راه بسته

یکی از مهم‌ترین موضوعات کلان بخش انرژی کشور طی سال‌های اخیر این است که بین صادرات گاز به صورت خام یا تبدیل آن به برق و صادرات، کدام به‌صرفه‌تر است؟ گرچه کارشناسان کم بودن صادرات برق را ناشی از نبود مدیریت یکپارچه بخش انرژی و تفکیک وزارت نفت و نیرو می‌دانند اما ظرفیت بالای شبکه برق کشور در مقایسه با ظرفیت برق کشورهای منطقه و نیاز آنها به واردات برق از ایران فراهم کردن بستر صادرات را حائز اهمیت قرار می‌دهد. اما چرا مزایای صادرات برق نسبت به گاز بیشتر است؟ کارشناسان انرژی بر این باور هستند که با اتصال شبکه‌های برق کشورهای همسایه به شبکه برق ایران علاوه بر پایداری شبکه‌ها، تبادلات برقی موجب افزایش پایداری در شبکه برق داخلی هم می‌شود. این در شرایطی است که تقاضای واردات گاز از ایران از سوی همسایگانی مانند عراق و پاکستان ابراز می‌شود که با کمبود گاز برای تامین نیازهای خود مواجهند یا همانند ترکیه به دنبال این هستند که هاب گازی منطقه شوند. در این صورت صادرات گاز برخلاف صادرات برق موجب افزایش پایداری در شبکه داخلی گاز نخواهد شد.
این روزها کارشناسان حوزه انرژی به این نتیجه رسیده‌اند که کشورهای همسایه ایران که به ظاهر کشورهای ثروتمندی هستند در تابستان امسال خاموشی‌های زیادی داشته‌اند و از آنجا که ایران با چندین کشور رابطه مرزی دارد می‌تواند با این کشورها در تولید و صادرات برق همکاری‌های بسیاری داشته باشد. آنها معتقدند اگرچه چشم‌انداز روشنی برای همکاری با کشورهای خارجی در بخش انرژی وجود دارد اما در حال حاضر امکان تجهیز سرمایه در ایران وجود ندارد و به همین دلیل باید با کشوری که امکان ایجاد واحدهای سرمایه‌بر را دارد همکاری‌های برد-بردی در حوزه‌های صنعت برق به وجود آورد. از بعدی دیگر کارشناسان برق به این دلیل صادرات برق را دارای مزیت می‌دانند که می‌توان با توجه به ظرفیت بالای این صنعت در ساعات پیک نیز برق صادر کرد و درآمد بیشتری به دست آورد چرا که در حال حاضر پتانسیل صادرات 30 هزار مگاوات برق در شرایط عادی از کشور وجود دارد و بنا بر تحقیقات این ظرفیت به دلیل تغییر الگوی مصرف و یک اختلاف فاحش بین مصرف در زمان عادی و اوج به‌وجود آمده است. از سویی با توجه به اینکه در فصول غیرتابستان برق مازاد در کشور وجود دارد و اغلب نیروگاه‌ها در این مدت با راندمان پایین مواجه هستند، می‌توان خاموشی و نیاز عراق و ترکمنستان و پاکستان به برق ایران را مورد هدف قرار داد و از این ظرفیت موجود به نحو احسن استفاده کرد.
بررسی‌ها نشان داده این دو کشور همسایه در فصل زمستان نیز با کمبود برق مواجه هستند و صادرات برق به دلیل درآمدزایی می‌تواند ایران را به هاب انتقال انرژی الکتریکی منطقه بدل کند تا تاثیرگذاری بیشتری در زمینه ارتباطات کشورهای همسایه به دست آورد. از طرفی هم در حال حاضر علاوه بر صدها هزار فارغ‌التحصیل دانشگاهی در کشور، 250 هزار نفر در رشته‌های فنی و مهندسی مشغول به تحصیل هستند و این موضوع بیانگر توانایی بالای فنی مهندسی در کشور است. از طرفی به عقیده کارشناسان، این صنعت را می‌توان یک صنعت پیشرو دانست زیرا توانسته رتبه نخست صادرات خدمات فنی و مهندسی را هم در منطقه از آن خود کند. اما چرا با وجود آمادگی بخش خصوصی برای حضور در این عرصه و سود قابل توجه سرمایه‌گذاری در این صنعت، بستر صادرات برق فراهم نیست؟