تاریخ انتشار:
توافقنامه ژنو به اجرا درآمد
باد موافق برخاست
توافق تاریخی ایران و گروه 1+5 در نهایت به مرحله اجرا رسید تا طرفین پس از تحمل فشار زیادی از طرف مخالفان و منتقدان اجرای تعهدات خود را برابر توافقنامه ژنو آغاز کنند. صبح روز دوشنبه سی‌ام دی‌ماه برابر با بیستم ژانویه از ابتدای صبح جنب و جوش زیادی در تاسیسات هسته‌ای ایران وجود داشت. بازرسان آژانس ابتدا به سایت نطنز و سپس فردو رفتند و با توقف غنی‌سازی 20 درصدی اورانیوم در این دو سایت، به قولی آبشارها را مهر و موم کردند تا، تا اطلاع بعدی جلوی غنی‌سازی بیش از پنج درصد گرفته شود. بعدازظهر همان روز گزارش همکاری ایران با بازرسان آژانس به نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا رسید تا آنان نیز خبر شروع اجرای توافقات را بدهند و از تعلیق بخشی از تحریم‌های اعمال‌شده علیه اقتصاد ایران بگویند. اجرایی شدن گام نخست مذاکرات دو طرف در حالی صورت گرفت که از یک طرف در سنای آمریکا تعداد موافقان وضع تحریم‌های بیشتر علیه ایران افزایش یافته بود و در مقابل در ایران مخالفان توافق که آن را با عناوینی چون ترکمانچای خوانده بودند حملات خود را با تیتر کردن هولوکاست هسته‌ای تشدید کردند. با این همه باد موافق برخاست و آنچه برابر توافقنامه باید صورت
می‌گرفت اتفاق افتاد تا دوران جدیدی از مذاکرات بین دو طرف به زودی آغاز شود.
بیست و چهارم نوامبر برابر با سوم آذرماه روزی بود که بالاخره طرفین پس از مذاکرات پی در پی و طولانی‌مدت توانستند به توافق دست پیدا کنند. توافقی که کمی پیش از انتشار اخبار آن وزرای خارجه گروه 1+5 به ژنو فراخوانده شدند تا در مذاکرات نهایی حضور داشته باشند و در مقابل دوربین‌ها با یکدیگر دست بدهند و لبخند بزنند. موفقیتی دیپلماتیک برای ایران، اتحادیه اروپا و آمریکا که سرانجام نقطه پایانی بر نگرانی‌های طرفین در مورد اقدامات یکدیگر بود. از همان زمان که دوربین‌های تلویزیونی در سراسر دنیا دست دادن جواد ظریف و جان کری را به طور مستقیم از ژنو پخش کردند عده‌ای به صرافت مخالفت با آن افتادند و بدون اطلاع از جزییات توافقنامه‌ای که هنوز هم ابعاد آن به‌طور کامل روشن نشده، از اعطای امتیازات بسیار و دستاوردهای اندک گفتند. در حالی که تحلیلگران مستقل این توافق را متوازن و عادلانه و حتی برخی به سود ایران دانستند. برابر این توافق ایران توانست حق غنی‌سازی را تا پنج درصد برای خود حفظ کند و در برابر تحریم‌هایی را بشکند که بعید به نظر می‌رسید حداقل در دور اول امکان تحقق آن فراهم باشد. برداشته شدن فشار آمریکا از روی مشتریان نفت ایران،
باز شدن برخی کانال‌های بانکی برای نقل و انتقال پول و حتی خرید و فروش طلا و فلزات گرانبها که در سال‌های اخیر خود چاره کارسازی برای راه‌اندازی چرخ تجارت خارجی ایران بوده از این دستاوردهاست. تندروهای آمریکایی نیز در برابر این توافق دست به انتقاد زدند و برخی سناتورهای مجلس سنا اعم از جمهوریخواه و دموکرات به دنبال این رفتند که لایحه تحریم‌های بیشتر علیه ایران را در دستور کار سنا قرار دهند. گرچه در نهایت موفق نشدند نظر مساعد رهبر اکثریت را برای این کار جلب کنند و در نهایت با شروع اجرای قرارداد ژنو آنان نیز به حاشیه رانده شدند و برنامه‌هایشان را به پایان پنجره زمانی شش‌ماهه موکول کردند. گرچه شاید در این دوران توافقات تازه‌ای حاصل شود.
ایران و توافق ژنو
ایفای تعهدات آغاز شده و مهر و موم کردن آبشارها انجام گرفته است. ایران دیگر غنی‌سازی 20درصدی نخواهد داشت. نیمی از ذخیره اورانیوم 20 درصد غنی‌شده به اکسید اورانیوم تبدیل می‌شود تا به منظور تولید سوخت رآکتور پژوهشی تهران مورد استفاده قرار گیرد. رقیق‌سازی بقیه این ذخیره نیز آغاز شده و قرار است به اورانیوم پنج درصد تقلیل یابد. در این بازه شش‌ماهه بازرسان آژانس از فرآیند اکسید کردن و رقیق کردن هر روز بازدید خواهند کرد و تاسیسات هسته‌ای ایران را تحت نظر خواهند داشت. توسعه رآکتور آب سنگین اراک هم اجرا نخواهد شد و فعلاً سوختی در این رآکتور بارگذاری نخواهد شد. این در حالی است که ایران همچنان پروژه‌های تحقیقاتی خود را به طور کامل انجام خواهد داد.
دستاوردهای ایران
جمهوری اسلامی ایران اما در برابر آنچه واگذار کرده چه به دست خواهد آورد؟ این همان نکته‌ای است که مخالفان داخلی بر طبل آن می‌کوبند و گاه واویلای از دست رفتن حق و حقوق ملت را سر می‌دهند. در برابر گذشتن ایران از برخی امور هسته‌ای ابتدا هر گونه تلاش برای کاهش فروش نفت ایران از جمله فشار بر خریداران نفت متوقف خواهد شد. این به معنای حداقل حفظ سطح صادرات نفت برای ایران خواهد بود اگر منجر به افزایش آن نشود. مساله دیگر حل شدن مشکل بیمه کردن نفتکش‌هاست که در سال‌های اخیر چالشی بزرگ برای نقل و انتقال نفت از بنادر ایران به کشورهای خریدار بود. اکنون خدمات بیمه و حمل‌ونقل دیگر مشمول تحریم نخواهد بود. صادرات محصولات پتروشیمی ایران که بخش عمده‌ای از صادرات غیرنفتی کشور است در این بازه زمانی بدون هیچ مشکلی انجام خواهد شد. همچنین تحریمی که چندی پیش علیه ایران وضع شده بود و مانع از خرید طلا و فلزات گرانبها به ایران می‌شد اکنون برداشته شده و ایران می‌تواند ذخایر طلای خود را افزایش دهد. صنعت خودرو و قطعه‌سازی ایران نیز از تعلیق تحریم‌ها بهره‌مند شده و می‌تواند در این مدت دست به واردات آنچه مورد نیازش است بزند. از آنجا که بحث
تعلیق این بخش از تحریم‌ها جامع و کامل است در همه موارد تجاری ذکر‌شده خدمات تجاری از جمله نقل و انتقال پول برای خرید و فروش نیز مشمول تحریم نخواهد بود. همچنین صنعت هواپیمایی نیز می‌تواند برای پروازهای غیرنظامی خدمات دریافت کند و قطعات مورد نیازش را خریداری کند. مساله‌ای که می‌تواند به بهبود امنیت پروازهای داخلی کمک شایانی باشد. علاوه بر این نیز هیچ تحریم جدیدی علیه ایران چه در شورای امنیت، چه در اتحادیه اروپا و چه در آمریکا علیه ایران وضع نخواهد شد. در این میان بخش دیگری از تعلیق تحریم‌ها کمک مستقیم به ذخایر ارزی دولت است. جایی که قرار است بیش از چهار میلیارد دلار از منابع بلوکه‌شده ایران در خارج از کشور آزاد شود و به بانک مرکزی تحویل داده شود. این کار در هشت قسط با ارقام مختلف طی شش ماه آینده انجام خواهد شد. البته نامی از بانک‌هایی که این کار را با مجوز وزارت خزانه‌داری آمریکا و بانک مرکزی ایران انجام خواهند داد هنوز منتشر نشده و شاید هیچ‌گاه علنی نشود. از این پول می‌توان برای خرید اقلامی چون دارو و تجهیزات پزشکی، کالاهای اساسی و تامین هزینه دانشجویان ایرانی خارج از کشور استفاده کرد.
اقدامات دوره شش‌ماهه
اما این تنها اقدامات این دوره زمانی نباید باشد. گرچه در توافقنامه ژنو امکان تمدید این دوره زمانی دیده شده اما بدون شک طرفین برای دفاع بهتر در برابر منتقدان و مخالفان توافق باید مذاکرات بیشتر و فشرده‌تری داشته باشند تا در مراحل بعدی که رسیدن به توافق به مراتب سخت‌تر و پیچیده‌تر خواهد بود بتوانند موفق باشند. ارزیابی طرفین از خواسته‌های یکدیگر برای گام دوم و دستیابی به یک توافق برد-برد دیگر حداقل دو برابر مرحله اول دشوار خواهد بود. گرچه باد موافق برخاسته و کشتی توافق را رو به جلو می‌برد اما قدرتش آنقدر نیست که بتواند هر مانعی را رد کند. این سرنشینان این کشتی هستند که می‌توانند این موانع را از سر راه رسیدن به هدف بردارند.
دیدگاه تان را بنویسید