گام شفافیت

صورت‌های مالی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع اطلاعاتی برای انعکاس وضعیت مالی، نتایج عملکرد و جریان‌های نقدی واحدهای تجاری شناخته شده‌اند و به همین دلیل، مبانی تهیه آن از نظر ارائه و افشای مطالب از اهمیت بالایی برخوردار است. استانداردهای حسابداری به‌عنوان مبنای تهیه صورت‌های مالی و عامل تعیین‌کننده کیفیت ارقام مندرج در گزارش‌های مالی که به‌عنوان ادعای هیات مدیره از سوی مدیران صادر می‌شود نقش مهمی در فرآیند توزیع و بازتوزیع ثروت ایفا می‌کند. پیشرفت فناوری اطلاعات و گسترش ارتباطات در دهه گذشته بازارهای سرمایه را به یکدیگر پیوند داده، مبادلات بین‌المللی را رونق روزافزون بخشیده و نیاز به یک زبان گزارشگری مالی مشترک را تشدید کرده است. راهکار مشترک مراجع حرفه‌ای بین‌المللی برای استفاده از یک زبان گزارشگری مالی یکسان که برطرف‌کننده نیازهای استفاده‌کنندگان است و به‌گونه‌ای دیگر، از کیفیت بالا، قابلیت فهم و مقایسه برخوردار باشد، تدوین مجموعه‌ای از استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی بوده است که تحت عنوان استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی (IFRS) منتشر شده و مبنای گزارشگری مالی قرار گرفت. به‌طور خلاصه اهم دلایل تاکید بر پذیرش استانداردهای بین‌المللی در سطح جهانی و در سطح کشور به شرح زیر بیان می‌شود:

■ افزایش قابلیت مقایسه عملکرد شرکت‌ها در سطح بین‌المللی.

■ صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌ تهیه و حسابرسی صورت‌های مالی مبتنی بر استانداردهای مختلف با توجه به یکسان‌سازی استانداردهای بین‌المللی.

■ افزایش جذب سرمایه‌گذاران خارجی از طریق فراهم آمدن امکان شناخت بهتر، با توجه به استفاده از استانداردهای مشترک بین‌المللی.

■ ایجاد امکان تشکیل بورس‌های بین‌المللی و کمک به سرمایه‌گذاران در تنوع‌بخشی به سرمایه‌گذاری در بورس‌های مختلف جهان، امکان پذیرش واحدهای تجاری در بورس سایر کشورها و پذیرش متقابل واحدهای تجاری خارجی در بورس ایران.

■ بهینه‌سازی و تجمیع منابع کشورهای مختلف جهت تدوین بهترین استانداردها در سطح بین‌المللی.

■ فراهم شدن امکان استفاده موثر از فناوری‌هایی چون زبان گزارشگری تجاری توسعه‌پذیر (XBRL) جهت افزایش شفافیت اطلاعات.

■ ارتقای جایگاه شفافیت اطلاعاتی کشور از منظر بین‌المللی.

نگاهی به تاریخچه تدوین IFRS

در سال 2001 با تجدید ساختار کمیته تدوین استانداردهای بین‌المللی حسابداری، نهادی به نامِ «هیات تدوین استانداردهای بین‌المللی حسابداری (IASB)» با هدف یکپارچه‌سازی، بهبود و تصویب استانداردهای بین‌المللی گزارشگریِ مالی (IFRS) تشکیل شد. به‌واسطه این کمیته، مقرر شد تمامی استانداردهای منتشر ‌شده از سوی کمیته تدوین استانداردها (از سال 1974 تا آوریل 2011، شامل 41 استاندارد بین‌المللی حسابداری «IAS» انتشاریافته از سوی کمیته مزبور) تا زمان عدم‌تغییر از سوی هیات تدوین استانداردهای بین‌المللی، مورد پذیرش قرار گرفته و استانداردهای منتشر‌شده از سوی هیات به‌عنوان استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) نامیده شود.

رویکردهای پذیرش در کشورهای مختلف

بر اساس آمار منتشر‌شده تاکنون تعداد 138 کشور در جهان به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی را پذیرفته‌اند. دو رویکرد کلی برای پذیرش این استانداردها به‌شرح زیر وجود دارد.

1- رویکرد پذیرش یکباره: در این رویکرد، با انتشار استانداردهای بین‌المللی از سوی هیات استانداردهای بین‌المللی حسابداری، این استانداردها از سوی کشور پذیرش و با رسیدن تاریخ لازم‌الاجرا شدن به کار گرفته می‌شود.

2- رویکرد پذیرش تدریجی: در این رویکرد، کشورها در کوتاه‌مدت استانداردهای منتشره از سوی هیات تدوین استانداردهای بین‌المللی را نمی‌پذیرند یا استانداردهای بین‌المللی را به‌طور مستقیم وارد استانداردهای حسابداری خود نمی‌کنند؛ بلکه استانداردهای ملی خود را در این بازه حفظ کرده اما برنامه‌ مدونی تدوین می‌کنند تا مجموعه استانداردهای خود را طی زمان با استانداردهای بین‌المللی هماهنگ و هم‌راستا کنند. پذیرش نهایی در بلند‌مدت صورت خواهد گرفت. دوره پذیرش نیز برای هر کشور متناسب با سطوح قوانین، پیچیدگی‌های تجاری، و محیط کسب‌وکار متفاوت است.

اجرای IFRS در ایران

در ایران بر اساس ابلاغیه مورخ 22 دی‌ماه 1392 سازمان بورس و اوراق بهادار و به‌منظور اجرای مصوبه‌ مورخ 27 /6 /1390 مجمع عمومی سالانه‌ سازمان حسابرسی، کلیه‌ شرکت‌ها و نهادهای مالی ثبت‌شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار در تهیه صورت‌های مالی که از تاریخ 1 /1 /1392 و بعد از آن شروع می‌شود، مجاز به تهیه صورت‌های مالی مبتنی بر استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی هستند. همچنین، از سال 1395 شرکت‌های بزرگ پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران ملزم به تهیه صورت‌های مالی مبتنی این استانداردها هستند. رویکرد پذیرش استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی در ایران بدین گونه است که ابتدا شرکت‌های بورسی مجاز و سپس ملزم به استفاده از این استانداردها شوند، و در مرحله‌ بعد، بقیه‌ شرکت‌ها مجاز و سپس ملزم به به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی باشند.

اهمیت IFRS در نقشه راه نظام نوین مالی سازمان‌ها

در این بخش، اهمیت و لزوم تطابق فعالیت‌ها با استانداردهای بین‌المللی، به اختصار مورد بحث قرار گرفته است.

به‌کارگیری استانداردهای بین‌المللی در آینده‌ نزدیک برای سازمان‌ها الزامی خواهد شد. به همین دلیل، این موضوع باید در تدوین نقشه‌ راه مورد توجه قرار گیرد. برای آنکه شرکت قادر به تامین الزامات قانونی از این منظر در آینده باشد، توجه به دو نکته‌ اساسی ضروری است:

1- آماده‌سازی زیرساخت‌های مالی شامل آیین‌نامه‌ها، دستورالعمل‌ها و نرم‌افزارهای حسابداری طراحی‌شده مبتنی بر مفاهیم IFRS چراکه این امر از آن جهت بااهمیت است که مبانی شناخت در این مجموعه استانداردها با مبانی شناخت استانداردهای ایران تفاوت‌هایی دارد که باید مد نظر قرار گیرد.

2- نیروی تخصصی آموزش‌دیده و توانمند.

در مورد مزایای استفاده از استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی (IFRS) می‌توان گفت:

■ با پذیرش IFRS، یک شرکت می‌تواند صورت‌های مالی خود را با اصول مشابه شرکت‌های رقیب خارجی ارائه کند. در نتیجه قابلیت مقایسه اطلاعات این شرکت‌ها فراهم شده و علاوه بر آن، شرکت اصلی قادر خواهد بود صورت‌های مالی شرکت‌های زیرمجموعه را با دقت بیشتری مقایسه کند.

■ حضور در بازارهای پولی و مالی بین‌المللی برای تامین مالی پروژه‌های مختلف برای سازمان‌های بزرگ، اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. برای چنین کاری، شرکت باید صورت‌های مالی و گزارش‌های هم‌زبان با جریان اطلاعات بین‌المللی داشته باشد.

■ ضرورت مشارکت با شرکت‌های بین‌المللی و استفاده از تجربیات و دانش فنی آنها در قالب انعقاد قراردادهای سرمایه‌گذاری یا تشکیل شرکت‌های مشترک بر فعالان این حوزه پوشیده نیست. سرمایه‌گذاری شرکت‌ها و آغاز فعالیت‌های مشترک نیازمند اطلاعات شفاف، قابل اتکا و قابل مقایسه است. شرکت‌های چند‌ملیتی برای گزارشگری فعالیت‌های خود اغلب از استانداردهای بین‌المللی استفاده می‌کنند. نبود اطلاعات مورد نیاز با معیارهای مورد قبول جامعه‌ بین‌المللی امکان سرمایه‌پذیری و هم‌افزایی را برای سازمان کاهش خواهد داد.

■ سازمان‌های فعال در صنایع خاص می‌توانند در راستای شفافیت اطلاعات مالی از استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی استفاده کنند که برای صنایع خاص تدوین شده بوده که ممکن است در استانداردهای حسابداری ملی تهیه و رعایت آن هنوز الزامی نشده باشد. به‌عنوان مثال می‌توان به IFRS شماره 6 اشاره کرد که مربوط به اکتشاف و ارزیابی منابع معدنی است.

■ با توجه به رشد روزافزون فناوری اطلاعات، در صورت حرکت به سمت استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت فرآیند کسب‌وکار تحت عنوان «برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP)» شرکت‌ها برای تهیه گزارش‌های مبتنی بر (IFRS)، ناچار به استفاده از زبان گزارشگری توسعه‌پذیر (XBRL) هستند که در واژه‌نامه‌ این زبان، پیش‌فرض‌های استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی (IFRS) به آسانی قابل دستیابی است.