گام نخست اروپایی

شرکای قدیمی این روزها یکی پس از دیگری به تهران می‌آیند. هنوز بیش از یک ماه تا پایان مهلت قانونی کنگره آمریکا برای تصویب متن توافق هسته‌ای باقی مانده، اما غایبان اجباری چند سال اخیر اقتصاد ایران، گویا برای بازگشت به این بازار 80‌میلیونی، نمی‌خواهند منتظر بمانند. آلمانی‌ها تعلل نکردند. بلافاصله چند روز پس از اعلام توافق، به همراه هیاتی راه تهران را در پیش گرفتند. آنها که روزی بزرگ‌ترین شریک ایران در اتحادیه اروپا بودند، به دنبال بازسازی روابط اقتصادی‌شان سریع‌تر از سایر رقبا هستند. کمی بعد از آن نام فرانسوی‌ها در لیست انتظار سفر به ایران نقش بست؛ هیاتی که فابیوس در راس آن قرار داشت. چهره‌ای که رویکردهای اخیر او در پای میز مذاکرات وین، چندان به مزاج جامعه ایرانی، خوش نیامده بود. حالا هم نوبت به جنوبی‌ترین کشور قاره کوچک اروپا رسیده تا پس از سفر اخیر سیاستمدار نام‌آشنای خود «فدریکا موگرینی» به تهران که در قامت مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به ایران سفر کرده بود، مذاکرات و همکاری‌های خود را با ما از سر بگیرند. ایتالیایی‌ها هم تصمیم دارند تا هم‌تراز با آلمان و فرانسه، بازار خود را در ایران بازیابند. اما همه چیز به این کشورها منتهی نخواهد شد، برخی از دیگر اعضای اتحادیه اروپا هم که روزی مجبور به ترک بازار ایران به دلیل تحریم‌ها شده بودند، به مرور رفت و آمدهایشان به تهران را از سر می‌گیرند. مذاکرات مربوط به گسترش و از سرگیری همکاری‌های اقتصادی و تجاری هم تنها به حوزه انرژی محدود نیست. غربی‌ها به خوبی می‌دانند که محرومیت‌های ایران در طول سال‌های اخیر، اغلب صنایع و تولیدات ما را نیازمند تجهیزات، نوآوری و حتی تزریق سرمایه‌های جدید ساخته است. به این ترتیب روی اغلب صنایع و تولیدات که دست بگذارند، برایشان مزیت خواهد داشت. صنعت خودروسازی و هواپیمایی به دلیل تمام کمبودها، بعد از حوزه نفت و گاز در رأس توجه غربی‌ها قرار دارند. گرچه همه چیز به این صنایع معطوف نخواهد بود و سایر صنایع سبک و سنگین نیز چشم‌انتظار همکاری‌های جدید هستند. گرچه همواره صحبت از علاقه غرب برای حضور و همکاری اقتصادی با ایران است اما باید این واژه «غرب» را تا حدودی تفکیک کرد. آن‌طور که پیش از توافق به نظر می‌رسید و بعد از توافق هم دیده شد، از میان غربی‌ها، اروپایی‌ها سریع‌تر باب همکاری با ایران را باز می‌کنند. این نه به آن معناست که همکاری اقتصادی با ایران برای شرکت‌های آمریکایی فاقد جذابیت است، این از آن روست که اروپا فضای سیاسی و روانی بهتری برای پیش‌دستی در گرفتن سهمی از بازار ایران دارد. گرچه اروپایی‌ها در تمام روزها و سال‌های مذاکرات، در کنار آمریکا پای میز مذاکره می‌نشستند اما سابقه سطح روابط سیاسی و اقتصادی آنها، باعث می‌شود که راحت‌تر بتوانند در مسیر بازگشت قرار گیرند. ضمن اینکه اروپایی‌ها همچون آمریکا با بخشی همچون کنگره که در داخل این کشور رویکردهای متضادی با نتیجه مذاکرات و تغییر در مواضع اقتصادی با ایران را داشته باشد، ندارند. به همین دلیل سخت بودن باز شدن باب همکاری‌های تجاری و اقتصادی آمریکا با ایران، با سختی‌های چند‌سویه‌ای همراه است.
همین شرایط باعث شده اروپا در صف نخست برای آغاز فصل تازه‌ای از روابط با ایران پس از تحریم‌ها قرار گیرد. شرکت‌های اروپایی هم به نوبه خود با آگاهی از محدودیت‌های آمریکایی‌ها برای ورود به بازار ایران، بلافاصله بعد از اعلام خبر توافق، زمینه آغاز مذاکرات همکاری را به جریان انداختند.