موسم بیم و امید

این روزها فصل مجامع شرکت‌های بورسی و فرابورسی آغاز شده و سهامداران زیادی را در انتظار نتایج این نشست‌ها قرار داده است. در فصل مجامع شرکت‌ها که زمانی برای ارائه عملکرد یک‌ساله شرکت‌ها شناخته می‌شود، تصویب صورت‌های مالی و همچنین مقدار سود نقدی از جمله دستورات این نشست‌ها به شمار می‌رود که در خصوص این موارد در حضور سهامداران تصمیم‌گیری می‌شود. مجامع شرکت‌ها در ایران از دو بُعد مورد بررسی قرار می‌گیرد. اول، سود نقدی تقسیم‌شده (DPS) که همواره از مهم‌ترین موارد مورد بحث میان سهامداران و کارشناسان بوده و دوم برنامه‌های آتی شرکت‌ها که می‌تواند پیش‌بینی مناسبی از وضعیت شرکت‌ها را در سال آینده به بازار مخابره کرده و روند آتی سهام شرکت را در بازار تحت تاثیر قرار دهد.
در این میان استارت فصل مجامع شرکت‌های بورسی در سال جاری در شرایطی زده شد که شروع رفع تحریم‌های بین‌المللی در ماه‌های پایانی سال گذشته به وجه تمایز مجامع شرکت‌ها نسبت به چند سال اخیر بدل شد. به بیان دیگر اگرچه به دلیل وضعیت رکودی اقتصاد کشور در دو سال اخیر انتظار برای تقسیم سود بالا توسط شرکت‌ها به این دلیل که مجامع عمومی سالانه عملکرد سالی مالی گذشته شرکت‌ها را نشان می‌دهد بعید به نظر می‌رسد، اما چشم‌انداز مناسب اقتصادی به دلیل رفع تحریم‌ها نیز به‌عنوان نقطه تمایز ذکر‌شده، می‌تواند اثرگذاری مناسبی بر سودآوری شرکت‌ها در سال آینده داشته باشد و معادلات سهامداران را در مجامع سال جاری با تغییراتی روبه‌رو سازد. بر همین اساس به نظر می‌رسد برنامه‌های اعلامی آتی شرکت‌ها، طرح‌های توسعه‌ای و سرمایه‌گذاری‌های جدید شرکت‌ها می‌تواند مهم‌ترین موارد مورد توجه سهامداران از این مجامع در سال جاری باشد. به عقیده برخی کارشناسان بازار سرمایه، متاثر از رکود مزمن حاکم بر اقتصاد و بنگاه‌های اقتصادی، نمی‌توان انتظار وضعیت مطلوبی در مجامع امسال داشت، به ویژه آنکه اکثر شرکت‌های فعال در بازار نیز با تعدیل منفی در سودآوری مواجه بوده‌اند و به این ترتیب سیاست تقسیم سود نقدی کمتری را در پیش گرفته‌اند. بر این اساس انتظار تقسیم سود مناسبی در مجامع برای این دست شرکت‌ها وجود ندارد. در همین حال اما به نظر می‌رسد صنایعی مانند دارویی، پتروشیمی، مخابراتی و کانی‌های غیرفلزی در مقایسه با دیگر گروه‌ها وضعیت بهتری را در مجامع تجربه کرده و دارویی‌ها به دلیل برخورداری از بازار فروش، پتروشیمی‌ها نیز به علت نقد بودن فروش صادراتی و همچنین فروش داخلی در بورس کالا قادر به تقسیم سودهای نقدی بالا و برآورده شدن انتظارات سهامداران خود باشند. به هر ترتیب فارغ از میزان تقسیم سود نقدی شرکت‌ها در فصل مجامع سال جاری که تحت تاثیر رکود اقتصادی به عنوان یک عامل منفی و رفع تحریم‌های بین‌المللی به عنوان یک عامل مثبت قرار دارد، نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که به طور کلی بورس تهران و فرابورس ایران جزو معدود بورس‌هایی در دنیا به شمار می‌روند که شرکت‌های فعال در آنها هر ساله در فصل مجامع سود تقسیمی بالایی را میان سهامداران خ ود تقسیم می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد ریشه پرداخت سود نقدی به سابقه طولانی دولتی بودن شرکت‌ها، نگاه کوتاه‌مدت سهامداران و مهلت غیرمتعارف پرداخت این سودها برمی‌گردد. این موضوع که از نگاه سرمایه‌گذاران خارجی بسیار عجیب به نظر می‌رسد باعث می‌شود شرکت‌ها به منظور تامین مالی طرح‌های توسعه‌ای خود به نظام بانکی متوسل شوند. در کشور ما، پایین بودن تصنعی نرخ سود بانک‌ها به‌صورت تاریخی (در مقایسه با نرخ تورم) یکی از عواملی است که هزینه تامین مالی از این طریق را کاهش می‌دهد و در نتیجه شرکت‌ها، هراسی از پرداخت سودهای نقدی بالا و خروج نقدینگی مورد نیاز برای توسعه ندارند، امری که در بورس‌های توسعه‌یافته خلاف آن را شاهد بوده و مشاهده می‌کنیم سود نقدی به میزان کمی تقسیم شده و این سود عمدتاً صرف امور توسعه‌ای در شرکت‌ها می‌شود.