آیا بازار کامیون ایران متحول می‌شود؟
کامیون‌سازان پشت خط
در ناوگان حملونقل جاده‌ای کشور ۱۲۷ هزار کامیون با عمر بالای ۲۵ سال تردد می‌کنند. این کامیون‌ها مصرف سوخت بالایی دارند و آلودگی فراوانی ایجاد می‌کنند.
در ناوگان حملونقل جاده‌ای کشور ۱۲۷ هزار کامیون با عمر بالای ۲۵ سال تردد می‌کنند. این کامیون‌ها مصرف سوخت بالایی دارند و آلودگی فراوانی ایجاد می‌کنند. اگر این کامیون‌ها از رده خارج و با نمونه‌های استاندارد و جدید جایگزین شوند، مصرف انرژی این بخش به نصف می‌رسد. با پول حاصل از صرفه‌جویی در مصرف انرژی می‌توان ظرف مدت کوتاهی هزینه صورت‌گرفته را بازپرداخت کرد. علاوه بر این وضعیت محیط زیست نیز بهبود خواهد یافت. با وجود این، نوسازی ناوگان جاده‌ای بالغ بر چند میلیارد دلار هزینه خواهد داشت -فقط کامیون‌ها بیش از شش میلیارد دلار اعتبار نیاز دارد- که نه می‌توانیم و نه قصد داریم تمامی آن را از منابع داخلی تامین کنیم. قاعدتاً باید مدل قراردادی خاص آن طراحی شود که باید دوباره به سراغ اجاره و اجاره به شرط تملیک رفت. مساله این است که سرمایه‌گذار این طرح باید بتواند منابع مالی اولیه را از سیستم مالی جهانی تامین کند. در نهایت باید در ساخت این کامیون‌ها با شرکت‌های داخلی شریک شود و سپس کامیون‌ها واگذار شود تا از محل اجاره آنها، هزینه‌ها مستهلک شود این گفته‌ها را عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی، بیان کرده است.
آن‌گونه که مسوولان وزارت راه خبر می‌دهند وضعیت ناوگان ایران بسیار نامناسب است. شاید به همین دلیل وزیر راه ایران چندین بار با شرکت فولکس‌واگن که دو شرکت مان و اسکانیا را در تملک دارد گفت‌وگو کرده تا این شرکت‌ها را به تولید کامیون مدرن در ایران سوق دهد.
شرکت‌های ولوو، بنز، اسکانیا و رنو تراکز برنامه گسترده‌ای برای بازار کامیون ایران دارند.
در میان این چهار شرکت، برنامه ولوو و مرسدس‌بنز برای ایران بسیار جدی‌تر است. برنامه‌هایی که می‌تواند ناوگان حمل نقل جاده‌ای ایران را متحول کند.
در چند سال اخیر خروج شرکت‌های بزرگ مانند بنز و ولوو و کاهش فعالیت‌های شرکت‌های بزرگ در ایران سبب شده کامیون‌داران ایرانی دچار مشکل تامین کامیون مناسب شوند. شرکت‌های داخلی هم در چند سال اخیر نشان داده‌اند توان تولید یک کامیون مناسب را ندارند و حتی برخی کامیون‌ها با پسوند ملی هم تنها نمونه‌های چینی هستند که اسم ایرانی بر آن گذاشته شده تا بد‌نامی کالای چینی از بین برود.
هم‌اکنون حدود 300 هزار دستگاه کامیون در ایران تردد می‌کنند که دو‌سوم آن فرسوده است و این مساله کابوس جاده‌های ایران است. گنجایش سالانه بازار کامیون در ایران در صورت خروج کامیون‌های فرسوده بیش از 40 هزار دستگاه است؛ اما عدم خروج کامیون‌های فرسوده با شرایط مناسب از سوی دولت هر روز بر تعداد کامیون‌ها در ایران می‌افزاید و این امر سبب شده است که میزان دستمزد حملونقل نیز کمتر شود. اما بد نیست تنها به گوشه‌ای از زیان‌های نبود کامیون‌های نو در ناوگان پیر و خسته ایران توجه کنیم.
متوسط مصرف سوخت کامیون‌های نسل جدید بین 30 تا 33 لیتر در یکصد کیلومتر است که این عدد در کامیون‌های فرسوده متوسط 61 تا 63 لیتر است؛ در نتیجه درصد صرفه‌جویی سوخت یا به عبارت دیگر مصرف مازاد سوخت کامیون‌های فرسوده حدود 46 درصد خواهد بود. اداره راهنمایی و رانندگی کل کشور در سال 83 تعداد کامیون‌های بالای 26 سال را 130 هزار و 415 دستگاه اعلام کرده بود که این عامل به عمق فاجعه می‌افزاید. این تعداد هم‌اکنون به حدود 150 هزار دستگاه رسیده است.
در صورت اعطای وام ارزان و تسهیلات مناسب برای خروج کامیون فرسوده به راحتی تقاضای خرید کامیون به عددی در حدود 40 هزار دستگاه در سال می‌رسد که این امر با خروج کامیون فرسوده و ورود کامیون نو موجب بهسازی ناوگان قدیمی حملونقل ایران می‌شود و در ضمن رانندگان نیز به راحتی از پس پرداخت قسط بر خواهند آمد. این عامل می‌تواند شرکت‌های کامیون‌ساز را که با رکود دست‌وپنجه نرم می‌کنند هم از رکود خارج کند.
بر اساس بررسی‌های انجام شده تقاضای کامیون در ایران ارتباط مستقیم به خروج کامیون‌های فرسوده و وضع اقتصادی ایران دارد و این امر سبب می‌شود تقاضا افزایش یابد.
با توجه به مصرف سوخت کامیون‌های زیر 26 سال در حال تردد در جاده‌های کشور کامیون‌های بالای 26 سال به میزان دو میلیارد و 710 میلیون لیتر مصرف مازاد دارند.
از طرف دیگر متوسط مسافت طی‌شده یک کامیون در سال در جاده‌های کشور به‌دلیل فرسودگی 75 هزار کیلومتر است؛ درحالی‌که متوسط جهانی آن 250 هزار کیلومتر است. یعنی درآمد سالانه یک کامیون در دنیا بیشتر از سه کامیون در ایران است و این سبب فشار بالا به کامیون‌داران ایرانی و کاهش قدرت خرید آنان می‌شود از سوی دیگر عمر بالای ناوگان، تعداد مراجعه به تعمیر و سرویس، فرسودگی قطعات یدکی و غیره ایران را به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین بازارهای مصرف‌کننده قطعات یدکی در منطقه معرفی کرده است.
زیان آلودگی محیط زیست به وسیله کامیون‌های فرسوده واضح و روشن است. این کامیون‌ها با تولید گازهای سمی که وارد هوا می‌شود سبب نابودی آب و فرسایش ساختمان‌ها و طبیعت و مرگ و میر انسان‌ها می‌شوند. طبق گفته کارشناسان انواع کامیون‌های قدیمی مانند میکسر، انواع بونکر، انواع کمپرسی و غیره که شب‌ها در شهرها و روزها خارج از شهرها مجوز تردد دارند به یکی از عوامل مهم آلوده‌کننده شهرها تبدیل شده‌اند.
از طرفی این کامیون‌های فرسوده سبب کاهش شدید ضریب ایمنی ناوگان حملونقل به علت عمر بالا و بروز حوادث تلخ و تاسف‌آور جاده‌ای شده‌اند.
طرح خروج کامیون‌های فرسوده می‌تواند سبب اشتغال‌زایی فراوان شود و این در حالی است که بزرگ‌ترین دغدغه دولت ایجاد اشتغال است. با جایگزین کردن و نوسازی ناوگان به خاطر افزایش تولید و ایجاد مشاغل جدید برای جوانان، فعال شدن کارگاه‌های کوچک در جهت ساخت قطعات داخلی، توسعه خدمات پس از فروش و اشتغال در این خصوص، افزایش تعداد نمایندگی‌های فروش و بومی کردن آنها که اثر غیرمستقیم در اشتغال خواهد داشت، برای اسقاط و ارائه آن به شرکت‌های فولادسازی مراکزی در استان‌ها ایجاد و جذب نیروی انسانی خواهد شد که همه این عوامل در راستای ایجاد اشتغال است.
ایران در منطقه‌ای قرار دارد که شاهراه اتصال آسیا به اروپاست. ایران پلی برای اتصال شمال به جنوب و شرق به غرب است و درست همین موقعیت استراتژیک ایران بود که در سال‌های دور یکی از محورهای اقتصادی ایران و سرچشمه هنر و تبادل فرهنگ‌ها را تشکیل می‌داد. شاید کاروانسراها تنها باقیمانده آن دوران باشند. روزگاری بود که کاروان‌های ایرانی و تجار سرشناس آن کاروان‌هایی را با حدود 10 هزار شتر از شرق به سمت غرب به راه می‌انداختند و تجار ایرانی محور اصلی ترانزیت کالا بودند، اما صد حیف که هم‌اکنون کامیون‌ها و شرکت‌های ترک و بلغار جای آن را گرفته‌اند و یکی از اصلی‌ترین عوامل این شکست، نبود کامیون نو و کهنه بودن ناوگان ایران است. از طرفی بازده حمل کالا در ایران بسیار پایین است و با این حال شرکت‌های کامیون‌ساز نیز به دلیل اشباع بازار آن هم به خاطر نداشتن قدرت خرید برای جایگزین کردن کامیون‌های فرسوده با بحران مواجه شده و برخی از آنها به سراغ تولیدات بی‌کیفیت چینی رفته‌اند.
به هر حال نبود کامیون ارزان و با کیفیت مناسب و اجرا نشدن برنامه جامع برای خروج کامیون‌های فرسوده و ورود کامیون‌های چینی هر سال چندین میلیارد دلار به ایران خسارت وارد می‌کند.
با ورود کامیون‌های جدید به ناوگان حملونقل ایران بازار خودروهای سنگین ایران می‌تواند دچار تحول جدی شود.
در حال حاضر شرکت کامیون‌سازی ولوو قصد دارد پس از برداشته شدن تحریم‌ها فعالیت خود را در ایران افزایش دهد. در این راستا، کینا والک سخنگوی شرکت کامیون‌سازی ولوو گفته است: نگاه ما برای افزایش فعالیت در ایران مثبت شده است و با توجه به برداشته شدن تحریم‌ها ما آینده را مثبت می‌بینیم البته هم‌اکنون فعالیت ما در ایران کم است.
بر اساس اطلاعات شرکت ولوو، 10 سال پیش ایران سالانه با تولید ۱۰ هزار و ۹۰۰ کامیون ولوو چهارمین تولیدکننده این کامیون‌ها در جهان بود.
در سال 84 تولید کامیون‌های ولوو در ایران به ۱۰ هزار و ۹۰۰ دستگاه رسیده بود و ایران در آسیا بزرگ‌ترین تولیدکننده کامیون‌های ولوو محسوب می‌شد.
در آن سال‌ها ایران در حالی چهارمین تولیدکننده کامیون ولوو در جهان بود که ایالات متحده با تولید ۳۲ هزار و ۲۵۶ دستگاه کامیون در سال مقام اول، بلژیک با تولید ۳۰ هزار و ۳۷۷ دستگاه مقام دوم و سوئد با تولید ۱۷ هزار و ۹۰۳ دستگاه در مقام سوم قرار داشتند. در همین مدت، آمار تولید کامیون‌های ولوو در آمریکای لاتین و در کشور برزیل هشت هزار و ۳۳۳ دستگاه بود.
در آن زمان قرار بود سالانه دو هزار دستگاه کامیون از ایران به شبکه جهانی ولوو صادر شود اما سردی روابط سیاسی ایران با اروپا و پس از آن تحریم‌ها، داستان تولید خودروهای تجاری ولوو در ایران را طور دیگری رقم زد.
تولید کامیون در ایران در سال 84 در حدود 32 هزار دستگاه بود. این عدد در سال 92 به 14 هزار دستگاه رسید. البته تولید کامیون در سال 93 با رشد چشمگیر به 21 هزار دستگاه رسید. با برداشته شدن تحریم‌ها شرکت مرسدس‌بنز همکاری خود را برای تولید کامیون دوباره با ایران‌خودرو دیزل آغاز کرده است. غلامرضا رزازی مدیرعامل شرکت ایران‌خودرو دیزل گفته است با توجه به مذاکرات انجام‌شده با شرکت مرسدس‌بنز نسل جدید کامیون کشنده اکتروس در سال آینده به بازار ایران خواهد آمد.
وی در خصوص مراحل مذاکرات این شرکت با مرسدس‌بنز نیز خاطرنشان کرده که روابط ما با این شرکت به سرعت در حال بهبود و پیشرفت است و در آینده نزدیک شاهد ورود چند محصول جدید از این شرکت به سبد محصولات ایران‌خودرو دیزل خواهیم بود.
مدیرعامل شرکت ایران‌خودرو دیزل همچنین با اشاره به برنامه‌ریزی صورت‌گرفته برای استفاده از فناوری و دانش فنی روز شرکت مرسدس‌بنز در محصولات شرکت ایران‌خودرو دیزل از توافق صورت گرفته برای استفاده از موتور جدید سری 900 مرسدس‌بنز بر روی کامیونت آرنا خبر داد که هم‌اکنون این محصول در حال طی مراحل آزمون کیفی خود است.
وی افزود: موتور جدید سری 900 مرسدس‌بنز که از توان و استاندارد بالاتری نسبت به موتورهای موجود برخوردار است، قرار است در شرکت ایدم به تولید رسیده و در مینی‌بوس آرین نیز جایگزین موتور فعلی شود.
در دوران درخشان تولید کامیون ایران طی سال‌های 76 تا 84 دو شرکت ایران‌خودرو دیزل و سایپا دیزل با دو نشان مرسدس‌بنز و ولوو رقابت شدیدی با هم داشتند و حالا با افزایش فعالیت مرسدس‌بنز شرکت ولوو هم بیش از گذشته به بازگشت به بازار ایران می‌اندیشد و احتمالاً دوباره سعی می‌کند که همکاری گسترده‌ای با شریکش سایپا‌دیزل برقرار کند. در کنار این دو شرکت شرکت‌های کامیون‌سازی اسکانیا و رنو تراکز نیز سعی خواهند کرد فعالیت خود در ایران را گسترش دهند. شرکت سوئدی اسکانیا که زیرمجموعه گروه فولکس‌واگن محسوب می‌شود برنامه گسترده‌ای جهت سرمایه‌گذاری برای تولید کامیون در ایران دارد.
هنریک هنریکسون، مدیر عامل اسکانیا، در این باره گفته است: در نظر داریم ایران را به عنوان مرکزی برای صادرات محصولات خود در منطقه قرار دهیم. ما با قدرت پشت شرکت ماموت ایستاده‌ایم و این شرکت نیز به همین ترتیب پشت سر مشتریان است. امیدوارم اسکانیا، ماموت و مشتریان مانند خانواده باشند و ایران کشور اسکانیا باشد.
دیدگاه تان را بنویسید