هجوم سرمایه‌ها به بورس و طلا

شاخص کل بورس تهران در هفته گذشته نیز در ادامه روند صعودی رشد 2 /5‌درصدی را به ثبت رساند. رصد معاملات و حجم و ارزش بالای آن امیدواری نسبت به رونق پایدار بازار با وجود تمامی هیجانات موجود ایجاد کرده است. در بازار طلا نیز با جهش قیمت اونس طلای جهانی، سکه طلا نیز فاصله خود را با سطح یک میلیون‌تومانی کاهش داد. در بازار ارز اما قیمت دلار روندی نزولی در پیش گرفت و به کف روانی 3500‌تومانی نزدیک شد. در حالی ‌که افت ارزش دلار در سطح جهانی از ابتدای هفته گذشته فشار را بر نرخ دلار داخلی نیز وارد می‌کرد، جذابیت بازارهای رقیب مانند سکه و همچنین بازار سهام سوق نقدینگی از ارز به سوی این بازارها را به دنبال داشت. این موضوع باعث افت بیشتر نرخ دلار در بازار ارز شد. با این حال، به نظر می‌رسد با خوابیدن تب و تاب بازارها شاهد بازگشت تقاضا در بازار ارز باشیم.

آغاز «دلارزدایی» از سبدهای سرمایه

هفته گذشته برای دلار در بازار آزاد نقطه عطفی رقم خورد و به زیر 3600 تومان سقوط کرد. در حالی که پیش از رشد انفجاری بورس شاخص دلار در بیش از 3640 تومان ایستاده بود، ظرف یک هفته این شاخص بیش از 100 تومان سقوط کرد و به کمترین قیمت خود در سه ماه اخیر رسید. سکه بهار آزادی نیز که در حال پایکوبی و جشن گرفتن اونس جهانی 1200 دلاری بود، شادی‌اش ابتر ماند و با فروکش کردن نرخ ارز غیررسمی، دستش از رسیدن به ابرکانال یک میلیون‌تومانی کوتاه ماند. با وجود این، لمس کردن قیمت 985 هزار تومان برای سکه می‌تواند معنادار تلقی شود و این نوید را بدهد که شاید دیر یا زود باید با قیمت‌های کمتر از یک میلیون‌تومانی سکه خداحافظی کرد.

آنچه بیش از همه معامله‌گران دلار را در خیابان فردوسی و چهارراه‌های اطراف آن به تکاپو برای چوب حراج زدن به اسکناس سبز انداخت، خبرهایی بود که از چند خیابان آن طرف‌تر و از تالار بورس تهران می‌رسید. در هفته گذشته روز‌به‌روز شاخص بورس قله جدیدی را ثبت می‌کرد و با صعودهای چند صد و حتی بیش از 2000 واحدی، این پیام را صادر می‌کرد که موج جدیدی از مهاجرت پول به یک بازار مالی در کشور آغاز شده و این بار بازار سرمایه مقصد این کوچ است. در جایی که پیش از این بازارهایی مثل دلار، طلا و مسکن مقصد اول نقدینگی بودند و دست آخر نوبت به بازار بورس می‌رسید، گویی این بار سهام توانسته در جلوی صف برای جذب سرمایه‌های سرگردان قرار بگیرد. درک این موضوع توسط بازیگران بازار ارز باعث شده عده زیادی از آنها چه با فروش فیزیکی چه با فروش‌های صوری که به آن «خالی‌فروشی» در این بازار گفته می‌شود، ناامیدی خود را از رسیدن پول تازه به بازار ارز ابراز کرده و به سیر نزولی آن دامن بزنند. به باور این معامله‌گران، در حال حاضر بورس برای صاحبان سرمایه جذابیت زیادی پیدا کرده و سرمایه‌گذاری در دلار فعلاً محلی از اعراب ندارد. به علاوه، باز شدن سوئیفت بانک‌ها و رفع محدودیت‌های نقل و انتقال پول پس از اجرایی شدن برجام و محتمل پنداشتن تحقق وعده ارز تک‌نرخی عوامل دیگری هستند که جای تردید باقی نمی‌گذارد دل بستن به افزایش قیمت دلار که بتواند برای خریدار آن در مقطع فعلی سودآور باشد، خالی از منطق خواهد بود.

موضوع دیگری که بازار دلار را از جذابیت انداخته، افزایش بیش از 100‌دلاری اونس جهانی در دی‌ماه بوده که موجب رونق گرفتن مجدد طلا در بازارهای خارج و داخل از ایران شده است. تنها در یک هفته گذشته، سکه طلا توانسته خود را از میانه کانال 900 هزار‌تومانی جدا کند و در آستانه یک میلیون تومان قرار بگیرد. با این اوصاف، حتی برای افرادی که قصد نوسان‌گیری دارند، به نظر می‌رسد طلا گزینه دارای اولویت و جذابیت بیشتری باشد. در صورتی که سکه از مقاومت 990-985 هزار‌تومانی خود عبور کند، به احتمال قریب به یقین به‌طور یک‌ضرب به بیش از یک میلیون تومان صعود کرده و تا یک میلیون و 30 هزار تومان توقفی نخواهد داشت. این موضوع به خصوص زمانی واقعیت می‌یابد که قیمت دلار غیررسمی با توجه به وجود حمایت‌هایی که در محدوده 3530 تومان دارد تا اندازه‌ای تثبیت شده و آنگاه افسار قیمت طلا در بازار داخلی در اختیار اونس جهانی و حرکت‌های صعودی محتمل آن در آینده قرار بگیرد.

ریشه‌های امید در بازار نفت

با بی‌نتیجه ماندن رایزنی‌های میان روسیه و عربستان مبنی بر کاهش سطح تولید، بار دیگر قیمت نفت در مسیر کاهشی قرار گرفت و نفت پایه آمریکا به کمتر از 30 دلار در هر بشکه سقوط کرد. با اینکه هفته گذشته در سایه گمانه‌زنی‌ها مبنی بر به نتیجه رسیدن این گفت‌وگوها میان تولیدکننده‌های عمده نفت، قیمت هر بشکه صعود برجسته‌ای را ثبت کرد و به بیش از 33 دلار هم رسید، رسیدن این خبر مجدداً آب سردی بر این بازار ریخت.

علاوه بر این، سازمان اطلاعات انرژی آمریکا با انتشار آماری از میزان تقاضای نفت در سال 2016، به این وضعیت دامن زد. به گفته این نهاد، پیش‌بینی می‌شود میزان تقاضای نفت در سال جاری حداکثر 02 /95 میلیون بشکه در روز در کل دنیا باشد که این عدد نسبت به عدد پیش‌بینی‌شده قبلی توسط همین سازمان 180 هزار بشکه در روز کمتر است. بنا به همین اخبار و پیش‌بینی‌ها از تقاضا، بسیاری از تحلیلگران بازار طلای سیاه بر این باورند که بازار این ماده می‌تواند در ماه‌های جاری افول بیشتری را تجربه کند و قیمت به کمتر از 20 دلار در هر بشکه نیز برسد. یکی از اینها، تحلیلگر موسسه مالی گلدمن است که اعتقاد دارد با ورود مجدد ایران به بازار پس از رفع تحریم‌ها علیه این کشور و نیز افزایش تولید عراق، وضعیت مازاد عرضه و اشباع بازار بحرانی‌تر خواهد شد. به گفته این تحلیلگر، در حال حاضر بیش از 75 /1 میلیون بشکه در روز بالاتر از نیاز به بازار نفت عرضه می‌شود و این باعث شده انبارهای نفت در بالاترین سطح ذخیره در چندین سال اخیر قرار بگیرند.

با وجود اینها، تعطیلی بازارهای چین به خاطر ایام سال نو در این کشور باعث شد فشار فروش از ناحیه بازارهای آسیایی بر بازار نفت تشدید نشود. علاوه بر این، هفته گذشته وزیر نفت ایران در یک نشست خبری اعلام داشت که ایران آماده رایزنی با عربستان درباره تولید و عرضه نفت است و این باعث شد ترمز سقوط هشت‌درصدی نفت که از آغاز هفته شروع شده بود کشیده شود. به گفته رویترز، با وجودی که این توقف می‌تواند برای بازار امیدوارکننده باشد، اما تجمیع عوامل متضاد و ابهام‌بر‌انگیز باعث شده بیم آن برود در هفته‌های آتی نوسان و تلاطم هر چه بیشتر دامنگیر بازار طلای سیاه شود. با توجه به کلیدی بودن نقش این بازار در میان بازارهای جهانی، بعید نیست افزایش نوسان در قیمت نفت به عدم قطعیت در بازارهای مالی دیگر سرایت کرده و در واقع چرخه معیوبی پدید آید که منجر به یک بحران مالی تازه در سطح جهانی شود.

اما از منظر تحلیل تکنیکال، صعود قیمت به بیش از 34 دلار که در این ماه اتفاق افتاد به‌طور قابل ملاحظه از قدرت فروشندگان کاسته و این ظن تقویت شده که یک الگوی کف دوقلو در این بازار در حال شکل‌گیری است. در صورت شکل گرفتن الگوهای شمعی دوجی و چکشی در پنجره‌های زمانی روزانه و ساعتی، دور از ذهن نخواهد بود که خریداران دست به کار شده و قیمت را مجدداً به کانال 30 دلاری بازگردانند. در سوی مقابل، در صورتی که کمینه فعلی بازار با قیمت حدود 27 دلار نتواند نقش حمایتی خود را ایفا کند، کاهش به کمتر از 25 دلار عواقب وخیمی برای بازار به دنبال داشته و هیچ بعید نیست در حرکت‌های هیجانی بازار قیمت 20 دلار برای هر بشکه نفت آمریکا را لمس کند.

زمانی برای عشق ورزیدن به طلا

بعد از نزدیک به هفت ماه، طلا کانال 1200 دلاری اونس را لمس کرد. در حالی که بازارهای دیگر یا در تعطیلی و رکود در ابهام و سردرگمی فرو رفته‌اند، فلز گرانبها در چشم خریداران درخشنده شده و به زعم بسیاری موقعیت مناسبی برای کوچ دادن نقدینگی به این بازار فراهم آمده است. در کمتر از یک ماه، اونس جهانی بیش از 100 دلار رشد کرده است و این معادل این پرسش است که در بازارهای کساد کنونی دنیا، چه چیزی می‌تواند جذاب‌تر از سرمایه‌گذاری روی طلا باشد؟

اما آنچه بیش از همه بازار طلا را در روزهای اخیر تحت تاثیر قرار داده، باوری است که میان فعالان اقتصادی و معامله‌گران بازارها در ایالات متحده درباره تصمیم‌های آتی فدرال‌رزرو درباره نرخ بهره رواج یافته است. به اعتقاد بسیاری از آنها با توجه به آمارهایی که از وضعیت اقتصادی این کشور در هفته‌های اخیر منتشر شده، این نهاد انگیزه‌ای برای افزایش نرخ بهره، مشابه آنچه در دسامبر گذشته انجام داد، حداقل در کوتاه‌مدت ندارد. خبرهای رسیده از درون فدرال‌رزرو نیز از عدم اجماع میان اعضای کمیته عملیات بازار باز برای افزایش نرخ در ماه مارس حکایت می‌کند. تثبیت نرخ بهره در سطح فعلی به معنای نه‌تنها افزایش نیافتن ارزش شاخص دلار، که در مقابل سقوط بیشتر ارزش آن بوده که در حال حاضر از بیشینه آن که در اواخر سال میلادی گذشته ثبت شد فاصله قابل ملاحظه‌ای گرفته است.

رکود بازارهای سرمایه در آمریکا، اروپا و کشورهای اقتصاد نوظهور شرق آسیا باعث شده طلا به عنوان «کالایی امن» و به نوعی تنها مامن نقدینگی ارزش خود را بازیابد. با اینکه در هفته گذشته بازارهای چین و چند کشور به خاطر تعطیلات رسمی غیرفعال و نیمه‌فعال بودند، اما در دیگر کشورها وضعیت «عدم قطعیت» بر جریان معاملات سهام آن بازارها حاکم بوده و به خصوص، پیچیده‌تر شدن پیش‌بینی قیمت نفت در آینده به این وضعیت دامن زده است. به گفته تحلیلگران بازارهای مالی، در چنین وضعیتی، خریدن یک دارایی مانند طلا می‌تواند بهترین گزینه و راهکار باشد؛ چه آنکه از نظر بازدهی، خرید این دارایی هم از نظر بنیادین و هم از نظر فنی، توجیه‌پذیر است. به اعتقاد این افراد افت قیمت در یک سال اخیر طلا را در شرایطی قرار داده بود که خرید آن می‌توانست بدون خطر زیان‌دهی تلقی شود و این، کار را برای انتخاب معامله‌گران در وضعیت رکودی سایر بازارها آسان کرده بود.

با وجود افزایش‌های اخیر قیمت اونس، نمی‌توان متصور بود که صعود به‌طور یکسره و بدون توقف ادامه پیدا کند. این را با نگاه تکنیکال به نمودار قیمت طلا و توجه به شکل‌گیری الگوهای شمعی برگشتی در پنجره‌های زمانی روزانه و کوتاه‌تر می‌توان درک کرد. با قرار گرفتن بازار در وضعیت شدید اشباع خرید، اصلاح قیمت امری اجتناب‌ناپذیر است و بعید نیست قیمت تا یک سطح حمایتی معتبر نظیر 1170 دلار یا حتی 1150 دلار در هر اونس کاهش پیدا کند. اما تحکیم قیمت در جانب کانال 1200 دلاری، می‌تواند سیگنال تمایل بازار به صعودهای بیشتر باشد و در نتیجه آن شکسته شدن مقاومت مهم و مرز روانی 1200 دلار قریب‌الوقوع خواهد بود. خروج قیمت از یک گوه نزولی و نیز فرار صعودی از یک مثلث متقارن شکل گرفته در اندیکاتور RSI در پنجره زمانی هفتگی، همگی این را می‌رسانند که صعودهای بیشتر قیمت پس از یک اصلاح موقتی بسیار محتمل است. البته، طلا برای عبور از مقاومت‌های پیش‌رو کار دشواری پیش رو دارد و به خصوص، در محدوده 1230‌-1220 دلار سد مقاومتی محکمی انتظار فلز زرد را می‌کشد.

هفت هفته صعود برای بورس

شاخص کل بورس تهران در هفته گذشته نیز با رشد 2 /5‌درصدی در ادامه روند صعودی خود از ابتدای زمستان در سطح 77 هزار و 497 متوقف شد (هفتمین هفته صعود متوالی شاخص). در حالی ‌که روز سه‌شنبه شاخص بورس با رشد 2 /3‌درصدی، بیشترین رشد از 16 فروردین سال جاری را ثبت کرد، در روز پایانی معاملات بالاخره شاخص پس از مدت‌ها اصلاح جدی را تجربه کرد. چهارشنبه شاخص کل بورس تهران افت 9 /0‌درصدی را تجربه کرد به این ترتیب، رشد دماسنج بازار نسبت به ابتدای دی تا سطح 26 درصد تعدیل شد. در حالی شاخص کل بورس تهران سوار موج نقدینگی تازه‌نفس رشدهای قابل توجهی را ثبت کرده است که در سایر بورس‌های دنیا وضعیت نگران‌کننده اقتصاد جهانی ریزش مداوم شاخص بازارهای سهام را از ابتدای سال 2016 رقم زده است. در این خصوص، می‌توان به ریزش مداوم بازار سهام اروپا در هفت روز متوالی تا اواسط هفته جاری اشاره کرد. این موضوع عاملی برای سوق سرمایه‌ها به سوی کالای امنی مانند طلا شد.

گشایش دروازه‌های بین‌المللی بر اقتصاد کشور عاملی برای جهش قیمت سهام بود. در این میان، چاشنی هیجان نیز به کمک رشد بعضاً منطقی قیمت سهام آمد. در حالی ‌که به عقیده کارشناسان بازار، قیمت سهام در ماه‌های گذشته (پیش از شروع روند صعودی) در کف خود قرار داشت، اجرای نهایی برجام و امکان اتصال به کانال‌های بین‌المللی پس از مدت‌ها تحریم، عاملی برای شروع رشد قیمتی سهام بود. در این میان، مشاهده جهش‌های متوالی شاخص بازار سهام سرمایه‌های بیشتری را از سوی عموم جامعه به سمت بورس روانه ساخت. سرازیر شدن بیش از هزار میلیارد تومان نقدینگی خرد در بازه زمانی از ابتدای دی تا پایان هفته گذشته کاملاً به قرار گرفتن بازار سهام در کانون توجه سرمایه‌گذاران اشاره دارد. این در حالی است که از ابتدای سال 92 تا زمان شاخص در نیمه دی‌ماه این سال مقدار نقدینگی حقیقی (سرمایه‌گذاران خرد که به صورت مستقیم از طریق کد معاملاتی مشخص در بازار فعالیت دارند) بیش از 2400 میلیارد تومان بود.

حضور این مقدار نقدینگی در میانه هفته گذشته شتاب بیشتری به خود گرفت و در دوره متوالی بیش از 200 میلیارد تومان نقدینگی به بازار جذب شد. به نظر می‌رسد جذابیت بورس حتی سرمایه‌ها را از دیگر بازارها مانند ارز نیز به سوی خود کشانده است. روز پایانی معاملات هفتگی پس از ثبت جهش شاخص، اصلاح قیمتی سهام را شاهد بودیم. در این میان، بسیاری از سهامی که در روز قبل با صف خرید در ابتدای معاملات روبه‌رو بودند، در ادامه فشار فروشی که در ساعات پایانی معاملات سه‌شنبه نیز مشاهده شد، حتی با صف‌های فروش نیز مواجه شدند. در این شرایط، این‌بار شاهد خودنمایی حقوقی‌ها در سمت خرید سهام و جمع کردن صف‌های خرید بودیم. در این خصوص، در این روز معاملاتی بدون در نظر گرفتن سهم شرکت سایپا که به تنهایی 44 میلیارد تومان تغییر مالکیت حقوقی به حقیقی را ثبت کرد، در کل بازار شاهد تغییر مالکیت شش میلیارد‌تومانی از حقیقی به حقوقی سهم بودیم. سهام دو شرکت سایپا و ایران‌خودرو در هفته‌های قبل مورد توجه فعالان بازار به خصوص حقیقی‌ها بوده است، همچنان با صف‌های خرید مواجه بودند (صف 130 میلیون سهمی سایپا، با وجود معامله بیش از 414 میلیون سهم در روز چهارشنبه). در خصوص دو خودروساز بزرگ کشور، در حالی ‌که با سرمایه‌گذاری خارجی امیدواری نسبت به خروج این صنعت از وضعیت رکودی کنونی وجود دارد اما کارشناسان بر این موضوع تاکید دارند که بازیابی این موضوع حتی ممکن است تا دو سال نیز به طول بینجامد. بر این اساس، در حالی ‌که در ماه‌های گذشته و در سطوح پایین قیمتی تمامی اهل بازار بر جذابیت سهام برای خرید حتی در کوتاه‌مدت تاکید داشتند، در شرایط کنونی و پس از رشدهای مداوم این امیدواری وجود دارد که نگاه‌های بلندمدت در میان خریداران کنونی وجود داشته باشد، تا به این ترتیب، در صورتی که حتی بخش زیادی از خوش‌بینی‌ها نسبت به ماه‌های آینده در این مدت پیش‌خور شده باشد، با نگهداری سهام این شرکت‌ها در سال‌های بعد سهامداران بتوانند سودهای مورد نظر خود را کسب کنند.

علاوه بر هجوم سرمایه‌های حقیقی، امکان سرمایه‌گذاری خارجی نیز عامل تقویت هرچه بیشتر نقدینگی در بازار سهام در این مدت بوده است. در این خصوص، رئیس سازمان بورس به پورتفوی 520‌میلیارد‌تومانی سرمایه‌گذاران خارجی در نشست مطبوعاتی هفته گذشته اشاره کرد. در شرایطی که انتظار حضور هر چه بیشتر این سرمایه‌گذاران حرفه‌ای که پیشتر در بازارهای سهام پیشرفته‌تر دنیا فعالیت داشته‌اند، می‌‌رود به نظر می‌رسد سهامداران کنونی سطح دانش مالی خود را برای خرید و فروش سهام افزایش دهند و پس از عبور از هیجانات ماه‌های اخیر تحلیل را مبنای خرید خود قرار دهند.

در هفته گذشته حجم و ارزش در سطوح بسیار بالایی قرار داشت. در جهش سه‌شنبه شاخص ارزش معاملات به بیش از 800 میلیارد تومان رسید. در حالی ‌که در گذشته نه‌چندان دور ارزش معاملات حتی به 50 میلیارد تومان نیز افول کرده بود. این موضوع به بازگشت رونق و پویایی به بازار سهام اشاره دارد. نسبت قیمت به درآمد بازار با رشدهای پیاپی قیمت سهام به بیش از هفت واحد رسیده است. در شرایط خوش‌بینی کنونی رشد نسبت قیمت به درآمد بازار را کاملاً منطقی ارزیابی کرده‌اند. از نکات قابل توجه در معاملات رشد و بعضاً جهش‌های قیمتی برخی از سهام با وجود تعدیل منفی سود بود. این موضوع کاملاً به نگرش سهامداران به آینده‌ای روشن و بی‌توجهی به وضعیت رکود کنونی اشاره دارد. چهارشنبه نیز با وجود افت شاخص کل، ارزش معاملات بیش از 600 میلیارد تومان بود. در نتیجه نگرانی نسبت به بازگشت به دوران رکودی تا حدود زیادی در شرایط کنونی رفع شده است. بر این اساس، در حالی ‌که انتظار برای ادامه اصلاح قیمتی سهام و شروع این روند در برخی از نمادهایی که رشدهای بی‌وقفه را ایجاد کرده‌اند، وجود دارد اما حجم و ارزش بالای معاملات می‌تواند کف‌سازی مناسبی برای قیمت سهام ایجاد کند و مانع از ریزش قیمت با وجود جهش‌های متوالی شود. از طرفی انتظار بازگشت سرمایه‌ها از سوی برخی از فعالان بازار که در پی شناسایی سود و با توجه به هراس موجود اقدام به فروش سهام خود در هفته‌های اخیر کرده بودند، نیز وجود دارد.