرار گرفت و برای اجرا به وزارت طرق و شوارع ابلاغ شد. در تاریخ نهم مرداد 1310، تصویب‌نامه مذکور تکمیل شد و نظامنامه‌ای برای وظایف صندوق مزبور تدوین شد و به تصویب هیات وزیران رسید. طبق این نظامنامه، کلیه وجوه جمع‌آوری‌شده در صندوق وزارت طرق و شوارع، که به نام صندوق احتیاط نامیده شده، می‌بایست به مصارف زیر برسد:

1- مراقبت صحیح عمله‌ها و کارگران و روزمزدها و معالجه اشخاص مذکور در صورتی که طی کار مجروح یا مریض شده باشند.
2- پاداش نقدی به کسانی که در حین کار عضوی از اعضای خود را از دست داده‌اند.
3- پاداش نقدی معادل سه سال آخرین حقوق، به وراث کسانی که بر اثر حادثه‌ای در حین کار تلف شده‌اند. حداکثر این مبلغ نمی‌بایست از 20 هزار ریال تجاوز کند.

در لایحه متمم بودجه سال 1311 نیز مواردی نظیر موارد فوق به تصویب رسید و بدین ترتیب پایه اولین اقدام موثر در مورد کارگران دولتی گذاشته شد. در جلسه مورخ 19 مرداد 1315 نظامنامه کارخانجات و موسسات صنعتی تدوین و تصویب شد و باز هم موادی نظیر مواد فوق در آن گنجانیده شد.
از سال 1318 به بعد، بعضی از کارخانجات و موسسات، کارگران و کارمندان خود را برای حوادث ناشی از کار، نزد شرکت سهامی بیمه ایران بیمه کردند. حق بیمه متعلقه در این تاریخ یک تا یک و نیم درصد حقوق ماهانه بود. در سال 1320 شمسی، وزارت راه مجدداً آیین‌نامه‌ای در این زمینه تنظیم کرد و در سال 1322 موضوع بیمه کارگران توجه دولت را جلب کرد و بر مبنای طرح صندوق احتیاط وزارت راه، طرح جدیدی تهیه و تقدیم مجلس شد که بلافاصله مورد تایید و تصویب قرار گرفت و بنابر آن کلیه موسسات و کارخانجات دولتی و غیردولتی و بنگاه‌های اقتصادی و بازرگانی و معدنی و باربری و صنعتی و خطوط آهن و راه شوسه، موظف بودند کارگران خود را نزد شرکت سهامی بیمه ایران یا شرکت دیگری که دولت ایران مقتضی بداند، و برای این کار صلاحیت داشته باشد، بیمه کنند. وظایف متقابل شرکت بیمه ایران هم که مربوط به حوادث ناشی از کار و در حین انجام وظیفه بود. در ضمن قانون به‌طور کامل و وضوح، تصریح شده و اهم آنها عبارت بود از:
فوت در حین انجام وظیفه، از کار‌افتادگی دائم و مطلق، فقدان یا ازکارافتادگی عضوی از اعضا به‌طور دائم یا موقت و همچنین از کارافتادگی کل اعضا.
پرداخت هزینه مداوا و معالجه به مصدومان یا بیماران. پرداخت جهت روزانه کارگر به‌طور کامل در طول مدت بیماری و بستری شدن.
در 21 تیر‌ماه 1326 هیات وزیران طبق پیشنهاد وزارت کار، که در سال 1325 تاسیس شده بود، برای رفع نقایص آیین‌نامه بیمه کارگران، طرح جدیدی را تصویب و نرخ 5 /2 درصد را برای امر بیمه و تعاون معین کرد که به دو صندوق بهداشت و تعاون پرداخته شود. در سال 1328، این دو صندوق یکی شد و وظیفه آن کمک در موارد زیر تعیین شد: حوادث و امراض ناشی از کار، حوادث و امراض غیرناشی از کار، حوادث و امراض اعضای بلافصل خانواده کارگر، پیری و از کارافتادگی کارگر، ازدواج و حاملگی، عائله‌مندی و وضع حمل، هزینه کفن و دفن و کمک به بازماندگان.
به موجب قانون مربوط، کارفرما مکلف بود معادل دو درصد از دستمزد و مزایای کارگر کسر کند و معادل چهاردرصد از دستمزد و مزایای کارگر خود بر آن افزوده، به شعبه صندوق تعاون و بیمه کارگران در شهرستان مزبور بپردازد.
در جلسه مورخ اول بهمن 1331 هیات دولت لایحه‌ای در این زمینه به تصویب رسید و به موجب آن سازمانی به نام «بیمه‌های اجتماعی کارگران» تاسیس شد، ولی قانون مربوط به بیمه‌های اجتماعی در سال‌های 1334، 1339 و 1342 مورد تجدید نظر واقع شد و طبق قانون مصوب 21 اردیبهشت 1339 سازمان بیمه‌های اجتماعی عهده‌دار اجرای کمک‌های تعاونی و بیمه‌های زیر شد:
حوادث ناشی از کار و بیماری‌های حرفه‌ای، حوادث و بیماری‌های غیر‌ناشی از کار، حاملگی و وضع حمل، از کارافتادگی و فوت، بازنشستگی، کمک تعاونی ازدواج. علاوه بر بیمه‌های فوق، بیمه‌شدگان از بیمه عائله‌مندی استفاده می‌کردند و پرداخت حق عائله‌مندی هم برعهده کارفرما بود. هزینه معالجه بیمه‌شده اعم از حقوق پزشک، دارو، آزمایشگاه و غیره و تهیه اعضای مصنوعی کلاً بر عهده سازمان بود.

شرکت‌های بیمه دیگر
در سال 1331، شرکت سهامی بیمه بازرگانان تاسیس شد، به این معنی که هیات وزیران در جلسه مورخ 11 /3 /1331 بنا بر پیشنهاد شماره 3787 -‌24 /2 /1331 وزارت دارایی تصویب کردند که شرکتی ایرانی به نام «شرکت سهامی بیمه بازرگانان» با رعایت کلیه مقررات مربوط به تاسیس شرکت‌های بیمه (اعم از مقررات فعلی یا مقرراتی که بعد جانشین مقررات فعلی شود) تاسیس شود و شروع به کار کند. شرکت مزبور مکلف است بیمه‌های اتکایی خود را به وسیله شرکت بیمه ایران انجام دهد (مجله بانک ملی ایران، ش 124، ص 209). در تاریخ 6 شهریور 1331 به موجب تصویب‌نامه شماره 12358، هیات وزیران تصویب کردند که مقررات تصویب‌نامه فوق لغو و شرکتی ایرانی به نام «شرکت سهامی بیمه بازرگانان» با رعایت مقررات مربوط به تاسیس شرکت‌های بیمه تشکیل شود و پس از آنکه شرکت مزبور با رعایت مقررات قانونی تشکیل شد، مکلف است بیمه‌های اتکایی خود را به میزان 25 درصد مقرر در تصویب‌نامه مهرماه 1316 به وسیله شرکت بیمه ایران انجام دهد (مجله بانک ملی ایران، ش 127 و 128، ص 444).
در سال 1334 شرکت بیمه پارس طبق تصویب‌نامه شماره 4198 هیات وزیران و موافقتنامه شماره 2318 /5349 - 24 /7 /1334 وزارت اقتصاد ملی با سرمایه 50 میلیون ریال که 20 میلیون ریال آن نقداً پرداخته شده بود، تشکیل شد و از اول آبان 1334 شروع به کار کرد و در آغاز امر بیمه‌های آتش‌سوزی، باربری خشکی و دریایی و اتومبیل را قبول می‌کرد (اطلاعات، 10 /8 /1336). درست یک سال بعد از طرف اداره املاک و مستغلات پهلوی اقدام به تاسیس شرکت بیمه ملی شد. سرمایه این شرکت هم 50 میلیون ریال بود که 40 درصد آن پرداخت شده بود و هیات وزیران در جلسه مورخ 13 /8 /1335 بنا به پیشنهاد شماره 4599 /126014 - 24 /7 /1335 وزارت بازرگانی تصویب کردند شرکتی ایرانی به نام «شرکت سهامی بیمه ملی» با رعایت کلیه مقررات مربوط به تاسیس شرکت‌های بیمه و تصویب‌نامه 25226 - 12 /19 /1331 و آیین‌نامه‌های مربوط، تاسیس شود و شروع به کار ‌کنند. شرکت مزبور مکلف است که 25 درصد از معاملات بیمه خود را نزد شرکت سهامی بیمه ایران بیمه اتکایی کند (مجله بانک ملی ایران، ش 177، ص 649). اساسنامه این شرکت در تاریخ 23 /8 /1335 به ثبت رسید و در اولین خبر تاسیس شرکت ذکر شده بود که این شرکت به هیچ وجه فعالیت تجاری نخواهد داشت و منحصراً اقدام به کارهای عام‌المنفعه خواهد کرد، ولی خبر بعد از آن، حکایت از جنبه تجاری آن، چنانچه شأن یک شرکت بیمه است، می‌کرد. محل اولیه شرکت در خیابان سعدی «ساختمان اردکانی» بود.
تا اسفند 1342، علاوه بر این شرکت‌ها، شرکت سهامی بیمه شرق، بیمه البرز، بیمه آسیا و بیمه امید نیز تاسیس شد و بعدها بیمه آریا و بیمه ساختمان و کار نیز به اینها اضافه شد. این شرکت اخیر در سال 1343 به موجب تصویب‌نامه شماره 3256 - 15 /4 /1341 هیات دولت و اجازه رسمی شماره 3783 وزارت اقتصاد ملی به وجود آمد و با سرمایه 50 میلیون ریال آغاز به کار کرد. سهامداران این شرکت بیشتر مقاطعه‌کاران و علاقه‌مندان به صنعت بودند (کیهان، 11 /12 /1348).
از شرکت‌های خارجی هم دو شرکت بیمه یورکشایر و اینگستراخ در ایران نماینده و فعالیت دارند و در زمینه بیمه‌های آتش‌سوزی، انواع بیمه‌های حمل و نقل، بیمه عمر، بیمه حوادث و امراض، بیمه تمام خطر مقاطعه‌کاران و بیمه وام هریک دارای مشتری هستند، اما چون با فعالیت کمپانی‌های بیمه خارجی در ایران مخالفت شده است، دیگر کمپانی‌ها نتوانسته‌اند در ایران نمایندگی داشته باشند. فلسفه مخالفت با فعالیت شرکت‌های بیمه خارجی این است که آنها به علت سابقه زیاد و سرمایه و قدرت فراوانی که دارند، در صورتی که در ایران شروع به فعالیت کنند، بیم آن است که شرکت‌های بیمه داخلی را از میان ببرند (اطلاعات، 4 /3 /1336).
با تشکیل شرکت‌های متعدد بیمه، فکر تاسیس بیمه مرکزی به وجود آمد، نظیر بانک مرکزی در مقابل بانک‌های دیگر، که شرکت بیمه ایران نیز زیر نظر آن باشد و کلیه شرکت‌های بیمه موظف شوند مقررات و دستورهای بیمه مرکزی را به مورد اجرا بگذارند. و نیز سازمان بیمه‌گران از 11 شرکت بیمه کشور (اعم از دولتی و خصوصی) تشکیل شد که ریاست آن با مدیرعامل شرکت بیمه ایران است. یکی از مسائلی که در بدو امر مورد توجه سندیکا قرار گرفت، تجدید نظر در امور بیمه، یکسان کردن مقررات بیمه در کلیه شرکت‌های بیمه کشور و استفاده از روش‌های جدید بود که با این اقدام، کلیه مزایا و تسهیلات بیمه در کلیه شرکت‌های بیمه یکسان شود. همچنین در یکسان کردن مقررات، مساله‌ یکسان کردن کلیه تعرفه‌های حق بیمه و کارمزد هم مورد توجه قرار گرفت و می‌خواستند امور اتکایی بیمه را هم طبق روش جدید انجام دهند.