ایران همچنان در یک دوره ۳۰ ساله خشکسالی به سر می‌برد
سال ۹۴؛ کم‌آب یا سرشار؟
تنش آبی که سال قبل دامنگیر شهرهای مختلف ایران شده بود کار را به جایی رساند که در چند نوبت، بارش‌های مصنوعی از طریق باروری ابرها صورت گرفت تا شاید قدری از عطش ایران کم شود.
هربار که باران می‌آید، مردم عادی این سوال را می‌پرسند که آیا این بارش برای عبور از کم‌آبی کافی نیست؟ تنش آبی که سال قبل دامنگیر شهرهای مختلف ایران شده بود کار را به جایی رساند که در چند نوبت، بارش‌های مصنوعی از طریق باروری ابرها صورت گرفت تا شاید قدری از عطش ایران کم شود. نکته مهم اما این بود که هزینه‌های باروری ابرها زیاد بود و امکان انجام آن در هر شرایطی وجود نداشت. همین مساله سبب شد مسوولان به جای چشم دوختن به تجهیزات باروری ابرها، چشم به آسمان بدوزند و دنبال راهکاری برای عبور از این تنش آبی باشند. با این حال، نگاهی به سال زراعی به خوبی نشان می‌دهد بارش سال قبل کمتر از میانگین مورد نیاز بوده است. این می‌تواند به این معنا باشد که منابع آبی در اختیار دولت، برای عبور از بحران آب کافی نیست. آ‌‌‌ن‌طور که پیش از این در سایت‌های خبری منتشر شده بود، سازمان جنگل‌ها پیش از این طی گزارشی اعلام کرده بود ذخایر آب 12 استان، در 50 سال آینده به پایان می‌رسد. همین مساله دولت را بر آن داشته است تا به مشکل کم‌آبی به صورت جدی‌تری نگاه کند. طبق استانداردها، نسبت بارش بلندمدت زراعی کشور در بازه زمانی منتهی به 29 اسفند به
بارش یک سال زراعی کامل باید حدود 70 درصد باشد که این میزان در بازه زمانی مشابه حدود 60 درصد بوده است. در عین حال، میانگین بارش سال زراعی کشور تا تاریخ 29 اسفند سال قبل نسبت به دوره مشابه بلندمدت حدود 15 درصد کاهش را نشان می‌دهد. در عین حال، آ‌‌‌ن‌طور که برخی منابع برای سال جدید پیش‌بینی کرده‌اند در یک ماه آینده بارش کشور بیش از میانگین بلندمدت پیش‌بینی می‌شود و انتظار می‌رود کمبود بارش قدری تعدیل شود. هرچند که این میزان بارش کافی نیست چرا که میزان مصرف در شش ماه ابتدایی سال نسبت به شش ماه دوم بیشتر و به‌طور طبیعی کار وزارت نیرو نیز دشوارتر می‌شود. گزارش‌هایی که در اسفند سال قبل منتشر شد نشان از آن دارد که میزان ورودی سدهای بزرگ کشور، با کاهش 19درصدی روبه‌رو است. در عین حال، بارش در دوره سه‌ماهه بهمن و اسفند 1393 تا فروردین 1394 در بخش‌هایی از کشور به ویژه در غرب و سواحل دریای خزر در حد میانگین تا کمتر از میانگین بلندمدت پیش‌بینی شده است. انتظار می‌رود یک دوره کم‌بارشی نسبی در بازه زمانی نیمه دوم اسفند 1393 تا اوایل بهار 1394 رخ دهد.
وضعیت تهران
در این میان، تهران نیز وضعیت چندان مطلوبی ندارد چرا که طبق گزارش‌های سال قبل، سفره‌های زیرزمینی به میزان زیادی فرونشست داشته‌اند و 60 دشت تهران نیز در وضعیت ممنوعه قرار دارد. این هشدارها سال قبل از قول مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران بیان شده بود تا نشان دهد، وضعیت پایتخت در حوزه منابع آبی در نقطه بحران است. در عین حال طی دو سال اخیر میزان بارندگی در استان تهران کاهش چشمگیری داشته به‌طوری که در مقایسه با سال قبل بارندگی‌ها کاهش 16درصدی را نشان می‌دهند. اما نکته امیدبخشی که در سال 93 می‌توان دید، بارش برف در استان کرمان بود که امید به تعدیل هوای استان‌های گرمسیر را بیشتر می‌کرد. ارتقایی در همان زمان اعلام کرده بود حجم ذخایر پنج سد امیرکبیر، لتیان، لار، طالقان و ماملو، در پایان آذرماه جمعاً 370 میلیون مترمکعب بوده است. بر این اساس حجم مخازن این سدها در سال گذشته 426 میلیون مترمکعب بوده است که 56 میلیون مترمکعب از حجم ذخایر سدها نسبت به زمان مشابه در سال گذشته و 300 میلیون مترمکعب نسبت به درازمدت کاسته شده است. نکته مهم بحران آب، اذعان وزیر به آن و هشدارهای
مداومی است که می‌دهد. هرچند در نهایت پیشرفتی برای اتخاذ تدابیر ضدخشکسالی صورت نمی‌گیرد. وی سال قبل در همین رابطه گفته بود سال ۹۱ چهار سد اطراف تهران ۷۱۶ میلیون مترمکعب آب ذخیره داشت که هم‌اکنون به ۳۵۵ میلیون مترمکعب رسیده و در دو سال نصف شده است. وی اذعان کرده بود تهران در مقایسه با متوسط سال‌های گذشته ۳۵ درصد کاهش بارندگی دارد و از این جهت باید دنبال برنامه‌هایی برای جبران این کم‌آبی بود. امسال و با شروع سال جدید نیز، وزارت نیرو خبری را از قول وزیر اعلام کرد که نشان از جدی بودن بحران آب، در سال جدید داشت. حمید چیت‌چیان در اولین روزهای فروردین اعلام کرد به لحاظ شاخص پایش منابع آبی، ۱۳ استان کشور با «تنش آبی شدید» و ۱۱ استان دیگر هم با «تنش آبی» روبه‌رو هستند. بر اساس این اعلام هیچ یک از ۳۱ استان کشور در دسته‌بندی «مرطوب»، «نرمال» یا حتی «قابل تحمل» قرار ندارند. تنها چند روز قبل از صحبت‌های وزیر نیز، یکی از خبرگزاری‌های دولتی اعلام کرده بود تنها ۲۰ درصد از حجم سدهای تهران از آب پر است و بیش از نیمی از آب شرب ساکنان این استان از ذخایر آبی سدهای طالقان، کرج، لتیان، لار و ماملو تامین می‌شود که با وضعیت مناسبی
در میزان ذخایر آبی مواجه نیستند.
18 سد مهم تشنه‌اند
در این میان، توجه به میزان ذخایر 18 سد مهم خود حاکی از بحرانی است که با وجود بارش‌های سال قبل، کماکان گریبان بیشتر شهرها را گرفته است. خبرگزاری تسنیم پیش از این در گزارشی اعلام کرده بود حجم مفید مخزن سد سفیدرود به عنوان یکی از سدهای مهم، 1050 میلیون مترمکعب است که در پایان شهریور سال جاری، 8 /103 میلیون مترمکعب آب پشت این سد وجود داشت، در حالی که حجم آب ذخیره‌شده در سد سفیدرود در زمان مشابه سال گذشته 3 /168 میلیون مترمکعب بوده که از کاهش 3 /38درصدی حجم آب پشت این سد حکایت دارد. حجم سدهای لار و طالقان نیز نسبت به سال قبل با کاهش 50 و 7 /0درصدی روبه‌رو بوده است. ارتقایی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای تهران اخیراً نیز در گزارشی از وضعیت سدهای تهران عنوان کرده است که در شرایط نرمال در سدهای تهران باید بیش از ۷۰۰ میلیون مترمکعب ذخیره آبی وجود داشته باشد که در زمان حاضر بیش از ۲۸۰ میلیون مترمکعب کمبود ذخایر آبی در سدهای استان تهران مشاهده می‌شود و این کاهش‌ها به دلیل خشکسالی‌های پیاپی در استان تهران و استفاده از ذخایر آبی سدها در طول سال اتفاق افتاده است.
آ‌‌‌ن‌طور که بیشتر کارشناسان می‌گویند کل فعالیت‌های وزارت نیرو در سال قبل برای مقابله با خشکسالی معطوف به هشدار نسبت به مصرف آب شده بود. برخورد قهری با مصرف‌کنندگانی که بیشترین سهم را در چالش رشد مصرف آب ایفا می‌کردند، راهکار تازه‌تر این وزارتخانه در سال قبل بود. با این حال، انتقاد همیشگی بیشتر کارشناسان به وزارت نیرو، نبود یک برنامه بلندمدت برای این وزارتخانه و مقابله با بحران کمبود آب و برق بود؛ برنامه‌ای که می‌تواند در صورت اجرا، شرایط خشکسالی ایران را قدری بهبود ببخشد.
دیدگاه تان را بنویسید