مطالبات مخاطره‌آمیز

از کارشناسان حوزه‌های اقتصادی گرفته تا کارشناسان تامین اجتماعی و پژوهشگران اجتماعی نگران این مساله هستند. نگرانی‌ها آنقدر زیاد است که مقامات دولتی نیز خود به عنوان شاکیان وضعیت فعلی از این مساله گلایه کرده‌اند. از وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی گرفته تا معاون اول رئیس‌جمهور هیچ‌کدام ابایی ندارند که وضعیت صندوق‌های بازنشستگی را بحرانی توصیف کنند. اما چرا آنها این‌گونه فکر می‌کنند و توصیه آنها برای رهایی این صندوق‌ها از وضعیت فعلی چیست؟

جلسات شورای عالی رفاه و تامین اجتماعی از زمره جلساتی است که مقامات ارشد دولتی در حین برگزاری جلسات این شورا از وضعیت خاص صندوق‌های بازنشستگی سخن گفته‌اند و نسبت به بروز تبعات اجتماعی این بحران هشدار داده‌اند. در یکی از جلسات این شورا که 16 اردیبهشت‌ماه سال گذشته برگزار شد، معاون اول رئیس‌جمهور در خصوص بررسی وضعیت صندوق‌های بازنشستگی سخن قابل توجهی را بیان کرده بود. او گفته بود: «این صندوق‌ها هم‌اکنون به معضلی برای دولت تبدیل شده‌اند و بخش زیادی از حقوق بازنشستگان کشوری و لشکری توسط دولت پرداخت می‌شود.» البته اسحاق جهانگیری اشاره نکرده بود که بخشی از این مبالغ پرداخت نمی‌شوند و به تعهدات دولت به این صندوق‌ها اضافه می‌شوند. علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم 25 خردادماه امسال در صحن علنی مجلس به صراحت گفت: «صندوق‌های بازنشستگی در وضعیت نامناسبی هستند.» اما چرا صندوق‌های بازنشستگی در چنین وضعیتی به سر می‌برند؟

ربیعی در آن نشست بیان کرده بود: «مساله صندوق‌های بازنشستگی مهم و نیازمند رسیدگی است، چرا که این صندوق‌ها در وضعیت ناخوشایندی به سر می‌برند. صندوق‌ها به دلیل آنکه دشت نمی‌کنند، در وضعیت نامناسبی قرار دارند و دولت و مجلس باید بر پایدارسازی آنها اقدام اساسی انجام دهند تا برخی رویه‌های نادرست گذشته تکرار نشود.» او آمار داده بود: «جمع کسری صندوق‌های بازنشستگی و بیمه‌ای تا پایان سال 13۹۴ به حدود ۳۶ هزار میلیارد تومان می‌رسد. علاوه بر این، این صندوق‌ها دارای کسری بیشتری هستند که در بودجه سالانه به تصویب نرسیده است.» در همان جلسه ربیعی بیان کرده بود: «نادیده انگاشتن مبانی صندوق‌داری سبب شده کسری صندوق‌داری از سال 13۸۴ تا 13۹۲ از حدود ۴۲۰۰ میلیارد تومان به ۶۰ هزار میلیارد تومان کمبود و بدهی دولت به این صندوق افزایش یابد و اینک در ادامه مسیر طی‌‌شده افزایش کسری به صورت تصاعدی قرار داریم.» در زمان شروع به کار دولت یازدهم، حسن روحانی در قامت رئیس‌جمهوری نیز آمار داده بود که بدهی دولت به صندوق تامین اجتماعی و بازنشستگی 60 هزار میلیارد تومان است. اما هفتم مهرماه سال 1393 بهلول حسینی، نماینده وقت مجلس از بدهی 100 هزار میلیارد‌تومانی دولت به صندوق‌های بازنشستگی خبر داده بود. رقمی که کارشناسان حوزه تامین اجتماعی نیز آن را به واقعیت نزدیک می‌دانند و معتقدند در دولت یازدهم نیز روند مطالبات صندوق‌های بازنشستگی از دولت افزایش یافته و مستمری‌بگیران این صندوق‌ها را به شدت نگران کرده است. اما چه باید کرد؟

نسخه دولتمردانی چون جهانگیری و ربیعی استقلال این صندوق‌هاست. معاون اول رئیس‌جمهور 18 آذرماه دو سال پیش، با اشاره به افزایش تعداد بازنشستگان و اختصاص بخش عمده بودجه جاری کشور برای پرداخت حقوق بازنشستگان گفته بود: بر این اساس باید این صندوق‌ها مستقل شوند و منابع مورد نیاز خود را تامین کنند. اما آیا واقعاً چنین راهکاری عملی است؟ حتی اگر عملی باشد تا زمان تحقق آن، صندوق‌های بازنشستگی با این حجم از مطالبات دولتی چه باید کنند و این اتفاق چه اثری بر کارکرد آنها خواهد گذاشت؟