مقامات کره شمالی برای خرید «نفت، کود شیمیایی و محصولات فولادی» به ایران آمدند
سفیران بهشت استالینی
پنجشنبه ۲۹ فروردین ماه و در نخستین روزی که درهای هجدهمین نمایشگاه بینالمللی نفت به روی عموم باز شد، غرفه وزارت نفت مهمانی داشت که احتمالاً باید او را خبرسازترین چهره خارجی نمایشگاه امسال دانست.
واردات 100 هزار بشکهای از ایران
در تصاویر منتشرشده از حضور هاک در غرفه وزارت نفت، چهره دو مدیر نفتی به چشم میخورد: هرمز قلاوند، مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران و علیرضا ضیغمی، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران. اما به نظر میرسد هیچ کدام از این دو مدیر، مخاطب اصلی هاک نبودهاند؛ چرا که گفته میشود مذاکرات اصلی بر سر واردات نفت صورت گرفته است. رستم قاسمی، وزیر نفت، دو روز بعد از حضور هاک در نمایشگاه اعلام کرد مذاکرات نفتی با کره شمالی در زمینه صادرات نفت به این کشور آغاز شده است. او اعلام کرد: «دولت پیونگیانگ پیشنهادی مبنی بر واردات نفت از ایران مطرح کرده است که ایران هم از این پیشنهاد نفتی استقبال میکند.» قاسمی درباره دعوت از هاک نیز گفت: «قبل از برگزاری نمایشگاه دعوتنامههای جداگانهای را برای برخی از وزرای انرژی به کشورهای مختلف ارسال کردیم. از این جهت وزیر انرژی کشور کره شمالی برای بازدید از این نمایشگاه با هیات همراه به ایران سفر کرد.» بر اساس گزارش روزنامه بهار، حجم صادرات نفت به این کشور حدود 100 هزار بشکه خواهد بود که بسیار بیش از مصرف داخلی این کشور است.
نومیدانه در جستوجوی نفت
کره شمالی کشور نفتخیزی به شمار نمیرود. تولید نفت این کشور، ناچیز و بر اساس اعلام اداره اطلاعات انرژی آمریکا، حدود 100 بشکه در روز است. از سوی دیگر بر اساس آخرین آمار موجود، این کشور در سال 2011 روزانه حدود 14 هزار بشکه نفت مصرف کرده است که تقریباً تمام آن از خارج وارد شده است. عدم توازن تولید و مصرف موجب شده است کره شمالی به واردکننده نفت بدل شود. بر اساس آمارها، این کشور در سال 2010، روزانه حدود 5700 بشکه محصولات نفتی و 6500 بشکه نفت خام وارد کرده است و با در نظر گرفتن اینکه کره شمالی به طور کامل وابسته به واردات نفت است، میتوان برآورد کرد در سالهای اخیر نیز تمامی نفت این کشور وارداتی بوده است. در گزارش منتشرشده در «تک دیلی»، یکی از مدیران امنیتی سابق در کاخ سفید گفته است نفت اهمیت زیادی برای دولت کره شمالی دارد؛ تا آنجا که به گفته این کارشناس، بسیاری از تهدیدات صورتگرفته از سوی دولت کره شمالی، برای دریافت نفت است. این کارشناس میافزاید: «کره شمالی، نومیدانه نیازمند منابع نفت و گاز است، اما هیچ منبعی ندارد. به همین دلیل است که در هر مذاکرهای، در پی وعده دریافت نفت است.» نیاز کره شمالی به واردات نفت، اغلب از یک منبع خارجی تامین میشود: چین.
تهدید کاهش واردات از چین
چین، بزرگترین شریک تجاری کره شمالی و اصلیترین تامینکننده انرژی این کشور است. بر اساس اظهارات مقامات چینی، در سهماهه نخست سال جاری میلادی، صادرات چین به کره شمالی با کاهشی 8/13 درصدی به 720 میلیون دلار رسیده است. واردات چین از کره شمالی نیز با افزایشی 5/2 درصدی به 590 میلیون دلار رسیده است. البته این کاهش در حجم صادرات به کره شمالی، در واکنش به آزمایشهای هستهای کره شمالی در دسامبر سال گذشته میلادی بوده است و در حالت کلی، روند مراودات اقتصادی دو کشور با افزایش تحریمها علیه کره شمالی، افزایش یافته است. چنان که بر اساس گزارش «بیزینس ویک»، رقم مبادلات دو کشور از 68/2 میلیارد دلار در سال 2009، به 63/5 میلیارد دلار در سال 2012 رسیده است. بر اساس این گزارش، صادرات کره شمالی عمدتاً مواد معدنی و صادرات چین عمدتاً سوخت و مواد غذایی بوده است. گزارش نشریه «تلگراف» نیز چین را اصلیترین شریک اقتصادی کره شمالی معرفی میکند. این نشریه مینویسد اگر کشوری بتواند بر کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، پیروز شود، آن کشور چین است؛ چرا که 80 درصد نفت و نیمی از محصولات غذایی وارداتی کره شمالی، توسط چین تامین میشود. تلگراف در نهایت پیشبینی کرده است، با توجه به اینکه چین بیثباتی ناشی از تغییر حکومت در کره شمالی را نمیپسندد و صادرات نفت و غذا به کره شمالی احتمالاً ادامه مییابد، چین ابزاری برای اعمال فشار علیه کره شمالی ندارد. همان طور که گفته شد، نفت بخش اصلی ارزش کالاهای وارداتی کره شمالی از چین را تشکیل میدهد. بر اساس گزارش «رویترز»، چین به طور معمول حدود 222 تا 370 هزار بشکه نفت در ماه (حدود هفت تا 12 هزار بشکه در روز) به کره شمالی صادر میکند که در سال گذشته میلادی، این رقم به طور متوسط،10هزار و600 بشکه بوده است. این نفت از طریق خط لولهای بین دو کشور صادر میشود. با این حال طی سالهای گذشته، چین در واکنش به رفتارهای تهدیدآمیز کره شمالی، صادرات نفت به این کشور را قطع کرده است. بر اساس گزارش رویترز، آخرین مورد این اقدامات در فوریه سال جاری میلادی صورت گرفته است. برخی برآوردهای منتشرشده حاکی از آن است که توقف صادرات نفت از چین به کره شمالی برای مدت شش ماه، موجب فروپاشی این کشور خواهد شد. اتکای نفتی کره شمالی به چین موجب شده است تامین انرژی این کشور به ویژه بعد از افزایش تنشهای سیاسی، تا حدودی به مخاطره بیفتد. سوال مطرحشده این است که اگر بر خلاف روال موجود، به هر دلیلی صادرات نفت چین به کره شمالی به مخاطره بیفتد، کدام کشور جایگزین چین خواهد شد؟ برخی معتقدند پاسخ «ایران» است.
معضلی به نام انتقال پول نفت
ایران و کره شمالی، مبادلات تجاری ناچیزی دارند. با بررسی آمارهای ثبتشده در گمرک ایران و نیز اتاق بازرگانی تهران، هیچ رقمی از صادرات ایران به کره شمالی در سالهای اخیر وجود ندارد که نشان از نبود صادرات یا ارزش بسیار اندک کالاهای صادرشده داشته باشد. حجم واردات از کره نیز در سال گذشته 51 هزار و 657 دلار بوده است که در مقابل واردات 53 میلیارد دلاری ایران، رقم چندانی به شمار نمیرود. با توجه به این مساله، به نظر میرسد با دریافت پول در ازای صادرات نفت به کره شمالی، راهحلی برای فروش ارز حاصل از آن وجود ندارد. از سوی دیگر، رقم مراودات تجاری ایران با کره شمالی نیز امکان واردات کالا به ازای صادرات به این کشور را کاهش داده است. با فرض نرخ 95 دلار برای هر بشکه نفت، با رقم 51 هزار دلار، حدود 540 بشکه نفت میتوان به کره شمالی صادر کرد که حتی یک روز واردات این کشور را نیز تامین نخواهد کرد. بر خلاف کره شمالی، صادرات نفت به کشورهایی مثل چین و هند که صادرات زیادی به ایران دارند، با سهولت بیشتری صورت میگیرد. اما کره شمالی نه واحد پولی بینالمللی دارد که همچون دلار امکان مبادله در بسیاری کشورها را داشته باشد و نه صادرکننده بزرگی به شمار میرود که بتواند از شیوه تهاتر برای واردات نفت استفاده کند. در این میان، تنها گزینه احتمالاً در دستور کار قرار گرفتن واردات کالاها و یا خدمات جدید از کره شمالی است؛ راهحلی که در دیدار غضنفری و وزیر کرهای، در مورد آن بحث شد و ظاهراً به صورت مستمر در حال پیگیری است.
نفت در ازای سنگ آهن
دیدار غضنفری و هیات کشور کره شمالی، در مورد تهاتر کالا و «به ویژه در حوزه معدن» بوده است. به گفته غضنفری، «در خصوص مواد معدنی که امکان خریداری آن از طریق تهاتر کالا وجود دارد، مذاکره شد و فهرست کالاهای مورد نظر دو کشور نیز مشخص گردید.» او محصولات اصلی مورد نیاز کره شمالی را نفت، کود شیمیایی و محصولات فولادی اعلام کرد و گفت کره شمالی در مقابل، آمادگی فروش سنگ آهن را دارد. با این تفاسیر، به نظر میرسد در مقابل صادرات نفت به کره شمالی، از این کشور محصولات معدنی وارد خواهد شد. هر چند گفته میشود کشور ایران، خود از تولیدکنندگان بزرگ سنگ آهن جهان است و به گفته رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، صادرات سالانه سنگ آهن ایران حدود 17 میلیون تن است.
وضعیت بخش معدن کره شمالی
بر اساس گزارش لئونید پتروف، استاد مطالعات کره در دانشگاه سیدنی در زیر کوههای کره شمالی ذخایر عظیمی از حدود 200 ماده معدنی وجود دارد که برخی از آنها فلزات معدنی کمیاب هستند. زغال، طلا، مگنزیت، آهن، مس، روی، لایمستون، مولیبدنیوم و گرافیت از بزرگترین این ذخایر هستند. کره شمالی بعد از چین، دارای بیشترین ذخایر مگنزیت در جهان است. ذخایر تنگستن این کشور، ششمین ذخایر بزرگ دنیا به شمار میروند. کره شمالی، دارای ذخایر فلزات معدنی کمیاب نیز هست. فلزات معدنی کمیاب، گروهی متشکل از 17 عنصر است که در پوسته زمین وجود دارند و در ساخت محصولات با تکنولوژی بالا، و تکنولوژیهای سبز همچون توربینهای بادی، صفحات خورشیدی و ماشینهای هیبریدی به کار میروند. بر اساس تخمینهای کره جنوبی، ارزش ذخایر معدنی کره شمالی بیش از شش تریلیون دلار است. از آنجا که در داخل کره شمالی صنایع تبدیلی و تولیدی زیادی وجود ندارد، این کشور بیشتر علاقهمند است این ذخایر را به کشورهای خارجی بفروشد. ذخایر معدنی کره شمالی توسعه نیافتهاند.
تخمینها حاکی از آن است که معادن این کشور، با کمتر از 30 درصد ظرفیت خود در حال تولید هستند. بسیاری از معادن باید بازسازی شوند و این در حالی است که حتی منبع برق قابل اتکا و مطمئنی در این کشور وجود ندارد. قدمت اغلب تجهیزات به زمان جنگ سرد بازمیگردد، و در خارج از کره دیگر تولید نمیشود. در شرایط مذکور، چین به بازیگر اصلی بخش معدن کره شمالی مبدل شده است. شرکتهای چینی در معادن کره شمالی سرمایهگذاری میکنند و در مقابل محصولات معدنی کره شمالی به بهایی اندک خریداری میشوند.
عبور از تحریم یا کمک به کره؟
با توجه به وضعیت بخش معدن کره شمالی، به نظر میرسد یافتن بازاری برای سنگ معدن تولیدی در این کشور، به بهبود وضعیت اقتصادی این کشور کمک قابل توجهی کند. از سوی دیگر با افزایش تحریمها، شرایط کره شمالی وخیمتر شده و این کشور از مغولستان تقاضای کمک غذایی کرده است. علاوه بر کمبود غذا، گفته میشود کره شمالی با کمبود نفت نیز مواجه شده است. به نظر میرسد اولین راهکار کره شمالی برای حل مشکل کمبود نفت، درخواست خرید نفت از ایران بوده که با استقبال وزرای کشورمان نیز مواجه شده است. برخی معتقدند صادرات نفت به کره شمالی در شرایط تحریم، برای ایران نیز یک فرصت به شمار میرود. این در حالی است که حجم مصرف نفت کره شمالی، کمتر از 20 هزار بشکه در روز است و در کمترین برآوردها که صادرات نفت ایران را حدود یک میلیون بشکه در روز اعلام میکنند، سهم کره شمالی کمتر از دو درصد خواهد بود. از سوی دیگر نیز خبر غیررسمی اعلامشده مبنی بر صادرات 100 هزار بشکه نفت در روز به کره شمالی، با آمار واردات نفت این کشور بسیار تفاوت دارد. این میزان صادرات نفت به کره شمالی، بیش از پنج برابر نیاز روزانه این کشور خواهد بود.
دیدگاه تان را بنویسید