حباب هنر

با شکسته شدن رکورد قیمت آثار هنری در چند روز گذشته، بحث‌ها در مورد بازار این نوع از کالاها قوت گرفته است. آخرین حراج کریستی، خبرسازترین حراج سالیان اخیر بوده است. در این حراج تابلوی «زنان الجزایری» پابلو پیکاسو به قیمت 4 /179 میلیون دلار و مجسمه «مرد نشانه زن» آلبرتو جیاکومتی با قیمت 3 /141 میلیون دلار به فروش رسید. در هر دو مورد خریداران ترجیح دادند ناشناس بمانند. اینکه حجم معاملات بازار آثار هنری گران‌قیمت در سال‌های اخیر و به‌رغم بحران اقتصادی جهانی در حال افزایش بوده است، بسیاری را متعجب کرده و سوالات بسیاری را ایجاد کرده است. طبق ارقام رسمی منتشر‌شده، حجم این معاملات در سال 2014 حدود 51 میلیارد دلار بوده است که نسبت به سال قبل از آن رشدی هفت‌درصدی را نشان می‌دهد و 48 درصد این معاملات، قیمتی بالاتر از یک میلیون دلار داشته است. بررسی‌ها حاکی از آن است که سهم عمده این بازار در اختیار خریداران آمریکایی و آسیایی است و البته در مورد خریدارانی که جدیداً به بازار وارد شده و حجم معاملات را سال به سال افزایش می‌دهند، سهم عمده مربوط به خریداران آسیایی و خصوصاً ثروتمندان جدید چینی است. البته بازار آثار هنری، برخلاف تصور بسیاری، بازاری نیست که ثروتمندان تنها به منظور تفریح و لذت شخصی وارد آن شوند. این بازار نیز مانند موارد مشابه غیرهنری خود، می‌تواند به تناسب سرمایه، سودهای کلانی را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان بیاورد. به عنوان مثال تابلوی زنان الجزایری، آخرین بار در سال 1997 در بازار مورد معامله قرار گرفت و قیمت فروش آن در آن زمان 9 /31 میلیون دلار بود. البته این اقبالی نیست که شامل همه خریداران شود. آثار محدودی از پیکاسو در دست بخش خصوصی باقی‌مانده که طبیعتاً افزایش تقاضا برای آنها که به دنبال شکل‌گیری طبقه ثروتمند جدید در جهان شکل گرفته است، قیمت آثار او و افرادی به شهرت او را به سرعت افزایش می‌دهد. اما تنها هشت درصد هنرمندانی که آثار هنری آنها در این بازار معامله می‌شود، قیمتی بالای 50 هزار دلار برای هر کار را تجربه می‌کنند. همچنین، خصوصاً در سال‌های بعد از بحران اقتصادی اخیر، همیشه بحث‌هایی در خصوص شکل‌گیری حباب در بازار آثار هنری وجود داشته است. در حالی که طلا، همچنان بهشت امن سرمایه‌گذاری برای مردم با ثروت و درآمد معمول محسوب می‌شود، در سال‌های بعد از بحران به نظر می‌رسد برای ثروتمندان، این بهشت آثار هنری با قیمت بالا بوده است. تا جایی که تخمین زده می‌شود فروش این دسته از آثار از سال 2009 به بعد حدود دو برابر شده است. اما با افزایش قیمت‌ها در این بازار، شک و تردیدها در مورد ثبات آن نیز افزایش می‌یابد. البته حداقل خیال همه از این بابت راحت است که با ترکیدن این حباب، حداقل اقتصاد همه جهان زیر و رو نخواهد شد و البته خریداران نیز حداقل تابلوها و مجسمه‌ها و... زیبایی را در اختیار خواهند داشت که تنها تماشای آن می‌تواند لذت‌بخش باشد، حتی اگر ارزش دلاری قبل را نداشته باشند.