گره‌های راه

آرام‌آرام جاده‌ها را طی می‌کنند. آنقدر آرام حرکت می‌کنند که گاهی در جاده‌های باریک می‌توانند ساعت‌ها ترافیک ایجاد کنند. گاهی هم با دودهای خود در سطح شهرها و جاده‌ها مانور می‌دهند. تعدادشان هم کم نیست. وزیر راه و شهرسازی آمار داده که 127 هزار کامیون هستند که بالای 35 سال سن دارند. کامیون‌هایی که گاهی در جاده‌های تک‌بانده با 25 هزار تردد در روز عامل برهم زدن آرامش خیلی‌ها می‌توانند بشوند. اما این فرسودگی تنها در بخش حمل و نقل جاده‌ای وجود ندارد. در بخش هوایی هم عباس آخوندی آمار داده تنها ۱۵۰ هواپیما از مجموع ۲۵۰ هواپیمای موجود در کشور فعال است و ۱۰۰ هواپیما باید اوراق شود. خاص بودن این شرایط زمانی مشخص‌تر می‌شود که به نیازهای ایران در این بخش اشاره شود. آخوندی می‌گوید: «برای نوسازی ناوگان هوایی نیاز به ۵۰۰ هواپیمای نوساز داریم که ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری می‌خواهد.» این وضعیت در بخش ریلی هم به چشم می‌خورد. پنجم اسفندماه سال گذشته وقتی آخوندی از این آمار متفاوت مربوط به بخش ناوگان هوایی سخن می‌گفت، اشاره کرد که برای نشان دادن بغرنج بودن اوضاع آمارهایی هم در حوزه حمل و نقل ریلی دارد. او گفته بود: «در بخش مسافر میزان واگن‌هایی که باید وارد شود حداقل 2800 واگن جدید است. در حالی که در کل ۱۰ سال گذشته تنها ۲۰۰ واگن نوسازی شده است. اگر هر واگن چهار میلیارد تومان سرمایه بخواهد، یعنی بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان برای نوسازی کل ناوگان ریلی سرمایه‌گذاری نیاز داریم.» 12 روز بعد آخوندی در حاشیه دومین همایش تجاری بانکی ایران و اروپا صراحتاً اعلام کرد: «برای نوسازی ناوگان هشت میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیازمندیم.» همان روز او با اشاره به دوره پسابرجام، اظهار امیدواری کرده بود که «به تدریج یخ‌ها آب شود و ایران از فرصت پسابرجام حداکثر استفاده را ببرد». شاید همین اظهار امیدواری هم بوده که باعث شده او پیگیر طرح تاسیس شرکت لیزینگ هواپیما و در کنار آن طرح بزرگی چون خرید 118 ایرباس باشد. اما دقیقاً در همین دوران (15 فروردین‌ماه امسال) بود که عباس عراقچی، معاون امور حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه در یک برنامه تلویزیونی متذکر شد: «رفع کامل تحریم‌های بانکی، زمان‌بر است.» سخنی که یک ماه و نیم بعد در سخنان یک مقام ارشد وزارت راه و شهرسازی به گونه‌ای دیگر تبلور یافت و نشان داد حداقل در حوزه حمل و نقل وجود چنین مسائلی مانع قابل توجهی خواهد بود. 31 اردیبهشت‌ماه امسال قائم‌مقام وزیر راه و شهرسازی با اشاره به توافقات خوبی که در بخش‌های مختلف حمل و نقل با کشورهای اروپایی انجام شده، تحریم‌های بانکی را مانع اجرای توافقات حمل و نقلی دانست. این در حالی است که وزیر راه و شهرسازی از تابستان سال 1393 نوسازی ناوگان حمل و نقل را مطرح و برای پیگیری آن حتی به کشورهایی چون آلمان (برای تاسیس شرکت لیزینگ هواپیما) و فرانسه سفر کرده است. اما اصغر فخریه‌کاشان، قائم‌مقام وزیر راه در امور بین‌الملل گفته است: «مذاکراتی برای اجرای پروژه‌ها انجام شده اما تا زمانی که مشکلات بانک‌های خارجی به طور کامل حل نشود، اجرای برخی پروژه‌ها با مشکل روبه‌رو است.» با این حال باید دید که وزارت راه در مواجهه با چنین موانعی چه واکنش‌هایی نشان خواهد داد و برای اجرایی شدن طرح نوسازی ناوگان حمل و نقل به جز تحریم بانکی، چه موانع دیگری وجود دارد و آیا نوسازی ناوگان حمل و نقل به نتیجه می‌رسد؟