ارمغان یک سیاست

چند ماه بیشتر از اجرای سیاست آزادسازی قیمت‌ بلیت هواپیما نمی‌گذرد که نگاهی به تبلیغات شرکت‌های هواپیمایی نشان می‌دهد بلیت هواپیماها با قیمت‌هایی بسیار پایین به فروش می‌رسد. از آنجا که با گذشت یک ماه از سال جدید و تعطیلات نوروزی دیگر انتظار نمی‌رود مردم قصد سفرهای طولانی‌مدت داشته باشند، شرکت‌های هواپیمایی با ارسال پیامک‌ها که یکی از مهم‌ترین ابزارهای تبلیغاتی آنها در مقطع کنونی محسوب می‌شود، قیمت بلیت‌ها را روزانه اعلام می‌کنند و آنچه از این پیامک‌ها می‌توان نتیجه گرفت، این است که قیمت بلیت هواپیما برای پروازهای داخلی به بیشتر شهرهای کشور بسیار ارزان شده تا جایی که در برخی مسیرها از قیمت بلیت اتوبوس و قطار کمتر شده است.
گرچه در جریان آزادسازی نرخ بلیت هواپیما مقرر شد که شرکت‌های هواپیمایی بنابر زمان و شرایط پروازی قیمت بلیت را تعیین کنند اما به نظر می‌رسد کاهش قیمت بلیت هواپیما در این روزها تحت تاثیر عوامل دیگری نیز قرار گرفته‌اند. برخی کارشناسان معتقدند میزان تقاضای حمل و نقل هوایی از عوامل متعددی تاثیرپذیری دارند و نوسان فعلی قیمت خدمات بیش از آنکه تابع سیاست آزادسازی باشد، تابع سایر عوامل بوده است. در حالی که پیش از اجرای سیاست آزادسازی بیشترین نگرانی برای افزایش قیمت بلیت هواپیما بود و افزایش یکسویه قیمت بلیت هواپیما آن هم به بهانه اجرای قانون برنامه پنجم و آزادسازی قیمت‌ها نگرانی‌هایی را برای مردم به وجود آورده بود. اما آیا ارزان شدن قیمت‌‌ها ثمره واقعی آزادسازی قیمت بلیت‌‌هاست؟
با این حال چنین اعتقادی در صنعت حمل و نقل هوایی به وجود آمده که آزادسازی قیمت پروازهای داخلی باید خیلی پیش از اینها صورت می‌گرفت. برخی معتقدند پیش از آزادسازی نظام حاکم بر قیمت‌گذاری بلیت هواپیماها در کشور اولین مانع در سودآوری شرکت‌های هواپیمایی ایرانی تلقی شده و وجود یک قیمت یکنواخت و ثابت برای پروازهای داخلی طی این سال‌ها ویژگی‌های تقاضا را هیچ‌گاه در نظر نگرفته است. با این حال مانند هر آزادسازی دیگری همیشه این تردید وجود داشته که آزادی قیمت پروازهای داخلی باعث کاهش حجم تقاضا برای پروازهای داخلی و بروز نوعی رکود و وقوع آثار تورمی در اقتصاد شود.
در حالی که کارشناسان معتقدند برای هر بنگاهی سودآوری یک فعالیت اقتصادی، انجام آن را منطقی می‌کند و آزادسازی قیمت بلیت پروازهای داخلی با در نظر گرفتن پارامتری مانند تقاضا در تعیین سود پروازهای داخلی کارایی شرکت‌های هواپیمایی را بالا می‌برد و به بازارهای هوایی داخل کشور رونق می‌بخشد. با این حال این دیدگاه وجود دارد که در کوتاه‌مدت ممکن است آزادسازی قیمت‌ خدمات منجر به نوسان قیمت‌ها شود اما باتوجه به اینکه قشر مصرف‌کننده خدمات حمل ونقل معمولاً اقشاری از دهک‌های درآمدی بالا هستند، بنابراین نگرانی چندانی به‌لحاظ کاهش سطح رفاه جامعه ناشی از این سیاست وجود نخواهد داشت. با وجود این به اعتقاد برخی‌‌ها در بلندمدت، اگر سیاست آزادسازی قیمت ‌خدمات، با شرایطی مانند فراهم شدن شرایط جذب سرمایه‌گذاری خصوصی و سرمایه‌گذاری خارجی و فراهم کردن شرایط رقابت شرکت‌ها در ارائه خدمات مصادف شود، به صورت طبیعی در اثر افزایش ظرفیت و بهبود کیفیت خدمات حمل و نقل هوایی در نهایت رضایت مصرف‌کننده بیش از گذشته محقق خواهد شد. بنا بر همین دلایل در این شرایط احتمالاً امکان بهره‌مندی طیف وسیع‌تری از جامعه از خدمات حمل و نقل هوایی نیز فراهم می‌شود. گرچه باید به این نکته نیز توجه داشت که هدف از توسعه ناوگان حمل و نقل هوایی صرفاً ارائه خدمات به قشر مرفه جامعه نخواهد بود و هدف از نوسازی و توسعه حمل ونقل هوایی فراهم کردن یکی از زیرساخت‌های مهم اقتصادی خواهد بود. اما آیا اجرای آزادسازی نرخ بلیت هواپیما غیر از ارزان شدن قیمت‌‌‌ها در مقطع کنونی و نوسانات قیمتی در آینده، موجب بهبود خدمات و سرویس‌دهی شرکت‌های هواپیمایی خواهد شد؟