تاریخ انتشار:
پروژه ساختمانی را چگونه به پروژه مسکن شهری تبدیل کنیم؟
پروسه شهرسازی در مسکن مهر زمان‌بر است
مسکن مهر تنها یک پروژه ساختمانی است و فاقد هرگونه اصول شهرسازی است. این در حالی است که برنامه مسکن ابتدا باید بر اصول شهرسازی استوار باشد.
محسن بهرام‌غفاری/ رئیس پیشین سازمان نظام مهندسی ساختمان تهران
بحران مسکن مهر در شهرهای جدید
دولت باید مشکلات و چالش‌های مسکن مهر در هر یک از شهرها را به فراخور ویژگی‌های آن شهرها مورد بازنگری قرار دهد. در شهرهای کوچک پروژه‌های اجراشده در قالب مسکن مهر با چالش چندانی مواجه نیست. چرا که در این شهرها در زمینه تامین مسکن مساله خاصی وجود نداشته است. هرچند مشخص نیست چرا دولت در این شهرها که تقاضای چندانی ندارند اقدام به اجرای طرح مسکن مهر کرده بود. از این شهر کوچک بگذریم، مشکل اساسی مسکن مهر به حاشیه کلانشهرها یعنی شهرهای جدید برمی‌گردد. مسکن مهر در این شهرها با چالش مواجه شده است. زیرا زیرساخت‌های لازم فراهم نبوده و تمهیدات لازم در شهرسازی پیش‌بینی نشده بود که دولت به خانه‌سازی اقدام کرد. در حقیقت مساله اصلی به زمین‌هایی برمی‌گردد که دولت برای مسکن مهر در شهرهای جدید در اختیار واجدان شرایط مسکن مهر قرار داده است. در طرح مسکن مهر دولت متعهد شده بود که زمین را به شکل رایگان در قالب اجاره 99ساله به متقاضیان مسکن مهر بدهد.
زمین ارزان بلای جان مسکن مهر
با توجه به اینکه دولت زمین کافی در اختیار نداشت به همین جهت اقدام به واگذاری زمین در مکان‌هایی کرد که قیمت آنها نزدیک به صفر بود. این زمین‌ها عمدتاً به علت نداشتن زیرساخت‌ها و نبود هرگونه امکانات شهری بسیار ارزان‌قیمت بودند و حتی برخی از آنها ارزشی نداشتند. دولت قبلی سعی کرد به این شکل در ظاهر مشکل را حل کند اما توجهی نداشت که خانه‌هایی که در این زمین‌ها ساخته می‌شوند نیاز به تاسیسات زیربنایی و خدمات شهری دارند. نمی‌توان مجتمع‌سازی کرد اما مسائل شهرسازی را در آن نادیده گرفت. مگر می‌توان خانه ساخت اما آب، برق، گاز و تلفن را در نظر نگرفت. بی‌توجهی به این امر باعث شد در حال حاضر مجتمع‌هایی ساخته شوند که هیچ‌گونه امکانات و خدمات رفاهی و شهری ندارند.
تمهیدات لازم در برنامه توسعه‌ای پیش‌بینی شود
اکنون دولت جدید برای آنکه بتواند مجتمع‌های ساخته‌شده در قالب پروژه مسکن مهر را در شهرهای بزرگ قابل سکونت سازد و از حداقل امکانات شهری برخوردار باشند باید این مساله را در برنامه توسعه زیر ساخت کشور در اولویت قرار دهد. یعنی دولت باید در برنامه‌های توسعه‌ای خود در تمام زمینه‌ها در تاسیسات زیربنایی و خدمات شهری و رفاهی از جمله توسعه شبکه راه آهن بین‌شهری، توسعه شبکه برق کشور، توسعه مراکز آموزشی، تفریحی و درمانی و سایر موارد طی 10 سال در حاشیه تمام این طرح‌ها پیش‌بینی ایجاد این خدمات را برای پروژه‌های مسکن مهر در شهرهای جدید در نظر گیرد. در غیر این صورت این مجتمع‌ها پس از گذشت مدتی دیگر برای ساکنان آنها قابل تحمل نخواهد بود و آنها مجبورند این خانه‌ها را رها کنند. چرا که هیچ شهروندی نمی‌تواند بدون آب و برق و امکانات شهری به گذران زندگی بپردازد.
شتاب نکنیم
اگر دولت یازدهم تصور کند با برنامه‌ریزی یک‌ساله و دوساله می‌تواند مشکلات شهری و تاسیسات زیربنایی مسکن مهر را حل کند مرتکب خطا شده است. این مساله تنها در قالب دو برنامه پنج‌ساله قابل ساماندهی است. تامین تاسیسات زیربنایی و خدمات شهری به هزینه‌های هنگفتی نیاز دارد و دولت باید 10 برابر آنچه هزینه کرده برای ساخت این واحدها اعتبار در نظر گیرد تا بتواند خدمات متناسب برای این واحدهای مسکونی ارائه کند تا بتوان گفت پروژه خانه‌سازی مسکن مهر به پروژه شهرسازی تبدیل شده است. باید دولت از شتابزدگی در این زمینه پرهیز کند. به جز پیش‌بینی خدمات شهری و تاسیسات زیربنایی در طرح‌های توسعه‌ای کشور که باید برای مسکن مهر در اولویت قرار گیرند نمی‌توان مساله خدمات‌رسانی به مسکن مهر را حل کرد. بنابراین در تبدیل این پروژه ساختمانی به پروژه شهرسازی باید رویکرد دولت همانند احیای بافت فرسوده باشد. البته رویکرد احیای بافت فرسوده با تولید مسکن متفاوت است. به همین خاطر است که تاکید دارم باید واحدهای مسکونی ساخته‌شده در مسکن مهر با نگاه احیای بافت فرسوده اصلاح شوند. یعنی باید مجتمع ساخته‌شده مسکن مهر را مانند واحدهای مسکونی در حال فرسایش در نظر گرفت و بر مبنای آن زیرساخت‌ها و تاسیسات لازم را فراهم کرد. وقتی برای بافت فرسوده برنامه‌ریزی می‌شود تمام اصول شهرسازی و خدمات شهری و رفاهی در آن مجدداً پیش‌بینی می‌شود. در خصوص مسکن مهر نیز باید تمام این امکانات پیش‌بینی شود.
کیفیت پایین زندگی در شهرهای جدید
واحدهای مسکونی ساخته‌شده در شهرهای جدید به مراکز آموزشی و درمانی و تفریحی نیاز دارند. نمی‌توان بدون در نظر گرفتن این امکانات از مردم خواست در این خانه‌ها زندگی کنند. متاسفانه در شهرهای جدیدی چون هشتگرد و پرند اغلب مجتمع‌های ساخته‌شده فاقد امکانات شهری هستند. به‌رغم اینکه در ساخت و ساز این خانه‌ها توجهات کافی از نظر کیفیت و دوام این خانه‌ها در نظر گرفته شده است اما وقتی امکانات شهری ندارد و امنیت لازم را ندارد چگونه شهروندان می‌توانند در این مکان‌ها زندگی کنند. حال در نظر بگیرید در این شهرها در مکان‌های نامناسب‌تر مسکن مهر نیز ساخته شده است. دیگر تصور کنید این خانه‌ها چه وضعیت اسفناکی دارند. به طور مثال؛ در 35 کلیومتری شهر قزوین در شهر جدید محمدآباد مجتمع‌های مسکن مهر ساخته شده‌اند. حال بگذریم که این پروژه نیمه‌کاره رها شده و مردم بلاتکلیف و سرگردان مانده‌اند و پیمانکاران نیز به علت هزینه بالای ساخت و ساز دچار ضرر و زیان شده‌اند، آن وقت ساختمان 11 طبقه ساخته شده است اما آسانسور ندارد. چگونه می‌توان در این ساختمان زندگی کرد که حتی از عادی‌ترین امکانات رفاهی محروم است.
10 سال زمان لازم است
با این حال دولت باید برای واحدهای تمام‌شده و نیمه‌تمام برنامه‌ریزی داشته باشد. همان‌طور که گفتم دولت نباید با این مساله عجولانه برخورد کند. کار اینکه ادامه این پروژه برای ساخت واحدهای جدید متوقف شد، کار پسندیده‌ای بود ولی اولویت اصلی باید در تامین خدمات شهری و تاسیسات زیربنایی در شهرهای جدید که مسکن مهر ساخته شده است، باشد. در اینکه مسکن مهر با صرف 50 هزار میلیارد تومان ضربه سنگینی به اقتصاد کشور وارد کرد و به پایه پولی کشور به شکل بی‌سابقه‌ای آسیب زد تردیدی وجود ندارد اما باید به هر شکلی این واحدهای ساخته‌شده و نیمه‌کاره امکان سکونت داشته باشند تا حداقل از از بین رفتن این منابع جلوگیری کرد. از طرفی بسیاری از خانوارهای کم‌درآمد برای خانه‌دار شدن از این طریق تمام دار و ندار خود را خرج کرده‌اند؛ نباید این افراد را ناامید کرد. به نظر می‌رسد این واحدها در حدود 400 تا 500 هزار واحد مسکونی بیشتر نیست و چاره‌ای نیست که دولت از محل منابع عمومی این مساله را ساماندهی کند. اگر همه جوانب را در نظر بگیرد و اولویت‌بندی کند سرانجام پس از 10 سال قادر خواهد بود پروژه ساختمانی مسکن مهر را به پروژه مسکن شهری با تمام امکانات و خدمات شهری تبدیل کند.
دیدگاه تان را بنویسید