تاریخ انتشار:
بایدها و نباید‌های لایحه بودجه ۹۳ در گفت‌وگو با معاون سابق سازمان برنامه و بودجه
پنج نقطه ضعف بودجه
روز یکشنبه ۱۷ آذرماه حسن روحانی به پارلمان رفت تا بودجه را تقدیم کرده و برنامه‌ریزی یک سال آینده دولت تدبیر و امید در همه بخش‌های هزینه‌ای و درآمدی مشخص شود. پس از ان اما اتفاقات زیادی در مجلس رخ داد، بسیاری از نمایندگان شهرهای مختلف به برخی ارقام بودجه واکنش نشان دادند و اعتراض خود را با استعفا نشان دادند. با ابراهیم بهادرانی در این باره گفت‌وگو کردیم.
روز یکشنبه ۱۷ آذرماه حسن روحانی به پارلمان رفت تا بودجه را تقدیم کرده و برنامه‌ریزی یک سال آینده دولت تدبیر و امید در همه بخش‌های هزینه‌ای و درآمدی مشخص شود. پس از ان اما اتفاقات زیادی در مجلس رخ داد، بسیاری از نمایندگان شهرهای مختلف به برخی ارقام بودجه واکنش نشان دادند و اعتراض خود را با استعفا نشان دادند. با ابراهیم بهادرانی دبیر کل اتاق بازرگانی تهران و معاون امور تولیدی سازمان برنامه و بودجه در سال‌های گذشته در این باره گفت‌وگو کردیم. بهادرانی که دستی در بودجه‌نویسی دارد به خوبی لایحه پیشنهادی دولت را مطالعه کرده بود و با تسلط به همه سوالات پاسخ داد.
آقای دکتر بهادرانی با توجه به اینکه شما از معاونان سابق سازمان برنامه و بودجه به شمار می‌روید و در سال‌های گذشته در روند بودجه‌نویسی کشور مشارکت داشته‌اید لایحه بودجه سال 13۹۳ را چگونه می‌بینید؟
بودجه باید با توجه به شرایط فعلی سنجیده شود که اگر این کار را انجام دهیم بودجه‌ای را که دولت پیشنهاد داده نقاط قوت و ضعفی دارد که باید مورد بررسی قرار گیرد. عملکرد بودجه در سال 1391، 107 هزار میلیارد تومان بود که اگر این رقم را در تورم سال 1391 یعنی 5/30 درصد و تورم سال جاری یعنی 36 درصد ضرب کنیم، رقمی که به دست می‌آید 190 هزار میلیارد تومان است لذا می‌توان نتیجه گرفت لایحه بودجه واقعی گرفته شده و این مبنا بر اساس عملکرد سال 1391 انجام شده است. حجم هزینه‌های جاری در سال 1391، 90 هزار میلیارد تومان شده است که اگر هزینه‌ها را در 36 درصد تورم سال جاری و 5/30 درصد تورم سال 1391 ضرب کنیم، رقم 160 هزار میلیارد تومان به دست می‌آید اما دولت هزینه‌های جاری را در لایحه بودجه 143 هزار میلیارد تومان دیده است که حدود 11 درصد از هزینه مورد انتظار کمتر بوده است لذا می‌توان به این نتیجه رسید که دولت هزینه‌های جاری را کم کرده و به هزینه‌های عمرانی اضافه کرده است.
میزان افزایش بودجه عمرانی به چه میزان بوده است؟ و آیا این میزان افزایش به نفع اقتصاد کشور است؟ آیا باعث رونق می‌شود و یا باعث دست‌اندازی دولت به بودجه عمرانی خواهد بود؟
عملکرد بودجه عمرانی دولت در سال گذشته، 17 هزار میلیارد تومان بود که اگر به این رقم تورم سال‌های 1391 و 1392 را اضافه کنیم عدد 30 هزار میلیارد تومان به دست می‌آید اما در لایحه بودجه دولت رقم 38 هزار میلیارد تومان را برای بخش عمرانی پیشنهاد داده است لذا بودجه عمرانی را 26 درصد رشد داده است. دولت در طرح‌های عمرانی نیز طرح‌هایی که پیشرفت بالای 80 درصد را دارند در اولویت قرار داده و در مجموع 246 طرح در اولویت بالا قرار دارد، به نظرم این نکته مثبتی است چرا که اگر بودجه عمرانی به صورت مساوی بین طرح‌ها تقسیم می‌شد ممکن بود طرح‌های زیادی نیمه‌کاره بمانند لذا این اقدام دولت به نفع اقتصاد کشور است.
اهداف کلی بودجه را چگونه دیده‌اید؟ اهدافی که در خصوص تورم، رشد اقتصادی و میزان سرمایه‌گذاری در بودجه لحاظ شده است نسبت به سال‌های گذشته چه روندی داشته است و آیا می‌توان نوید سالی با تورم منطقی‌تر به مردم داد؟
اهدافی که در لایحه بودجه دیده شده است اهداف خوب و مناسبی است به نحوی که رشد اقتصادی در لایحه بودجه مثبت سه درصد دیده شده است در حالی که رشد اقتصادی در سال 1391، منفی 8/5 درصد بوده و قرار است در سال 1392 منفی 8/0درصد شود. سرمایه‌گذاری در سال 1391، 9/21 درصد کاهش داشته است، در سال 1392، 7/1درصد کاهش خواهد داشت و بر اساس لایحه پیشنهادی دولت در سال 1393، 7/1 تا 9/1 درصد افزایش سرمایه‌گذاری خواهیم داشت. در حال حاضر تورم 36 درصد است اما هدف‌گذاری بودجه سال 1393 برای شاخص تورم 21 تا 24 درصد دیده شده است. رشد نقدینگی در سال 1392، 19درصد بوده و در لایحه بودجه 93 این شاخص 18تا20 درصد دیده شده است.
در رابطه با نرخ ارز چه تصمیمی در لایحه بودجه گرفته شده است و به نظر شما آیا تصمیم صحیحی است یا خیر؟
تعیین نرخ 2650 تومان برای هر دلار آمریکا و یکسان شدن نرخ‌های رسمی در بودجه اقدام مثبتی است مشروط بر اینکه تفاوت نرخ ارز کالای اساسی به صورت یارانه در لایحه بودجه دیده شود که بر اساس اطلاع من این تفاوت قیمت در لایحه بودجه 93 دیده شده است.
وضعیت بودجه شرکت‌های دولتی در لایحه آیا انقباضی است یا انبساطی دیده شده است.
بودجه شرکت‌های دولتی با 6/9 درصد رشد پیشنهاد شده که با توجه به نرخ تورم نسبت به سال قبل بودجه شرکت‌ها منقبض دیده شده است.
در مورد درآمد نفت پیش‌بینی لایحه بودجه چگونه است؟
میزان صادرات روزانه نفت خام همانند پارسال روزانه یک میلیون و 100 هزار بشکه پیشنهاد شده است و فقط میعانات از میزان صادرات 200 هزار بشکه برابر شنیده‌ها به 300 هزار بشکه افزایش داده شده است.
وضعیت بیکاری چگونه خواهد بود؟ آیا برنامه‌ریزی دولت برای بودجه سال 1393 در راستای کاهش بیکاری خواهد بود یا افزایش آن؟ به طور کلی برنامه دولت در این خصوص چیست؟
نرخ بیکاری در سال گذشته، 2/12 درصد بوده که قرار است در سال 1392 به 6/12 درصد برسد و بر اساس لایحه بودجه 93 این شاخص بین 4/12 تا 6/12 خواهد بود. یعنی دولت سعی می‌کند تا نرخ بیکاری در سال آینده به‌‌رغم هجوم خیل عظیمی از جوانان به بازار کار ثابت نگه داشته شود که این یک نقطه قوت به حساب می‌آید.
روند بودجه‌نویسی در لایحه بودجه ۹۳ نسبت به هشت سال گذشته چه تغییراتی داشته است؟
یکی از نقاط قوت لایحه بودجه این است که بودجه به صورت درآمد هزینه‌ای دیده شده است یعنی اگر درآمدی حاصل شود باید هزینه شود و اگر درآمدی حاصل نشود خرجی هم نباید بشود. در لایحه بودجه سال جاری استفاده از تسهیلات ارزی مشروط به عدم افزایش خالص دارایی‌های بانک مرکزی است چرا که اگر خالص دارایی‌های بانک مرکزی افزایش پیدا کند پایه پولی افزایش پیدا می‌کند، لذا این اقدام دولت به معنای آن است که بانک مرکزی مجبور به چاپ اسکناس نخواهد شد. بر اساس لایحه پیشنهادی دولت تا پایان سال 1393 همه شرکت‌هایی که قرار است واگذار شوند باید واگذار شوند که این نیز یکی از نقاط قوت این لایحه است.
آنچه تاکنون بیان کردید بیشتر به نقاط قوت لایحه بودجه توجه داشت. به نظر شما این بودجه ایراد ندارد؟ عمده ایرادات بودجه فعلی در چه محورهایی است؟ می‌دانید چرا این سوال را می‌پرسم چون در چند روز گذشته نمایندگان واکنش‌های تندی به بودجه نشان داده‌اند.
چرا به نظر من بودجه دارای نکات منفی نیز هست.
چه نکاتی؟
نکته اول اینکه بدهی دولت به پیمانکاران باید با ابزارهایی در بودجه دیده می‌شد اما در لایحه بودجه فقط واگذاری طرح‌ها و همچنین انتشار سه هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت دیده شده است که اینها کفایت نمی‌کند و حتی اگر دولت همه بودجه عمرانی را به پیمانکاران بدهد باز هم نمی‌تواند بدهی خود را به طور کامل پرداخت کند و از آنجا که پیمانکاران از دولت طلبکارند و به افراد دیگری بدهکارند عدم توجه دولت به این موضوع باعث می‌شود رونق کار در این بخش کاهش پیدا کند؛ لذا انتظار می‌رود تا دولت فکری هم برای بدهی به پیمانکاران بکند. ضعف دیگر این است که در حالی دولت افزایش 18درصدی را برای کارمندان در نظر گرفته است که تورم لحاظ‌شده در بودجه حدود 25 درصد است که این یک نقطه ضعف به شمار می‌رود چرا که یک کارمند یک سال کار می‌کند، تجربه بیشتری پیدا می‌کند، تخصص بیشتری پیدا می‌کند در واقع اما هفت درصد کمتر حقوق می‌گیرد یعنی کارمند دولت هفت درصد ضرر می‌کند. ضعف بعدی در خصوص افزایش بهره مالکانه است، بهره مالکانه معادن در سال گذشته، 200 میلیارد تومان بوده که در سال 1392 به 800 میلیارد تومان افزایش پیدا کرد اما عملی نشد و این در حالی است که در سال 1393 بهره مالکانه معادن 1800 میلیارد تومان دیده شده است که به نظرم ایجاد مشکل می‌کند و ممکن است سنگ‌آهنی‌ها و تولید فلزات در این زمینه مشکل داشته باشند. در لایحه بودجه 93 و در منابع ریالی صندوق توسعه ملی 10 درصد از درآمد این صندوق در سال 1393 برای تسهیلات ریالی بخش صنعت و معدن و خدمات دیده شده است در حالی که 54 درصد از اقتصاد را بخش خدمات و 20 درصد را صنعت و معدن تشکیل می‌دهد یعنی این سه بخش 74 درصد از اقتصاد را تشکیل می‌دهد و تخصیص 10 درصد تسهیلات ریالی صندوق رقم خیلی کمی است. بنابراین این تصمیم نیز از نگاه من یکی از ضعف‌های بودجه است. ضعف پنجمی که من به لایحه وارد می‌دانم در خصوص تحویل نفت خام به پتروشیمی‌هاست. تحویل نفت خام به پتروشیمی‌ها بر مبنای 95 درصد قیمت FOB خلیج فارس می‌بایست معادل سایر کشورهای منطقه محاسبه می‌شد تا بتوان در بازارهای صادراتی با آنها رقابت کرد.
البته این رقم 10 درصد درآمد صندوق توسعه ملی فقط به تسهیلات ریالی مربوط می‌شود، دست فعالان صنعت در بخش تسهیلات ارزی باز است و محدودیتی ندارند.
عمده مشکلات سرمایه‌گذاران ما ریالی است؛ لذا انتظار می‌رفت دولت در این خصوص دست را بازتر می‌گذاشت و بخش ریالی بیشتر دیده می‌شد.
آقای دکتر بهادرانی با توجه به اینکه شما از معاونان سابق سازمان برنامه و بودجه به شمار می‌روید و در سال‌های گذشته در روند بودجه‌نویسی کشور مشارکت داشته‌اید لایحه بودجه سال 13۹۳ را چگونه می‌بینید؟
بودجه باید با توجه به شرایط فعلی سنجیده شود که اگر این کار را انجام دهیم بودجه‌ای را که دولت پیشنهاد داده نقاط قوت و ضعفی دارد که باید مورد بررسی قرار گیرد. عملکرد بودجه در سال 1391، 107 هزار میلیارد تومان بود که اگر این رقم را در تورم سال 1391 یعنی 5/30 درصد و تورم سال جاری یعنی 36 درصد ضرب کنیم، رقمی که به دست می‌آید 190 هزار میلیارد تومان است لذا می‌توان نتیجه گرفت لایحه بودجه واقعی گرفته شده و این مبنا بر اساس عملکرد سال 1391 انجام شده است. حجم هزینه‌های جاری در سال 1391، 90 هزار میلیارد تومان شده است که اگر هزینه‌ها را در 36 درصد تورم سال جاری و 5/30 درصد تورم سال 1391 ضرب کنیم، رقم 160 هزار میلیارد تومان به دست می‌آید اما دولت هزینه‌های جاری را در لایحه بودجه 143 هزار میلیارد تومان دیده است که حدود 11 درصد از هزینه مورد انتظار کمتر بوده است لذا می‌توان به این نتیجه رسید که دولت هزینه‌های جاری را کم کرده و به هزینه‌های عمرانی اضافه کرده است.
میزان افزایش بودجه عمرانی به چه میزان بوده است؟ و آیا این میزان افزایش به نفع اقتصاد کشور است؟ آیا باعث رونق می‌شود و یا باعث دست‌اندازی دولت به بودجه عمرانی خواهد بود؟
عملکرد بودجه عمرانی دولت در سال گذشته، 17 هزار میلیارد تومان بود که اگر به این رقم تورم سال‌های 1391 و 1392 را اضافه کنیم عدد 30 هزار میلیارد تومان به دست می‌آید اما در لایحه بودجه دولت رقم 38 هزار میلیارد تومان را برای بخش عمرانی پیشنهاد داده است لذا بودجه عمرانی را 26 درصد رشد داده است. دولت در طرح‌های عمرانی نیز طرح‌هایی که پیشرفت بالای 80 درصد را دارند در اولویت قرار داده و در مجموع 246 طرح در اولویت بالا قرار دارد، به نظرم این نکته مثبتی است چرا که اگر بودجه عمرانی به صورت مساوی بین طرح‌ها تقسیم می‌شد ممکن بود طرح‌های زیادی نیمه‌کاره بمانند لذا این اقدام دولت به نفع اقتصاد کشور است.
اهداف کلی بودجه را چگونه دیده‌اید؟ اهدافی که در خصوص تورم، رشد اقتصادی و میزان سرمایه‌گذاری در بودجه لحاظ شده است نسبت به سال‌های گذشته چه روندی داشته است و آیا می‌توان نوید سالی با تورم منطقی‌تر به مردم داد؟
اهدافی که در لایحه بودجه دیده شده است اهداف خوب و مناسبی است به نحوی که رشد اقتصادی در لایحه بودجه مثبت سه درصد دیده شده است در حالی که رشد اقتصادی در سال 1391، منفی 8/5 درصد بوده و قرار است در سال 1392 منفی 8/0درصد شود. سرمایه‌گذاری در سال 1391، 9/21 درصد کاهش داشته است، در سال 1392، 7/1درصد کاهش خواهد داشت و بر اساس لایحه پیشنهادی دولت در سال 1393، 7/1 تا 9/1 درصد افزایش سرمایه‌گذاری خواهیم داشت. در حال حاضر تورم 36 درصد است اما هدف‌گذاری بودجه سال 1393 برای شاخص تورم 21 تا 24 درصد دیده شده است. رشد نقدینگی در سال 1392، 19درصد بوده و در لایحه بودجه 93 این شاخص 18تا20 درصد دیده شده است.
در رابطه با نرخ ارز چه تصمیمی در لایحه بودجه گرفته شده است و به نظر شما آیا تصمیم صحیحی است یا خیر؟
تعیین نرخ 2650 تومان برای هر دلار آمریکا و یکسان شدن نرخ‌های رسمی در بودجه اقدام مثبتی است مشروط بر اینکه تفاوت نرخ ارز کالای اساسی به صورت یارانه در لایحه بودجه دیده شود که بر اساس اطلاع من این تفاوت قیمت در لایحه بودجه 93 دیده شده است.
وضعیت بودجه شرکت‌های دولتی در لایحه آیا انقباضی است یا انبساطی دیده شده است.
بودجه شرکت‌های دولتی با 6/9 درصد رشد پیشنهاد شده که با توجه به نرخ تورم نسبت به سال قبل بودجه شرکت‌ها منقبض دیده شده است.
در مورد درآمد نفت پیش‌بینی لایحه بودجه چگونه است؟
میزان صادرات روزانه نفت خام همانند پارسال روزانه یک میلیون و 100 هزار بشکه پیشنهاد شده است و فقط میعانات از میزان صادرات 200 هزار بشکه برابر شنیده‌ها به 300 هزار بشکه افزایش داده شده است.
وضعیت بیکاری چگونه خواهد بود؟ آیا برنامه‌ریزی دولت برای بودجه سال 1393 در راستای کاهش بیکاری خواهد بود یا افزایش آن؟ به طور کلی برنامه دولت در این خصوص چیست؟
نرخ بیکاری در سال گذشته، 2/12 درصد بوده که قرار است در سال 1392 به 6/12 درصد برسد و بر اساس لایحه بودجه 93 این شاخص بین 4/12 تا 6/12 خواهد بود. یعنی دولت سعی می‌کند تا نرخ بیکاری در سال آینده به‌‌رغم هجوم خیل عظیمی از جوانان به بازار کار ثابت نگه داشته شود که این یک نقطه قوت به حساب می‌آید.
روند بودجه‌نویسی در لایحه بودجه ۹۳ نسبت به هشت سال گذشته چه تغییراتی داشته است؟
یکی از نقاط قوت لایحه بودجه این است که بودجه به صورت درآمد هزینه‌ای دیده شده است یعنی اگر درآمدی حاصل شود باید هزینه شود و اگر درآمدی حاصل نشود خرجی هم نباید بشود. در لایحه بودجه سال جاری استفاده از تسهیلات ارزی مشروط به عدم افزایش خالص دارایی‌های بانک مرکزی است چرا که اگر خالص دارایی‌های بانک مرکزی افزایش پیدا کند پایه پولی افزایش پیدا می‌کند، لذا این اقدام دولت به معنای آن است که بانک مرکزی مجبور به چاپ اسکناس نخواهد شد. بر اساس لایحه پیشنهادی دولت تا پایان سال 1393 همه شرکت‌هایی که قرار است واگذار شوند باید واگذار شوند که این نیز یکی از نقاط قوت این لایحه است.
آنچه تاکنون بیان کردید بیشتر به نقاط قوت لایحه بودجه توجه داشت. به نظر شما این بودجه ایراد ندارد؟ عمده ایرادات بودجه فعلی در چه محورهایی است؟ می‌دانید چرا این سوال را می‌پرسم چون در چند روز گذشته نمایندگان واکنش‌های تندی به بودجه نشان داده‌اند.
چرا به نظر من بودجه دارای نکات منفی نیز هست.
چه نکاتی؟
نکته اول اینکه بدهی دولت به پیمانکاران باید با ابزارهایی در بودجه دیده می‌شد اما در لایحه بودجه فقط واگذاری طرح‌ها و همچنین انتشار سه هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت دیده شده است که اینها کفایت نمی‌کند و حتی اگر دولت همه بودجه عمرانی را به پیمانکاران بدهد باز هم نمی‌تواند بدهی خود را به طور کامل پرداخت کند و از آنجا که پیمانکاران از دولت طلبکارند و به افراد دیگری بدهکارند عدم توجه دولت به این موضوع باعث می‌شود رونق کار در این بخش کاهش پیدا کند؛ لذا انتظار می‌رود تا دولت فکری هم برای بدهی به پیمانکاران بکند. ضعف دیگر این است که در حالی دولت افزایش 18درصدی را برای کارمندان در نظر گرفته است که تورم لحاظ‌شده در بودجه حدود 25 درصد است که این یک نقطه ضعف به شمار می‌رود چرا که یک کارمند یک سال کار می‌کند، تجربه بیشتری پیدا می‌کند، تخصص بیشتری پیدا می‌کند در واقع اما هفت درصد کمتر حقوق می‌گیرد یعنی کارمند دولت هفت درصد ضرر می‌کند. ضعف بعدی در خصوص افزایش بهره مالکانه است، بهره مالکانه معادن در سال گذشته، 200 میلیارد تومان بوده که در سال 1392 به 800 میلیارد تومان افزایش پیدا کرد اما عملی نشد و این در حالی است که در سال 1393 بهره مالکانه معادن 1800 میلیارد تومان دیده شده است که به نظرم ایجاد مشکل می‌کند و ممکن است سنگ‌آهنی‌ها و تولید فلزات در این زمینه مشکل داشته باشند. در لایحه بودجه 93 و در منابع ریالی صندوق توسعه ملی 10 درصد از درآمد این صندوق در سال 1393 برای تسهیلات ریالی بخش صنعت و معدن و خدمات دیده شده است در حالی که 54 درصد از اقتصاد را بخش خدمات و 20 درصد را صنعت و معدن تشکیل می‌دهد یعنی این سه بخش 74 درصد از اقتصاد را تشکیل می‌دهد و تخصیص 10 درصد تسهیلات ریالی صندوق رقم خیلی کمی است. بنابراین این تصمیم نیز از نگاه من یکی از ضعف‌های بودجه است. ضعف پنجمی که من به لایحه وارد می‌دانم در خصوص تحویل نفت خام به پتروشیمی‌هاست. تحویل نفت خام به پتروشیمی‌ها بر مبنای 95 درصد قیمت FOB خلیج فارس می‌بایست معادل سایر کشورهای منطقه محاسبه می‌شد تا بتوان در بازارهای صادراتی با آنها رقابت کرد.
البته این رقم 10 درصد درآمد صندوق توسعه ملی فقط به تسهیلات ریالی مربوط می‌شود، دست فعالان صنعت در بخش تسهیلات ارزی باز است و محدودیتی ندارند.
عمده مشکلات سرمایه‌گذاران ما ریالی است؛ لذا انتظار می‌رفت دولت در این خصوص دست را بازتر می‌گذاشت و بخش ریالی بیشتر دیده می‌شد.
دیدگاه تان را بنویسید