بیشینه‌یابی مطلوبیت

اوج فعالیت‌های داوطلبانه در ایران در بطن یک حادثه متجلی می‌شود؛ وقتی سیلی جاری می‌شود یا یک زمین‌لرزه، گروهی را بی‌سرپناه می‌کند. آنگاه مردم از طریق مساجد، مراکز عمومی و اکنون که شبکه‌های اجتماعی همه‌گیر شده است، از طریق فراخوان در این شبکه‌ها به یاری آسیب‌دیدگان می‌شتابند. حادثه‌ای رخ داده، انگیزه، کمک به همنوعان است و البته این کنش نیز عقلانی به نظر می‌رسد. در چنین شرایطی، سود و زیان مادی برای کسی که به شرایط نامساعد هموطن بی‌خانمان خود می‌اندیشد، مطرح نیست. اما چه انگیزه‌ای سبب می‌شود که گروهی از مردم، کیسه زباله در دست بگیرند و ساعاتی از اوقات خود را در هفته یا ماه، به این فعالیت اختصاص دهند که زباله‌هایی را که دیگران به خیال خود دور ریخته‌اند، جمع‌آوری کنند؟ اگر این گروه‌ها را از نزدیک مشاهده نکرده باشید، بی‌تردید با نوع فعالیت آنان آشنا هستید. حتی در یکی از شبکه‌های اجتماعی، افرادی با همین فلسفه، گروه‌هایی تشکیل داده و در فواصل مختلف به پاکسازی طبیعت می‌پردازند. یکی از این گروه‌ها گروهی موسوم به «رفتگران طبیعت» است که تعداد اعضای آن به سه هزار نفر می‌رسد و آنان دامنه فعالیت خود را در 31 استان گسترانیده‌اند. شیوه فعالیت این گروه‌ها به این ترتیب است که برنامه‌های پاکسازی از طریق این شبکه‌های اجتماعی اعلام می‌شود. تصاویر یادگاری آنان با کیسه‌هایی پر از زباله نیز نتیجه کار را نشان می‌دهد. «زباله کمتر، زندگی بهتر» شعار آنهاست. در مانیفست این گروه «پاکسازی مناطق آلوده به زباله»، «فرهنگسازی در مورد تمیزی محیط زیست»، «فرهنگسازی در مورد تولید کمتر زباله» و «سعی در بازیافت زباله‌های جمع‌آوری‌شده» مورد اشاره قرار گرفته است... این رفتار از نگاه فعالان محیط زیست به کنشی برای «حفاظت از محیط زیست» تعبیر می‌شود. اما ترجمه اقتصادی این رفتارها چیست؟ آیا این یک رفتار عقلانی است یا یک کردار هیجانی و از سر بی‌دردی یا در بهترین حالت خیرخواهانه؟ آیا شعار «زباله کمتر، زندگی بهتر» را نیز باید در قالب پیامک به ریشخند گرفت یا این باور را که گروه موسوم به «رفتگران طبیعت» برای خود برگزیده‌اند به مثابه یک پند در بطن جامعه‌ ساری کرد. مشارکت افرادی عادی از میان طیف‌های مختلف جامعه از زنان خانه‌دار تا افرادی که شاید گرداننده بنگاه‌های اقتصادی هستند ناشی از چیست؟