فردای تاجران

تجارت بین‌الملل در معنای عام خود صادرات و واردات کالا در بین کشورها را شامل می‌شود. مبادلات تجاری بین کشورها نیز از آنجایی نشات می‌گیرد که هیچ کشوری در دنیا قادر نیست به تنهایی تمام نیازهای خود را بر‌طرف کند و لذا با توجه به شرایط جغرافیایی، اقتصادی، اجتماعی، تکنولوژیکی و در نهایت با توجه به امکاناتی که دارد بخشی از نیازهای خود و سایر کشورها را تامین می‌کند. می‌توان گفت در این زمینه به نوعی تقسیم کار در بین کشورها صورت گرفته است.
همان‌طور که اشاره شد هیچ کشوری قادر نیست به تنهایی تمام ضروریات و نیازهای خود را تامین کند. بنابراین کشورها ناگزیر از برقراری روابط تجاری با یکدیگر هستند. تجارت بین‌الملل ناشی از روابط عرضه و تقاضا برای کالا و خدمات بین کشورهای مختلف با هدف رفع نیاز و سودآوری برای آنهاست. البته در عصر حاضر تجارت بین‌الملل شکل پیشرفته و مدرن‌تری به خود گرفته است. امروزه کشورها به دنبال انعقاد قراردادهای دوجانبه و چندجانبه با یکدیگر و همچنین راه‌اندازی سازمان‌های منطقه‌ای با یکدیگر با هدف تسهیل در برقراری روابط تجاری و همچنین کاهش تعرفه‌های گمرکی هستند. از نمونه این سازمان‌ها می‌توان به سازمان تجارت جهانی (WTO)، اکو، اتحادیه اروپا، جی‌8 و... اشاره کرد که با هدف تسهیل روابط تجاری بین کشورهای عضو راه‌اندازی شده‌اند. پس در نهایت می‌توان می‌گفت تجارت، خرید و فروش کالا بین کشورهاست. تجارت بین‌الملل می‌تواند خصوصی باشد یا در سطح دولت‌ها که همین خرید و فروش بر اساس حقوق بین‌الملل یا توسط حقوق تجارت بین‌المللی صورت می‌گیرد.
اما در مورد نوع تجارت بین‌الملل می‌توان گفت دو نوع نگاه به این مبادلات وجود دارد؛ گروه اول طرفدار تجارت بین‌الملل به صورت آزاد و بدون دخالت دولت‌ها بوده و گروه دوم طرفدار تجارت بین‌الملل با دخالت دولت‌ها هستند. آدام اسمیت یکی از اقتصاددانان برجسته انگلیسی است که به اعتقاد او برقراری مبادلات در تجارت آزاد به نفع کلیه کشورهای طرف معامله خواهد بود. اسمیت معتقد است کشورها باید به طور تخصصی به تولید کالاهایی اقدام کنند که اولاً منابع اولیه آن را در اختیار دارند و ثانیاً در تولید آن کالا تخصص کامل دارند.
اما ایران که سال‌ها تحریم‌ها آن را از حضور در بازارهای جهانی محروم کرده است، در آینده و پس از لغو تحریم‌ها به چه سرنوشتی دچار خواهد شد؟ تجارت بین‌المللی و سرمایه‌گذاری ایرانی‌ها در خارج از کشور و سرمایه‌گذاری ایرانی‌ها در داخل کشور پس از لغو تحریم‌ها چگونه خواهد شد؟ و در نهایت اینکه تجار ایرانی چقدر از ناآشنایی با مناسبات جدید بازارهای جهانی ممکن است پس از لغو تحریم‌ها آسیب ببینند؛ سوالاتی است که مورد بررسی کارشناسان اقتصادی، بخش خصوصی و بخش دولتی قرار گرفته است.
تحریم‌هایی که آثار اولیه لغو آن در تجارت بین‌المللی مشهود می‌شود. با لغو تحریم‌های بانکی، بیمه‌ای، حمل و نقل و... مراودات تجاری برای تولیدکنندگان و تجار ایرانی آسان‌تر شده و شرایط برای حضور بیشتر کالاها و بنگاه‌های ایرانی در عرصه رقابت بین‌الملل بیش از پیش فراهم می‌شود. اما در حالی که شرایط بین‌الملل برای ورود ایرانی‌ها فراهم می‌شود، خود ایرانی‌ها و به خصوص تولیدات و بنگاه‌های آنها تا چه میزان آمادگی قرار گرفتن در بازارهای بین‌المللی را دارند. عمده تولیدات ما در سال‌های اخیر با هدف تامین نیازهای داخلی بوده و بنگاه‌های تولیدی کالاها را برای تامین نیاز داخل و نه برای حضور در بازار جهانی و صادرات آنها تولید می‌کردند. این بنگاه‌ها در بازار «چندقطبی دوجانبه» فعالیت کرده که در آن بنگاه‌ها تولیدات خود را به چند خریدار عرضه می‌کنند. اما با لغو تحریم‌ها این احتمال می‌رود که بازار ایران رفته‌رفته رقابتی‌تر شود و از حالت چندقطبی دوجانبه به حالت «چندقطبی فروش» که در آن بنگاه‌ها و خریداران بی‌شمار حضور دارند حرکت کند.