حق من کو؟

تقویم را که ورق می‌زنیم، گاهی عنوان‌هایی را می‌بینیم که انگار برای اولین بار است به آن برخورد کرده‌ایم. در صفحه مربوط به نهم اسفندماه، عبارت «روز ملی حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان» دیده می‌شود که شاید کمتر ایرانی بداند در تقویم خانه‌اش روزی به نام حق وجود دارد و حقوقش پاس داشته شده است.
حقوق مصرف‌کنندگان در ایران به سبب اقتصاد دولتی و فضای انحصاری بازار اغلب محلی از اعراب نداشته است. شرکت‌های دولتی همواره فکر کرده‌اند چون قدرت‌های بزرگ به آنان پشت کرده‌اند و تکنولوژی را در اختیارشان نگذاشته و در چنین شرایطی محصول را به تولید رسانده‌اند، کار بسیار بزرگی کرده‌اند و مردم نیز باید به آنان مدال شجاعت و ایستادگی تقدیم کنند. غافل از آنکه تولید یک محصول مسوولیتی را متوجه آن شرکت‌ها می‌کند که غفلت از آن می‌تواند سلامت مردم و اقتصاد کشور را مورد تهدید قرار دهد.
این رفتار دولت طی سال‌های گذشته تغییر یافته و با رشد بخش خصوصی و ایجاد بازارهای رقابتی، سیاستگذاران را متوجه حقوق مصرف‌کنندگان کرده است.
رفتار برخی از بنگاه‌های بزرگ اقتصادی که از سوی دولت حمایت شده‌اند، سبب شده مردم کالای ایرانی را در رده کالاهای کم‌کیفیت قرار دهند. در عرصه خدمات نیز برخی از ادارات دولتی آن‌گونه رفتارهای نامناسب از خود نشان داده‌اند که در سال‌های گذشته طرح تکریم ارباب‌رجوع مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین دولت‌ها در سه دهه گذشته در عرصه کالا و خدمات همواره به گونه‌ای رفتار کرده‌اند که گویی مردم مجبور به استفاده از این کالاها هستند و باید به خاطر این تلاش بزرگ از آنها قدردانی شود. شاید رفتار بنگاه‌ها و ادارات دولتی در این خصوص سبب شده عبارتی با عنوان حقوق مصرف‌کنندگان در تقویم ایرانیان دکوری بیش نباشد و مردم از احقاق‌ حق‌شان در این خصوص ناامید شوند.
با این حال سایت سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان را که باز می‌کنیم جملاتی در خصوص حمایت از این حقوق می‌بینیم که اگر واقعیت‌های کشور را ندانیم گمان می‌کنیم حقوق مصرف‌کنندگان در حد اعلای خود رعایت می‌شود. سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان هر ساله در نهم اسفندماه همایشی در این خصوص برگزار می‌کند و با ضوابط و شرایط خاصی اقدام به اعطای گواهینامه و تندیس رعایت حقوق مصرف‌کنندگان به واحدهای حائز شرایط کرده و سعی می‌کند از این طریق فرهنگ رعایت حقوق مصرف‌کنندگان را به نوعی در جامعه رواج دهد. این سازمان اعلام می‌کند هدف از برگزاری و انتخاب روز نهم اسفندماه به عنوان روز ملی حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان، کمک به ایجاد رقابتی سالم و تشویق واحدهای تولیدی و خدماتی در جهت حمایت موثرتر از حقوق مصرف‌کنندگان و حرکتی نو برای طرح این موضوع به روش‌های غیرمعمولی مانند پرداخت یارانه، قیمت‌گذاری،‌ توزیع،‌ کنترل و... که تاکنون وجود داشته و همچنین آگاه‌سازی مصرف‌کننده از نوع، حدود و چگونگی دستیابی به حقوق خود در زمانی که حقی از او ضایع می‌شود، است.