تسهیل تجارت

برتری رشد تجارت خارجی بر رشد تولید ناخالص داخلی و نقش تجارت در اقتصاد و ارتقای سطح زندگی مردم یک کشور حاکی از اهمیت آن و نیز اهمیت نقش گمرک به عنوان مجری و کنترل‌کننده مقررات تجارت خارجی است. موقعیت جغرافیای سیاسی ممتاز و تنها راه طبیعی دسترسی به کشورهای محصور در خشکی آسیانه میانه توام با واقع شدن در مسیر تاریخی جاده ابریشم و نیز تنوع آب و هوایی و وفور منابع طبیعی جایگاه ویژه‌ای به ایران در اقتصاد و تجارت منطقه و جهان بخشیده است.
برای بهره‌برداری از این فرصت استثنایی نیاز به برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری راهبردی است و به همین منظور سازمان‌های موثر در این زمینه باید برای انجام عملیات وسیع و یکپارچه اقدامات لازم را انجام دهند. گمرک به عنوان یکی از نقش‌آفرینان در این زمینه وظایف عمده‌ای در زمینه حوزه‌های اقتصادی، درآمدی و حمایت از جامعه دارد.
جابه‌جایی سالانه حدود 9 میلیارد تن کالا به ارزش بیش از 14 هزار میلیارد دلار و تردد حدود یک میلیارد مسافر از مرزها در سطح جهان که باید در ورود و خروج مورد کنترل‌های گمرکی قرار گیرند و سرعت در انجام امور که لازمه شرایط جدید است روش‌های سنتی کنترلی را ناکارآمد کرده است. بدیهی است که یک گمرک کارآمد باید دو الزام متباین دقت و سرعت را آشتی داده و وظایف خود را به نحو مطلوب انجام دهد. از آنجا که به کارگیری فناوری اطلاعات به عنوان بهترین ابزار می‌تواند در خدمت تسهیل تجارت قرار گیرد تا موجب کاهش زمان و هزینه تشریفات گمرکی و در نهایت بهبود شاخص فضای کسب و کار شود از دو سال قبل گمرک ایران با بهره‌گیری از توان علمی دانشگاه تهران در‌صدد طراحی و پیاده‌سازی سامانه‌ای هوشمند با نام «سامانه جامع امور گمرکی» برآمده است.
این سامانه با پوشش دادن کلیه رویه‌های گمرکی تا بعد از ترخیص و با متمرکز کردن داده‌ها، اطلاعات عملیات اداری را جمع‌آوری کرده و اطلاعات پردازش‌شده عملیاتی و راهبردی را در اختیار مسوولان ذی‌ربط قرار می‌دهد. علاوه بر طراحی و پیاده‌سازی این سامانه، سامانه هوشمند انبارها، سامانه هوشمند همیار پلیس، سامانه هوشمند حواله بارگیری و بارنامه الکترونیک نیز در راستای یکپارچگی داده‌های این حوزه پیاده‌سازی و اجرا شده است. «سیستم اطلاعات مدیریت» که در بطن سامانه جامع امور گمرکی قرار گرفته است از سیستم‌های اطلاعاتی رایانه‌ای است که می‌تواند اطلاعات را از منابع مختلفی در موسسه برای تصمیم‌گیری در رده مدیریتی جمع‌آوری و پردازش کند.
این سیستم از نرم‌افزار و سخت‌افزار رایانه‌ای، راهنماها و دستورالعمل‌ها، مدل‌هایی برای تحلیل، برنامه‌ریزی، کنترل و تصمیم‌گیری و یک پایگاه اطلاعات بهره می‌گیرد. سامانه هوشمند مدیریت اطلاعات، کلیه اطلاعات مربوط به سامانه جامع امور گمرکی را به طور اتوماتیک دریافت و در مرکز داده خود تجمیع می‌کند. این اطلاعات شامل اظهارنامه‌ها، پروانه‌های واردات، صادرات و ترانزیت، بیجک‌ها، و اطلاعات پروانه‌های عبوری و همچنین اطلاعات دیگر مربوط به سوابق عملکرد کاربران و گمرکات مختلف است.
در این سامانه نمونه‌هایی از گزارش‌هایی نظیر گزارش جامع کالای واردات، وزن کالاهای وارداتی، کالاهای ترانزیت و وزن آنها، پروانه‌های عبوری خودروها به همراه وزن آنها، مدیریت ریسک و... در اختیار مدیران و در راستای مدیریت بهینه روندها گمرکی قابل دریافت است.