نفت‌خواران

در ظاهر ماجرا، داعش به دیگر سازمان‌های تروریستی می‌ماند. در عالم واقع، این گروه دستگاهی است که به یاری نفت، به خوبی کار می‌کند. این تصادف نیست که داعش از یک بخش القاعده، به یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های تروریستی خاورمیانه تبدیل شده است. در روزهایی که داعش جزیی از القاعده بود، برای تامین مالی عملیات‌ها، بیشتر به اعانه حامیان اتکا داشت. به هر حال به نظر می‌رسد اکنون داعش یک سازمان کاملاً خودکفا به لحاظ مالی است که از طریق دزدی بانک، گروگانگیری، اخاذی، فروش آثار باستانی در بازار سیاه، وضع مالیات و مهم‌تر از همه فروش نفت، میلیون‌ها دلار به دست می‌آورد. با در نظر گرفتن این فعالیت‌ها، داعش به یک سازمان خودکفا با درآمد ناخالص روزانه حدود دو میلیون دلار تبدیل شده است.
با تداوم عملیات‌ها، این درآمد فقط یک تصویر نیست که احتمال محو شدن آن وجود داشته باشد. گزارش‌ها نشان می‌دهد داعش آمده است تا پابرجا بماند؛ لااقل از نظر مالی. آنها یک ساختار درآمدی ایجاد کرده‌اند، که از طریق آن می‌توانند به درآمدزایی از طریق فعالیت‌های جانبی ادامه دهند و از این طریق عملیات‌های اصلی خود را به لحاظ مالی تامین کنند و به عبارت دیگر، خلافت خود را بگسترانند.
این یک حادثه نیست که داعش هم‌اکنون 80 هزار نیروی جنگی در اختیار دارد. در شرایطی که برخی از این افراد وادار شده‌اند به داعش بپیوندند، اغلب آنها به میل خود به گروه پیوسته‌اند. رامی عبدالرحمن، مدیر دیده‌بان حقوق بشر سوریه، ماه قبل به الجزیره گفت: «در ماه ژوئیه بیشترین جذب نیرو از زمان ظهور این گروه در سوریه در سال 2013 تاکنون صورت گرفت. بیش از شش هزار نیروی جدید به سازمان پیوستند. تعداد تروریست داعش در سوریه از 50 هزار نفر گذشته است که این رقم شامل 20هزار نفر غیرسوری می‌شود.» دو سال قبل، داعش فقط 1000 نیروی مسلح داشت که برای هدف خود می‌جنگیدند. اما در این دو سال اخیر، ده‌ها هزار نفر به این گروه تروریستی پیوسته‌اند. اما چه چیزی باعث این افزایش قابل توجه در نفرات شده است؟ جمال، یک عراقی اهل تسنن، به بازفید می‌گوید: «به شما بیشترین پول پرداخت می‌شود، بیش از هر کسی اسلحه دارید و با قدرتمندترین گروه همراه هستید. من تروریست نیستم، اما اگر بودم به همین گروه می‌پیوستم.» در میان ارتش‌های منطقه خاورمیانه، داعش بیش از همه به سربازانش پول پرداخت می‌کند: 400 دلار در ماه. در حقیقت، این رقم تقریباً دو برابر آن چیزی است که گروه‌های دیگر به اعضای مسلح خود می‌پردازند. این رقم بسیار بیش از آن چیزی است که حزب‌الله یا ارتش آزاد سوریه یا حتی ارتش عراق به سربازان خود می‌دهند.
داعش فقط یک گروه جدید نیست که با ارتشی کم‌بنیه به فعالیت می‌پردازد. آنها استراتژی طراحی‌شده خوبی درباره حرکت به سمت همه چیز دارند و حتی برای خود اهداف سالانه تعیین کرده‌اند. آنها حتی یک گزارش سالانه منتشر و بیشتر شبیه یک ائتلاف بین‌المللی عمل می‌کنند. بر اساس گفته متخصصان، داعش به طرز ماهرانه‌ای دیگر گروه‌های تروریستی را مورد مطالعه قرار داده است: به عنوان مثال، نیروهای مسلح انقلابی کلمبیا که ثروتمندان را گروگان می‌گرفت؛ القاعده که به وضع مالیات می‌پرداخت و بوکوحرام که از منابع طبیعی تحت کنترل برای تامین مالی فعالیت‌ها بهره می‌برد. داعش این فعالیت‌های درآمدزا را به گونه‌ای به کار گرفته است که برای مدیریت دولت خود نیازمند نفوذ خارجی نیست.
در خط مقدم فعالیت‌های درآمدزا، پالایشگاه‌های نفت قرار دارند. داعش کنترل شش میدان از 10 میدان نفتی فعال در سوریه را در دست دارد و همزمان با آن هفت میدان نفتی و دو پالایشگاه را نیز در شمال عراق کنترل می‌کند. متخصصان عراقی معتقدند میدان‌های نفتی تحت کنترل داعش می‌توانند روزانه تا 80هزار بشکه نفت تولید کنند. به هر روی، آنها مدعی هستند داعش تنها نصف این رقم را تولید می‌کند. آنها همچنین بر این باورند که داعش نفت خود را در بازار سیاه به رقمی بسیار کمتر از قیمت نفت دیگران، به فروش می‌رساند. گفته می‌شود قیمت فعلی نفت در بازار سیاه بین 25 تا 60 دلار است و باور بر این است که داعش نفت خود را در نصف پایینی محدوده قیمتی فوق به فروش می‌رساند. به عبارت دیگر، آنها روزانه حدود دو میلیون دلار از میدان‌های نفتی تحت تصرف خود در عراق به دست می‌آورند.
به دلیل فقدان اطلاعات آماری دقیق، درآمد آنها از میدان‌های نفتی سوریه به طور دقیق روشن نیست. به هر حال، اعتقاد بر این است که آنها تنها از محل فروش نفت عراق و سوریه، روزانه حدود سه میلیون دلار به دست می‌آورند. این یک استراتژی است که اغلب دشمنان آنها در خاورمیانه به نفت وابسته هستند و مجبورند نفت داعش را خریداری کنند. به هر حال اگر آنها نفت داعش را مستقیماً خریداری نکنند، نفت بازار سیاه از طریق واسطه‌ها به پالایشگاه‌ها منتقل می‌شود. اغلب نفت تولید‌شده در میدان‌های نفتی داعش در سوریه نهایتاً به رژیم بشار اسد فروخته می‌شود، که گروه علیه آن مشغول جنگ است. رژیم اسد برای نجات به نفت نیاز دارد، و چاره‌ای جز خرید آن ندارد. با خرید نفت، آنها در واقع تامین مالی مرگ خود را انجام می‌دهند. تنها در همین اواخر بود که خریداران کردستان عراق متوجه شدند که نفت روانه‌شده به سوی آنها از میدان‌های نفتی داعش سرمنشأ می‌گیرد و پول خود آنها صرف تامین مالی عملیات صورت‌گرفته علیه‌شان می‌شود. به شکلی مشابه، ترکیه و اردن نیز در حال تلاش هستند تا منشاء نفت ورودی به پالایشگاه‌های خود را پیدا کنند تا اگر مشخص شد از میدان‌های نفتی داعش است، آن را نخرند. به هر حال، بخشی از بشکه‌های نفت داعش راه خود را به سمت پالایشگاه‌های آنها خواهد یافت. آنها نمی‌توانند کمکی به تغییر این وضعیت کنند، چرا که وقتی بشکه‌های نفت از طریق تعداد محدودی واسطه وارد می‌شود، امکان ردیابی ندارند.
متخصصان بر این باور هستند که قدم بعدی داعش این خواهد بود که هر چه می‌تواند پالایشگاه‌های نفت بیشتری را تحت کنترل خود درآورد. در این صورت، آنها می‌توانند واسطه‌ها را دور بزنند و نفت خود را پالایش کنند. نفت پالایش‌شده می‌تواند به قیمتی کمتر از قیمت رقیبان داعش فروخته شود و یک انحصار طبیعی را برای گروه به ارمغان آورد.
داعش درصدد است سازمان خود را بر یک مدل اقتصادی قوی بنا کند، که تنها به منافع کوتاه‌مدت نگاه نمی‌کند و آینده پایدار گروه را در نظر دارد. هر کاری آنها انجام داده‌اند از سوی جامعه بین‌المللی به عنوان فعالیت تروریستی در نظر گرفته شده است. به هر حال، اگر فردی دقیق‌تر نگاه کند، درمی‌یابد آنها در مقایسه با دیگر گروه‌های نظامی، یک مدل رشد مناسب را در پیش گرفته‌اند و هر قدم را از پیش طراحی کرده‌اند. اعمال آنها وحشتناک است و به قیمت جان بی‌گناهان تمام می‌شود. ولی برخلاف دیگر سازمان‌های تروریستی، داعش از یک مدل اقتصادی مناسب پیروی می‌کند. همین کار باعث شده است آنها اکنون ثروتمندترین سازمان تروریستی جهان باشند.