چله چینی زیر پای پارسی؟

فرش ایرانی از دیرباز تا به امروز و زمانی که آخرین بافته‌های ایرانی روی زمین باشد در بالاترین سطح کیفیت فرش در دنیا شناخته می‌شود اما نکته بسیار مهم در حوزه فرش دستباف ایرانی ادامه حیات دستبافه‌های ایرانی است. فرش ایرانی تا چند سال گذشته یکه‌تاز بازار داخلی و صادراتی خود بود، با ورود فرش‌های دستباف غیرایرانی همچون هند، پاکستان و چین در زمان کاهش بحران اقتصادی اروپا، بازارهای هدف صادراتی ایران خواهان فرش‌های ارزان‌قیمت‌تر شدند و به واسطه حضور افغان‌ها در اروپا فرش هندی و پاکستانی راه خود را به اروپا برای رقابت با فرش ایرانی باز کرد.
فرش‌های دستباف غیرایرانی کار خود را با کپی‌برداری از طرح‌ها و نقوش ایرانی آغاز کردند اما رفته‌رفته با آشنایی با سلیقه مصرف‌کننده از طرح‌ها و نقوش ایرانی فاصله گرفت و تا حد بسیار زیادی نوآوری را در دستور کار خود قرار داد. در این راه محصولات چین یکی از رقبای سرسخت فرش دستباف ایرانی بود که با توجه به این مسائل فرش ایرانی در سال گذشته حجم صادرات خود را به 330 میلیون دلار افزایش داده است، در چند سال گذشته آمار از رشد ارزشی صادرات خبر می‌دادند اما از اوایل سال گذشته آمار رشد وزنی صادرات فرش ایرانی را سر می‌دهد، این آمارها بیانگر آن است که فرش دستباف اعلا و دستباف معمولی و غیراعلای ایرانی نیز در بازارهای هدف خواهان و جایگاه مناسبی دارد.
بازار داخلی نیز رفته‌رفته با افزایش قیمت مواد اولیه و هزینه دستمزد کارگر در تولید فرش با رکود مواجه شد. از سوی دیگر در چند سال اخیر به واسطه کاهش قدرت خرید مردم و عدم آگاهی کامل نسبت به فرش دستباف ایرانی، فرش دستباف ایرانی به کالای خاصی تبدیل شد که دستیابی به آن تا حدودی برای مصرف‌کنندگان داخلی سخت است.
در بازار داخلی در کنار گرانی و کاهش قدرت خرید مردم عرضه فرش ماشینی نیز تا حدودی عرصه را بر فرش دستباف تنگ کرده اما تمام اینها نتوانسته فرش غیر ایرانی را جایگزین فرش ایرانی کند.
در راستای حمایت از تولید داخلی برای واردات فرش دستباف عوارض بسیار سنگینی وضع شده که این مساله در کنار عدم علاقه افراد برای خرید فرش‌های وارداتی توانسته بازار را در اختیار فرش دستباف ایرانی قرار دهد اما نباید از یک نکته گذشت که نسل جوان و طراحی خانه‌های ایرانی در چند سال اخیر به سمت مد روز و نوآوری پیش رفته است، این موضوع خود به تنهایی باعث شده فرش دستباف ایرانی به جز فرش ماشینی رقیبان دیگری مانند کفپوش‌های مختلف داشته باشد.
فرش دستباف ایرانی به جز آنکه هنر و صنعت این کشور محسوب می‌شود به عنوان پرچم دوم ایران در دنیا شناخته می‌شود و دنیا برای فرش ایرانی احترام خاصی قائل است. به نظر می‌رسد ارج و مقام بسیار بالای فرش ایرانی که توانسته به موزه‌های دنیا راه یابد به دلیل اصالت و زیبایی نقوش آن است که این نقوش در بدترین شرایط اقتصادی تن به تغییر نداده است. کشور چین که خود یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فرش دستباف در چند سال اخیر به حساب می‌آمد امروز در پی سختی بسیار تولید و حضور کارگران در فعالیت‌های صنعتی، به واردکننده و مصرف‌کننده فرش دستباف ایرانی تبدیل شده است.
با توجه به این مسائل در چند روز گذشته خبری مبنی بر قاچاق فرش دستباف چینی به ایران و عرضه آن در بازار داخلی منتشر شد که جای تعجب و تامل دارد، زیرا ایران خود تولیدکننده و صادرکننده فرش دستباف بوده و نیازی به فرش دستباف کشورهای دیگر را که کیفیت آنها رقابت‌پذیر با فرش ایرانی نیست، ندارد.