گرگ و میش نظام بانکی

دیگ تحولات بانکی در حال جوشیدن است و گاهی فوت سیاستگذار بر آتش می‌دمد. بوی سیاست‌ها در فضا پیچیده همچون غذایی که رفته‌رفته، لایه‌لایه ته می‌گیرد. حکایت نظام بانکی ایران شاید شبیه همین دیگ و همین آتش و همین فوت است یا شاید آن‌گونه که فرهاد نیلی می‌گوید: «شبیه بیماری است که وضع بسیار حادی دارد. پیش از این، سر بیمار درد می‌کرده و ما فکر می‌کردیم فشارش افتاده بنابراین قرص فشار به او دادیم بعد فهمیدیم مشکل بیمار فشار نبوده و چند مشکل حاد دیگر داشته است.» برای به تصویر کشیدن مشکلات نظام بانکی ایران می‌شود شبیه‌های بی‌شماری مثال زد. حتی می‌شود انگشت اتهام «انحصارگرایی» به بانک‌ها نشانه رفت و ترازنامه آنها را «غیر‌شفاف و آشفته» خواند و به سهامداران عمده و سپرده‌گذاران بزرگ بانک‌ها انگ انحصار چسباند. با این توصیف آیا بانکداری ایران به بن‌بست رسیده است؟ به این پرسش و ده‌ها پرسش دیگر درباره نظام بانکی ایران، هفته گذشته در میزگرد تجارت فردا پاسخ داده شد. میزگردی که بسیار واکنش برانگیخت و موافقان و مخالفان زیادی داشت. در یک‌سو عباس آخوندی نشسته بود و در دیگر سو، پرویز عقیلی. فرهاد نیلی هم ‌وزن خاصی به میزگرد داده بود. وزیر راه و شهرسازی که نشان داده دست‌بردار مشکلات نظام بانکی نیست، پس از اظهارنظرهای پرسر و صدا درباره دارایی‌های سمی بانک‌ها، این بار انحصار پولی را دستمایه نقدهای تازه‌اش کرد و به بازار پول تاخت. او مدعی شد بازار پول ایران دچار انحصار چندجانبه شده است. فرهاد نیلی این ادعا را رد کرد اما او نیز نقدهایی به بازار پول وارد آورد که چیزی از دغدغه‌های آقای وزیر کم نداشت. در این میان پرویز عقیلی که بانکداری باتجربه و صاحب‌ نظر در امور پولی است، شاید سهمگین‌تر از هر دو به ساختار بانک‌ها تاخت و از ترازنامه تا عهدشکنی بانکدارها را زیر سوال برد.

در مجموعه پیش‌رو به بهانه برگزاری آن میزگرد و طرح مسائل تازه درباره بانک‌های ایرانی، به بررسی دیدگاه‌ها درباره امروز و فردای نظام بانکی پرداخته‌ایم. نخست با طرح این پرسش که بازار پول در ایران چقدر شفاف است؟ درباره ناشفاف بودن صورت‌های مالی بانک‌های ایرانی بحث کرده‌ایم و پس از آن، در بخش دیگری از پرونده، موضوع اصلاح ساختار بانک‌ها را پیش کشیده‌ایم و در همین زمینه با دکتر طهماسب مظاهری رئیس کل پیشین بانک مرکزی، عبدالناصر همتی مدیرعامل بانک ملی و حمید تهران‌فر معاون نظارتی بانک مرکزی گفت‌وگو کرده‌ایم. پیش از آن توصیه می‌کنیم نوشتار«برت کینگ» نظریه‌پرداز معروف استرالیایی را درباره آینده بانکداری مطالعه کنید.