رفراندوم یا قلدری؟

روز موعود فرارسید؛ پس از پنج‌ سال دریافت کمک‌های مالی از دولت‌های اروپایی، جنگ بودجه و اقتصاد آسیب‌دیده، یونان به نخستین کشوری بدل شد که در آستانه ترک یورو قرار می‌گیرد. پس از آنکه یونان و طلبکاران بین‌المللی نتوانستند بر سر بازپرداخت بدهی‌های این کشور به توافق دست‌ یابند، «الکسیس سیپراس»، نخست‌وزیر یونان هفته‌گذشته اعلام کرد تصمیم بر سر پذیرش یا رد شرایط اروپاییان را به همه‌پرسی خواهد گذاشت تا خود مردم کشورش تصمیم بگیرند که آیا زیر بار شرایط سخت «تروئیکا» بروند یا اینکه با زیاده‌خواهی اروپاییان مخالفت کنند. بالاخره همه‌پرسی تاریخی یونان در روز یکشنبه پنجم جولای برگزار شد و حدود 62 درصد از مردم یونان به سیاست‌های ریاضتی طلبکاران بین‌المللی این کشور رای «نه» دادند و همصدا با دولت پیام روشنی را به اتحادیه اروپا، بانک مرکزی اروپا و صندوق بین‌المللی پول دادند. حال بانک‌های این کشور در خطر سقوط قریب‌الوقوع هستند و این کشور نیز ممکن است ناچار به خروج از اتحادیه تاریخی پولی یورو شود.
اما اینکه یونان و اروپا چگونه به وضع کنونی رسیدند و این برای اقتصاد یونان، اروپا و سایر نقاط جهان چه معنایی دارد، تنها یک پاسخ کوتاه دارد. برای یک واحد پولی که ابزاری برای تصفیه حساب و تبدیل بحران اقتصادی به رکود است این مساله نباید پایان جهان باشد. تنها نکته مهم این همه‌پرسی این است که نتایج آن هیچ کمکی به بحران مالی یونان نخواهد کرد و فقط به پیچیدگی مذاکرات این کشور با طلبکارانش دامن زد. اگر قرار باشد کشوری ایفای تعهدات بین‌المللی خود را به همه‌پرسی بگذارد و با قلدری تمام بگوید که بدهی‌هایش را نمی‌پردازد، آن وقت ضمانت اجرایی قوانین بین‌المللی در قبال کشورهای مقروضی چون یونان، اسپانیا و پرتغال چه خواهد بود؟ آیا این کشورها نیز فردا به یونان دیگری بدل نخواهند شد؟
اما اتحادیه اروپا همه‌پرسی یونان را نه قانونی می‌داند و نه صحیح بلکه برگزاری این همه‌پرسی نمایشی را به نوعی فرار یونان از میز مذاکره قلمداد می‌کند. «والدیس دومبروسکیس»، کمیسر اتحادیه اروپا در امور یورو می‌گوید: نتایج این همه‌پرسی تنها کار بستانکاران را پیچیده کرد و نه تنها موقعیت یونان را در برابر آنها تقویت نکرد بلکه سبب تضعیف موقعیت این کشور در مذاکرات شد.

وضعیت کنونی یونان چگونه است؟
با پایان همه‌پرسی یونان که به رد پذیرش ریاضت‌های بیشتر اروپاییان منتهی شد حالا همه منتظرند ببینند شرایط یونان چگونه پیش خواهد رفت. جوهره اصلی همه‌پرسی یونان این بود که آیا یونان باید شرایط ریاضتی اروپا را قبول کند یا شرایط خودش را پیش ببرد؟ به عبارت دیگر آیا این کشور می‌بایست بیش از پیش حقوق و مزایای اجتماعی را کاهش دهد یا طبق خواست مردم با افزایش مالیات‌ها می‌تواند کسری خود را جبران کند؟ حزب چپگرای «سیریزا» که در ابتدای سال ‌جاری میلادی توانست با شعار ضد ریاضت بیشتر، در انتخابات نخست‌وزیری یونان به پیروزی دست ‌یابد، وعده داده بود تا با شرایط سختگیرانه اروپاییان مخالفت کند. شاید اکنون حزب سیریزا به پشتوانه رای مردم در میز مذاکرات قدرت چانه‌زنی بیشتری داشته باشد اما این حزب همچنان بار سنگینی را به دوش دارد تا کشورش را از میان آنچه یک بحران دردناک مالی و انسانی به‌شمار می‌رود، عبور دهد. حال به نظر می‌رسد که اقتصاد این کشور 11‌میلیونی بیش از یک نسل روی هوا باشد.
اگر رای «آری» در همه‌پرسی یونان پیروز می‌شد، به احتمال فراوان این کشور شاهد برگزاری یک انتخابات زودهنگام می‌بود. زیرا اتحادیه اروپا به حزب سیریزا و اجرای صحیح برنامه ریاضتی اعتماد ندارد بنابراین مذاکرات یونان و طلبکارانش به همین روال کنونی پیش می‌رفت. حالا حزب سیریزا تصور می‌کند در مقابل اروپاییان وضعیت بهتری دارد.
اتفاقات امروز یونان داستانی طولانی دارد که ریشه آن در شکل‌گیری حوزه پولی یورو و پنج سال تلاش ناموفق برای جلوگیری از بحران رو به رشد مالی و واگرایی تجربیات یونان و آلمان و همین‌طور هیولای اقتصادی و تصمیم‌گیری‌های اروپاست.