مهاجران

نقل مکان از کشور یا ناحیه‌ای که فرد بومی آن محسوب می‌شود به کشور یا ناحیه‌ای دیگر پدیده‌ای است که از دیرباز مرسوم بوده است؛ از زمانی که انسان کوچ‌نشین بود و هنوز مرزی کشیده نشده بود. امروزه اما مهاجرت برای بعضی راه‌حل و برای بعضی معضل است. مردم از مناطقی که بهره‌مندی کمتری از منابع دارند به سمت مناطق برخوردار کوچ می‌کنند اما مهاجرت امروزی به سادگی کوچ دیروزی نیست. امروز سیم‌های خاردار، گذرنامه، روادید، پلیس مهاجرت، قوانین و روابط سیاسی کشورها بخشی از موانعی هستند که بر سر راه مهاجرت قرار دارند. مخالفان و موافقان مهاجرت بارها و بارها در مورد مزایا و مضرات مهاجرت مباحثه کرده‌اند و سختگیری‌ کشورها باعث شده تا در برابر مهاجرت قانونی، روش غیرقانونی آن نیز شکل بگیرد و کمپ‌های پناهندگان مامن تازه‌ای برای آنهایی باشد که نتوانسته‌اند از راه قانونی وارد یک کشور شوند.

طبق آمار سال 2006 سازمان ملل متحد، در سراسر جهان حدود 200 میلیون نفر مهاجر وجود دارد که زندگی کردن در کشوری به غیر از سرزمین مادری خود را انتخاب کرده‌اند. این تعداد حدود سه درصد کل جمعیت جهان محسوب می‌شود. 60 درصد از این مهاجران، یکی از کشورهای توسعه‌یافته را به عنوان مقصد خود انتخاب کرده‌اند. همچنین طبق تحقیق انجام‌شده توسط موسسه گالوپ در سال 2012 تقریباً 640 میلیون نفر در سراسر دنیا، اگر شرایط مهیا باشد، دوست دارند مهاجرت کنند. جالب اینکه بیش از 150 میلیون نفر یا 23 درصد از این عده، ایالات متحده را به عنوان هدف نهایی مهاجرت خود اعلام کرده‌اند. زندگی در انگلستان حدود هفت درصد یا 45 میلیون نفر متقاضی دارد و رتبه‌های بعد از آن کانادا، فرانسه، عربستان سعودی، آلمان و اسپانیاست. طبق آمار این نظرسنجی که بین سال‌های 2006 تا 2008 در 82 کشور جهان انجام شده است به طور متوسط 25 درصد مردم دنیا از زندگی در کشوری که در آن متولد شده‌اند راضی نیستند. پرسش‌کنندگان به طور معمول، انگیزه‌های اقتصادی را بیشترین محرک خود برای مهاجرت عنوان کرده‌اند. انگیزه مهاجران به طرز معناداری بین افرادی که خویشاوند نزدیکی ساکن کشوری دیگر دارند یا کمک‌های مالی نقدی از ساکنان خارج از کشور محل تولد و سکونت خود دریافت می‌کنند، بالاتر است. برابر آمار سازمان ملل متحد در سال 2006، در سراسر جهان حدود 200 میلیون نفر خارج از کشور محل تولد خود زندگی می‌کنند و این عده سالانه 300 میلیارد دلار پول برای خویشاوندان خود در کشورهایشان می‌فرستند. اروپا محل سکونت حدود 70 میلیون نفر از این مهاجران است، رتبه دوم آمار بیشترین مهاجر از آن آمریکای شمالی با 45 میلیون نفر و رتبه سوم در اختیار آسیا با 25 میلیون نفر مهاجر است.

اما رده‌بندی کشورهای جهان که بیشترین تعداد مهاجران را در خود جای داده‌اند، ارتباط چندانی به رده‌بندی کشورهایی که مهاجران بالقوه تمایل به زندگی در آنها دارند، ندارد. گویا بیش از آنکه آمال و آرزوهای مهاجران مقصد آنها را تعیین کند، جبر، تعیین‌کننده این انتخاب است. اما چه کشورهایی در دنیا بالاترین تعداد مهاجر را در خود جای داده‌اند.

ایالات متحده آمریکا

ردیف اول مهاجرپذیرترین کشورهای دنیا ایالات متحده است. تنها در سال 2006 تعداد مهاجران قانونی که ساکن دائم این کشور محسوب شدند، بیش از تعداد مهاجران پذیرفته‌شده در مجموع دیگر کشورهای جهان بوده است. عمده‌ترین مهاجران به ایالات متحده ملیت‌های مکزیکی، هندی، چینی و فیلیپینی دارند. ایالات متحده در کنار بالاترین میزان مهاجر در دنیا به دلیل قوانین نسبتاً سختگیرانه‌ای که به راحتی امکان مهاجرت یا اعطای شهروندی به مهاجران را فراهم نمی‌کند، دارای بالاترین نرخ مهاجران غیرقانونی نیز هست. تخمین زده می‌شود حدود 12 میلیون نفر از مهاجرانی که در این سرزمین ساکن هستند به صورت غیرقانونی وارد کشور شده باشند. البته هیچ آمار کاملاً قابل استنادی در مورد مهاجران غیر‌قانونی موجود نیست. به این دلیل ساده که آنها از ترس گرفتار پلیس شدن به هیچ نوع پرسشی صادقانه پاسخ نمی‌دهند و در بسیاری موارد اصلاً حاضر به صحبت نیستند. با این همه تخمین زده می‌شود اکثریت این مهاجران تحصیلاتی کمتر از دبیرستان دارند. با توجه به نرخ بیکاری بالای شهروندان آمریکایی با تحصیلات کمتر از دیپلم یا دیپلم (بین 18 تا 30 درصد با معیارهای برآوردی مختلف) وجود این مهاجران و مشغول به کار بودن حدود 7 تا 8 میلیون آنها (طبق برآوردهای تخمینی) اعتراضات بسیاری در این کشور برانگیخته شده است. به علاوه آمار بیانگر این است که مهاجران، چه قانونی و چه غیرقانونی، با تحصیلات کمتر از دیپلم، راحت‌تر از شهروندان ایالات متحده کار پیدا می‌کنند. علت این موضوع چه تن دادن مهاجران به شرایط بدتر کاری باشد و چه علت دیگری داشته باشد، منشاء اعتراضات و برخوردهای نژادپرستانه در این کشور می‌شود. در حال حاضر دولت اوباما به کمک عده‌ای از سناتورهای این کشور طرحی را در دست ارائه دارد که اقامت این دسته از مهاجران را در ایالات متحده وجهه قانونی داده و حتی راه را برای اعطای شهروندی به آنها باز می‌کند. آمریکا همچنین سالانه به طور متوسط حدود 80 هزار پناهنده از کشورها و مناطق مختلف دنیا می‌پذیرد. این افراد که اغلب به دلیل وضعیت مذهبی، قومی، نژادی، عضویت در گروه‌های خاص و ... امکان برگشت به کشور خود را ندارند، اغلب از شرق نزدیک یا جنوب آسیا هستند. این رقم البته بسیار کمتر از تقاضاهای پناهندگی است که سالانه تسلیم دولت ایالات متحده شده و به دلیل ناکافی بودن ادله، رد می‌شود.

فدراسیون روسیه

دومین رتبه در بین کشورهای دارای بالاترین تعداد مهاجر از آن روسیه است که بخش عمده‌ای از این مهاجران از نظر ملیت متعلق به کشورهایی هستند که بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، استقلال یافتند. این دسته از افراد به دلایل مختلفی از جمله شرایط کاری، ازدواج، تحصیل و ... بعد از استقلال به کشورهای خود بازنگشتند و اکنون در زمره مهاجران به روسیه محسوب می‌شوند. در واقع این کشور به طور ثابت و تقریبی سالانه حدود 200 هزار مهاجر به خود جذب می‌کند که بیش از نیمی از این افراد از نظر نژادی روس، اما متولد سایر کشورهای مستقل مشترک‌المنافع هستند. این کشور همچنین احتمالاً بیش از 10 میلیون مهاجر غیرقانونی را در خود جای داده است که به طور عمده از نژادهای ازبک، ارمنی، آذربایجانی و تاجیک هستند. این کشور همچنین مقصد مهاجران چینی محسوب می‌شود که از نظام تک‌فرزندی این کشور فراری هستند. روسیه قوانین سختگیرانه‌ای شامل زندان برای عبور غیرقانونی از مرزهای خود وضع کرده است. حتی در موردی این کشور پناهنده‌ای از کره شمالی را پس از شش ماه زندان به کشور خود بازگرداند؛ جایی که احتمالاً جریمه‌ای بسیار شدیدتر در انتظار این فراری از حکومت کره بود.

آلمان

آلمان سومین جمعیت بزرگ مهاجر در دنیا را در خود جای داده است و بین کشورهای عضو اتحادیه اروپا، رتبه اول را از نظر تعداد جمعیت مهاجر دارد. طبق آمار سال 2007 حدود 2/91 درصد از جمعیت این کشور شهروند آلمان هستند و از بین این عده 81 درصد، هیچ‌گونه سابقه مهاجرت نداشته‌اند. اما 19 درصد شهروندان آلمان از خانواده‌های مهاجر هستند. در بین ساکنان غیرشهروند آلمان، بیشترین سهم از آن ترکیه و در رده‌های بعدی ایتالیا و لهستان است. در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم جمهوری فدرال آلمان (آلمان غربی) به سیل مهاجرانی که می‌توانستند بخش صنعت این کشور را رونق ببخشند خوشامد گفت اما این مهاجران که اغلب از کشورهایی مثل ویتنام، کره شمالی، آنگولا، موزامبیک و کوبا بودند هیچ‌گاه شهروندان رسمی کشور محسوب نشده و پس از ادغام دو آلمان دچار مشکلات اقامتی شدند؛ بسیاری از آنها اخراج شدند یا به عنوان مهاجر غیرقانونی در کشور باقی ماندند. مهاجران سال‌های اخیر ساکن در این کشور به دو دسته تقسیم می‌شوند. مهاجرانی که در یکی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا متولد شده‌اند و مهاجرانی که کشور محل تولدشان در خارج از اتحادیه است. بنا به قانون جابه‌جایی آزادانه و بدون محدودیت نیروی کار بین کشورهای عضو اتحادیه، هیچ محدودیتی برای مهاجرانی که در یکی از کشورهای عضو اتحادیه متولد شده‌اند، وجود ندارد، اما در مورد متولدان خارج از اتحادیه، مهاجرت تنها در مورد کارگران ماهر و افراد با تحصیلات عالیه مجاز است. آلمان به شدت با مهاجرانی که کارگر ساده هستند برخورد می‌کند.

اوکراین

اوکراین نیز وضعیتی مشابه روسیه دارد. رتبه چهارم بین کشورهای دارای جمعیت مهاجر جهان را دارد که عمده‌ترین دلیل آن بازگشت بسیاری از کسانی است که از نظر نژادی اهل اوکراین محسوب می‌شدند اما متولد مناطق دیگری از اتحاد جماهیر شوروی بودند. این افراد پس از استقلال در سال1991به این کشور بازگشتند. همچنین عده زیادی متولدین مناطق دیگر اتحاد جماهیر شوروی سابق، به دلایل مختلف (همانند روسیه) پس از استقلال ساکن اوکراین ماندند. اوکراین همچنین در اوایل دهه1990میلادی، مامن بسیاری از فراری‌های جنگ‌های قومی بین کشورهای مستقل مشترک‌المنافع محسوب می‌شده است.

فرانسه

فرانسه از نظر تعداد مهاجران ساکن این کشور، رتبه پنجم در جهان و رتبه دوم در اتحادیه اروپا را دارد. اولین موج مهاجرت به این کشور بعد از جنگ جهانی دوم اتفاق افتاد که طی آن عده زیادی از شهروندان مستعمره‌های سابق این کشور در آفریقا، به سرزمین فرانسه مهاجرت کردند. عده زیادی نیز به دلیل وجود حکومت‌های دیکتاتوری کمونیستی در کشورهای شرق آسیا، در همین دوره زمانی، متقاضی پناهندگی به کشور فرانسه شدند. اگرچه اکثریت این دو گروه مهاجران (خصوصاً مهاجران از مستعمرات سابق فرانسه در آفریقا) از مناطق روستایی آمده بودند اما کمتر از یک‌سوم آنها بعد از مهاجرت همچنان در بخش کشاورزی به کار پرداختند و بیشتر این عده جذب بخش صنعت فرانسه شدند. بیش از 42 درصد از کل جمعیت مهاجر فرانسه از آفریقا، 38 درصد از اروپا و 14 درصد از آسیا هستند. همچنین بنا بر آمار موجود حدود 32 درصد از کودکان متولد‌شده در سال 2012 در فرانسه، والدین خارجی دارند. دولت فرانسه یکی از شدیدترین برخوردها را با مهاجران غیرقانونی دارد و به همین دلیل جمعیت نسبتاً کمی از مهاجران غیرقانونی در این کشور ساکن هستند که البته تعداد آنها در سال‌های اخیر و با سخت شدن روند مهاجرت قانونی به این کشور، رو به افزایش گذاشته است. تخمین زده می‌شود حدود 400هزار مهاجر غیرقانونی در فرانسه زندگی می‌کنند که سالی80 تا 100هزار نفر به تعداد آنها اضافه می‌شود. هر نوع کمک به مهاجران غیرقانونی در این کشور جرم محسوب‌ شده و جریمه‌هایی حتی شامل زندان دارد. در سال 2011 حدود 30 هزار نفر مهاجر غیرقانونی از خاک این کشور اخراج شدند. روند صعودی مهاجرت غیرقانونی به این کشور باعث شد دولت فرانسه اتحادیه اروپا را تهدید به خروج از پیمان شنگن کند.

عربستان سعودی

این کشور و به نوعی تمام کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس از نظر نوع مهاجرت وضعیت خاصی دارند. جمعیت بسیار پایین در کنار ذخایر نفت فراوان و در نتیجه ثروت بی‌حد و حساب، جاذبه خاصی را برای مهاجران متخصص و غیرمتخصص، چه از کشورهای فقیری مثل یمن و چه از کشورهای توسعه‌یافته ایجاد می‌کند. در واقع تمام کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس، بالاترین درصدها را برای نسبت جمعیت مهاجر به کل جمعیت کشور، در سطح جهان به خود اختصاص داده‌اند. 75 درصد کل جمعیت قطر را مهاجران تشکیل می‌دهند، این عدد در مورد عربستان 25 درصد، امارات 72 درصد و بحرین 42 درصد است. مهاجران متخصص در این کشور اغلب در صنایع مربوط به نفت و گاز فعالیت می‌کنند و مهاجران غیرمتخصص که بخش عظیمی از آنها غیرقانونی نیز وارد کشور شده‌اند به عنوان کارگر ساده مشغول به کار هستند. مهاجران غیرمتخصص معمولاً از هند، یمن، پاکستان و ... وارد عربستان می‌شوند و دولت این کشور نیز با آنها برخوردهای قهری بسیار شدیدی دارد.

کانادا

کانادا یکی از مهاجرپذیرترین کشورهای دنیا از نظر اعطای شهروندی به مهاجران به این کشور محسوب می‌شود. در واقع مهاجران به کانادا بعد از چند سال و بدون وجود پروسه‌ای چندان سخت، شهروند این کشور محسوب خواهند شد. کانادا پس از دوره‌ای که طی آن ابتدا مستعمره فرانسه و سپس مستعمره انگلستان بود، مهاجران بسیاری را از این دو کشور پذیرفت و در واقع در حال حاضر، دارای قسمت‌های فرانسه‌زبانی است که یادگاری از دوران مهاجران اولیه است.

در حال حاضر این کشور سالانه بیش از 200هزار مهاجر جدید می‌پذیرد و سعی دارد این مهاجران بیشتر افراد دارای تحصیلات عالیه یا کارگران ماهر و آموزش‌دیده باشند. گوناگونی قومی و نژادی این کشور در کنار قوانین نسبتاً آسان شهروندی، به‌رغم آب و هوای بسیار نامناسب برای سکونت، این کشور را به هدف عده زیادی از مهاجران دنیا تبدیل کرده است. در سال‌های اخیر کانادا بیشترین مهاجران را از کشورهای فیلیپین (14درصد)، چین (12درصد)، هند (10درصد)، (4درصد) و ایران (7/2درصد) به خود جذب کرده است.

ایالات متحده

نرخ مهاجرت خالص‌: تعداد افراد وارد‌شده به کشور منهای تعداد افراد خارج‌شده از کشور به ازای هر هزار نفر جمعیت همان کشور. لازم به توضیح است اتحادیه اروپا به جای واژه مهاجر غیر‌قانونی از واژه مهاجر غیر‌معمول

(IRREGULAR IMMIGRATIONS) استفاده می‌کند که شامل مهاجران غیرقانونی به علاوه مهاجران قانونی که بدون داشتن مجوز، اقدام به کار می‌کنند، می‌شود.