برترهای ایرانی

حدود 17 سال پیش سازمان مدیریت صنعتی ایران برای اولین بار شرکت‌های بزرگ ایرانی را مورد ارزیابی و گزینش قرار داد و در نهایت 100 شرکت برتر در حوزه‌های مختلف اقتصادی را براساس شاخص فروش یا درآمد رتبه‌بندی کرد. این کار که برای اولین بار در اقتصاد ایران با نام IMI-100 بنا نهاده شد شاید برای شرکت‌های ایرانی تازگی داشت اما به شکلی الگو‌برداری از یک رتبه‌بندی جهانی بود که هرساله توسط مجله فورچون انجام می‌شد. فورچون مجله تجاری آمریکایی است که در سال ۱۹۳۰ توسط هنری لوس شکل گرفت. این مجله معروف به رتبه‌بندی سالانه شرکت‌های بزرگ و کمپانی غول‌پیکر دنیاست. ملاک اصلی در گزینش شرکت‌های برتر براساس فروش یا درآمد شرکت‌ها طی یک سال مالی است. این مجله هرساله 500 شرکت بزرگ و معروف جهانی را رتبه‌بندی می‌کند که عمدتاً بنگاه‌های تجاری موفق در عرصه تجارت و صنعت جهان هستند. انتشار لیست غول‌های پردرآمد جهان با جذابیت‌های بسیاری همراه است چرا که نشان می‌دهد کدام شرکت‌ها از چه صنایعی بیشترین درآمدزایی را داشته‌اند. فهرستی که شرکت‌های ناهمگن را با هم قیاس می‌کند و نکته جالب آن در همین امر نهفته است. در این بین نشان می‌دهد یک فروشگاه زنجیره‌ای یا شرکت نرم‌افزاری چگونه برحسب درآمد سالانه در بین غول‌های بزرگ نفتی و موسسات بزرگ مالی جهان می‌تواند در رده‌های بالای رنکینگ شرکت‌های برتر قرار گیرد. البته فهرست‌های رتبه‌بندی دیگر نیز در جهان هستند. علاوه بر این فورچون رتبه‌بندی کمپانی‌های بزرگ جهان را انجام می‌دهد که می‌توان به فهرست هزار شرکت برتر آمریکا، FTSE و S&P اشاره کرد. در همین راستا کمتر از دو دهه قبل با توجه به نیاز ارزیابی بنگاه‌های اقتصادی کشور قرار شد در ایران نیز شرکت‌ها مورد رتبه‌بندی قرار گیرند. در این راستا هرسال 100 شرکت برتر، که مجموعه‌ای متعلق به شرکت‌های بزرگ ایرانی است با انتشار فراخوانی از سوی سازمان مدیریت صنعتی بر مبنای اطلاعات صورت‌های مالی حسابرسی‌شان مورد سنجش قرار می‌گیرند. در کنار بررسی شاخص‌های کیفی و انتشار فهرست عمومی شرکت‌ها جداگانه در گروه صنعتی مشابه فعالیت خود نیز ارزیابی می‌شوند. در حقیقت رتبه‌بندی شرکت‌های برتر نشان‌دهنده تصویر کلی از وضعیت بنگاه‌های اقتصادی کشور است که نقش تعیین‌کننده در توسعه اقتصادی دارند. اگرچه تمام شرکت‌های بزرگ اقتصاد ایران در این رتبه‌بندی حضور ندارند چرا که همواره یکی از چالش‌های اقتصاد ایران عدم دسترسی به اطلاعات شفاف است، اما با این همه حضور شرکت‌های بزرگی چون خودروسازان معروف و بانک‌ها در این رتبه‌بندی نشان می‌دهد که تا چه میزان رتبه‌بندی شرکت‌های برتر کشور حائز اهمیت است. با این وجود اکنون تعداد شرکت‌ها از 100 به 500 شرکت رسیده است. براین اساس در سال گذشته که آخرین رتبه‌بندی است که تاکنون انجام شده است 500 شرکت ایرانی براساس سال مالی 91 مورد ارزیابی قرار گرفت و در نهایت 10 شرکت اول رتبه‌بندی سال 1392 بر اساس اطلاعات مالی سال قبل آن یعنی سال 91، به ترتیب بانک ملی ایران (هلدینگ)، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس (هلدینگ)، شرکت پالایش نفت اصفهان، شرکت پالایش نفت بندرعباس، بانک ملت (هلدینگ)، شرکت پالایش نفت تهران، بانک مسکن (هلدینگ)، بانک پارسیان (هلدینگ)، شرکت مخابرات ایران (هلدینگ) و شرکت سرمایه‌گذاری صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت نفت (هلدینگ) هستند. بر اساس این گزارش 10 شرکت ابتدای فهرست، فروشی معادل 14 برابر فروش 10 شرکت انتهای فهرست دارند. فروش شرکت اول فهرست نسبت به فروش شرکت صدم 5/21 برابر بزرگ‌تر است.