یک قفل هزار کلید

عارضه رکود قفلی است که هر روز کلیدی برای آن می‌سازند. این بار هم قرار است با کارت‌های اعتباری سه رنگ، این قفل شکسته شود. بانک مرکزی در حالی حکم توزیع کارت‌های اعتباری سه رنگ را امضا کرد که پیش از این تجربه کارت‌های اعتباری برای خرید کالای بادوام ایرانی در راستای خروج از رکود در دستور کار قرار گرفته بود و به اعتقاد فعالان اقتصادی، این طرح با شکست مواجه شد. دولتمردان در اقدامی دیگر قصد دارند رکود را در بازار از بین ببرند و این بار توزیع سه رنگ کارت برنزی، نقره‌ای و طلایی را در دستور کار قرار داده‌اند. می‌توان گفت کارت‌های رنگی، نسل جدید کارت‌های اعتباری هستند که برای نخستین بار در ایران توزیع می‌شود. مشتریان بانک‌ها می‌توانند بر اساس شرایط تعیین‌شده از این ابزار بانکی برای خرید کالا استفاده کنند. البته داستان کارت‌های اعتباری در ایران، داستانی کهنه است. سال‌هاست نظام بانکی در ایران سعی در نهادینه کردن این کارت‌ها در جامعه دارد. اما استقبال چندانی از آن تاکنون صورت نگرفته است. حال در خصوص کارت‌های رنگی، باید دید نحوه استقبال از سوی جامعه به چه صورت خواهد بود. بانک مرکزی معتقد است توزیع کارت‌های سه رنگ اعتباری، هزینه‌های تشکیل پرونده در بانک‌ها را کاهش داده و برخی شبهات در مورد عملیات بانکی را از بین می‌برد.
کاربرد کارت اعتباری سه رنگ، متفاوت با کارت‌های اعتباری خرید کالاهای بادوام ایرانی است. کارت‌های اعتباری خرید کالا، منحصراً به منظور خرید کالاهای ایرانی صادر می‌شد. در حالی که کارت‌های جدید، محدودیتی برای خرید انواع کالا و خدمات ندارند. همچنین سه رنگ کارت‌های جدید حکایت از سه اعتبار متفاوت دارد که کارت طلایی با اعتبار 50 میلیون تومان، کارت نقره‌ای با اعتبار 30 میلیون تومان و کارت برنزی با اعتبار 10 میلیون تومان صادر خواهد شد. در حالی که کارت خرید کالا، تنها با اعتبار 10 میلیون تومان توزیع شد. از سوی دیگر به کارت‌های رنگی، سود 18‌درصدی تعلق می‌گیرد و به کارت‌های خرید کالا سود 12‌درصدی. همچنین در تجربه گذشته، متقاضیان، کارت‌های اعتباری را از دستگاه یا نهادی دریافت می‌کردند که در آنجا مشغول به کار بودند. در حالی که در طرح توزیع کارت‌های جدید، نه‌تنها متقاضیان به صورت مستقیم با بانک در ارتباط خواهند بود، بلکه محدودیتی برای گروه‌های مختلف جامعه وجود ندارد. آن‌طور که گفته می‌شود، کارت‌های سه رنگ قرار است جایگزین وام‌های خرد در نظام بانکی شود. وام‌هایی که به عقیده کارشناسان، تاکنون در ایران مورد استقبال بانک‌ها قرار نگرفته است. در حالی که پرداخت این وام‌ها، می‌تواند به نفع آنها باشد. چراکه اطمینان از بازپرداخت وام‌های خرد بیشتر از وام‌های کلان و بزرگ است.
در خصوص کارت‌های رنگی چند نکته وجود دارد که به نظر مبهم است. نخست اینکه در حال حاضر با وجود نظام بانکی بدهکار، چگونه تامین اعتبار این کارت‌ها محقق خواهد شد؟ آیا این طرح مورد استقبال بانک‌ها قرار خواهد گرفت؟ برخی از کارشناسان تامین اعتبار این کارت‌ها را توسط بانک‌ها بعید می‌دانند. هر چند معتقدند امکان دارد تعدادی از بانک‌ها به دلیل امتیازهایی که می‌توانند به واسطه اجرای این طرح، از بانک مرکزی بگیرند، به توزیع کارت‌ها تن بدهند؛ اما بیشتر بانک‌ها، هنوز پرداخت وام‌های کلان را ترجیح می‌دهند. از سوی دیگر پیش‌بینی می‌شود حتی در صورت تقبل کردن توزیع این کارت توسط یک بانک، آن بانک شرایطی را برای مشتری تعریف کند که استفاده از آن کارت برای فرد، به صرفه نباشد. از سویی قطعاً بانک‌ها نیز مشتریان قدیمی و خوش‌حساب خود را برای توزیع این کارت، در اولویت قرار می‌دهند. نکته دیگر در این باره به ساختار نظام بانکی و آمادگی آن برای توزیع این نوع کارت برمی‌گردد. در این خصوص نیز صاحب‌نظران معتقدند هنوز ساختار لازم برای این امر در کشور وجود ندارد. در نهایت اینکه باید دید آیا کارت‌های اعتباری رنگی نیز به سرنوشت کارت‌های خرید کالا دچار خواهد شد یا با توجه به ساز و کار نسل جدید کارت اعتباری، این بار شاهد تجربه‌ای موفق خواهیم بود؟