پیام پیشتازی دولت

کارنامه عملکرد بودجه عمومی دولت در نیمه نخست امسال نشان می‌دهد حدود 45 درصد از درآمد پیش‌بینی‌شده در فصل مالیات‌ها طی این دوره محقق شده است. بر اساس گزارش بانک مرکزی، از مجموع 70 هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی پیش‌بینی‌شده در بودجه 93، نزدیک به 31 هزار میلیارد تومان آن در نیمه نخست سال محقق شده که رشدی 7/54‌درصدی نسبت به سال قبل داشته است. با این حال، بررسی جزییات این آمار، نشان‌دهنده آن است که در سرفصل‌های مختلف مالیاتی میزان تحقق درآمدها و رشد آن نسبت به سال قبل، تفاوت‌های نسبتاً زیادی وجود دارد. در حالی که در فصل مالیات‌های مستقیم (که 58 درصد از کل درآمد مالیاتی دولت را تشکیل می‌دهد) رشد درآمدها نسبت به شش‌ماهه پارسال به 8/40 درصد محدود بوده، در فصل مالیات‌های غیرمستقیم، افزایش درآمدی 7/78‌درصدی به ثبت رسیده است. مالیات‌های مستقیم خود به سه فصل جزیی‌تر «مالیات اشخاص حقوقی»، «مالیات بر درآمدها» و «مالیات بر ثروت» تقسیم می‌شود. در میان این سه فصل، بیشترین رشد نصیب «مالیات اشخاص حقوقی» شد که با 9/50 درصد افزایش نسبت به نیمه نخست سال قبل، درآمدی 12 هزار و 300 میلیارد‌تومانی را نصیب دولت کرد؛ این رقم نزدیک به 52 درصد از کل پیش‌بینی بودجه 93 در فصل «مالیات اشخاص حقوقی» بود. رشد دو فصل «مالیات بر درآمدها» و «مالیات بر ثروت» اما فاصله زیادی با فصل «مالیات اشخاص حقوقی» داشت و به ترتیب 7/22 درصد و 1/26 درصد افزایش نسبت به شش‌ماهه پارسال را به ثبت رساند. با این حال، بیشترین رشد درآمدهای دولت در دو فصل «مالیات بر واردات» و «مالیات بر کالاها و خدمات» (از سرفصل مالیات‌های غیرمستقیم) به ثبت رسیده که به ترتیب 8/65 و 7/83 درصد بیشتر از نیمه نخست پارسال درآمد نصیب دولت کرده‌اند. در پی انتشار این آمارها، برخی تحلیلگران نزدیک به دولت رشد درآمدهای مالیاتی، به‌ویژه در حوزه مالیات‌های پرداختی توسط شرکت‌های دولتی را نشانه‌ای از عملکرد موفق دولت روحانی در این حوزه دانستند. سایت رسمی دولت در گزارشی که این آمارها را بازتاب می‌داد، با افتخار تیتر «پیشتازی شرکت‌های دولتی در پرداخت مالیات» را انتخاب کرد و نوشت: «سهم مالیات شرکت‌های دولتی در تامین درآمدهای مالیاتی دولت طی نیمه نخست سال 93 افزایش پیدا کرد.» سایت دولت سپس دو آمار جزیی‌تر از فصل «مالیات اشخاص حقوقی» را مورد اشاره قرار داد و نوشت: «میزان مالیات علی‌الحساب و معوق پرداختی اشخاص حقوقی دولتی در مقایسه با دوره مشابه سال 92 به ترتیب 9/112 و 76 درصد رشد داشته و به این ترتیب با سرجمع این دو ردیف درآمدهای مالیاتی، سهم شرکت‌های دولتی در تامین منابع حاصل از مالیات‌های مستقیم دولت به رقمی معادل 8/12 درصد می‌رسد؛ در حالی که این سهم در دوره مشابه سال 92 معادل 3/10 درصد از کل مالیات‌های مستقیم بوده است.» اما آیا رشد نجومی سهم شرکت‌های دولتی از درآمدهای مالیاتی دولت، در شرایطی که مالیات‌های پرداختی «اشخاص حقوقی غیردولتی» تنها 36 درصد رشد را تجربه کرده، موضوعی است که دولت بتواند به آن افتخار کند؟ یا برعکس، این آمار نشانه‌ای از تنگ‌تر شدن فضای کسب‌وکار بر بخش خصوصی و بزرگ‌تر شدن نقش دولت در اقتصاد ایران است؟ در تصویری بزرگ‌تر، اصولاً با توجه به تاخیر چندساله معمول در زمینه وصول مالیات‌ها در ایران، آیا عملکرد مالیاتی نیمه نخست سال 93 را می‌توان به عنوان بخشی از کارنامه دولت یازدهم تحلیل کرد؟