بررسی سیگنال‌های سرنوشت‌ساز فلز زرد در بازار در میزگردی با حضور مدیران معادن طلای کشور
بلایای طلا
شاید تا بیست سال پیش کسی نمی‌دانست که ایران روی کمربند طلا قرار گرفته و دو سوم طلای آلپ - هیمالیا در کشورمان نهفته است. وجود پتانسیل طلا در کشور ریشه تاریخی هم دارد که از اسامی برخی معادن مانند کوه زر، زرمهر و زرشوران این موضوع را می‌توان به‌خوبی متوجه شد. معدنی مسائل زیست محیطی را رعایت می‌کنند زیرا به هر حال در آن محیط قرار است نسل بعدی بیاید و زندگی کند.
شاید تا بیست سال پیش کسی نمی‌دانست که ایران روی کمربند طلا قرار گرفته و دو سوم طلای آلپ-هیمالیا در کشورمان نهفته است. وجود پتانسیل طلا در کشور ریشه تاریخی هم دارد که از اسامی برخی معادن مانند کوه زر، زرمهر و زرشوران این موضوع را می‌توان به‌خوبی متوجه شد. این روزها با توافق هسته‌ای، هیات‌های بزرگ و کوچک مختلف تجاری برای سرمایه‌گذاری به ایران آمده‌اند که بررسی‌ها نشان می‌دهد از بین آنها شرکت‌های چینی، قزاقستانی، فرانسوی و انگلیسی برای سرمایه‌گذاری در معادن طلای ایران وارد مذاکره شده‌اند. این در حالی است که بر اساس گزارش‌های رسیده از آنجا که عمده ذخایر طلا در مناطق آفریقا، آمریکای لاتین و آسیای میانه روبه پایان است، هیات‌های تجاری استخراج طلای ایران را برای ادامه فعالیت‌های خود برگزیده‌اند تا فصل جدیدی از همکاری‌های مشترک آغاز شود. با توجه به اهمیت معدنکاری طلا در ایران تجارت فردا با همکاری سازمان نظام مهندسی معدن ایران در میزگردی با حضور حمید منتظری، رئیس معدن طلای موته، محمدحسین دره‌بیدی مدیر اسبق مرکز تحقیقات و فرآوری مواد معدنی و محمدرضا احمدی، مدیر مجتمع معدنی و صنعتی طلای زرشوران به مصائب
معدنکاری در عرصه طلا پرداخت. فعالان صنعت طلای کشور در این میزگرد به عوامل مهمی که در سرنوشت قیمت طلا تاثیرگذار هستند پرداخته‌اند. از نگاه این فعالان معدنی با توجه به اینکه در سال‌های تحریم مهم‌ترین مشکل بخش معدن محدودیت بسیار زیاد سرمایه‌گذاری در این بخش بوده، نیاز به سرمایه‌گذاری کلان، نبود امنیت سرمایه‌گذاری و ثبات مدیریت و قوانین، نبود اهرم‌های تشویقی، مشکلات بانکی همچون سختگیری در دادن وام و بالا بودن بهره‌های بانکی سبب شده هزینه‌های تولید افزایش یابد. حتی تحریم‌های اقتصادی و ترس از عدم بازگشت سرمایه باعث شده با وجود پتانسیل‌های بالا میزان سرمایه‌گذاری در بخش معادن در ایران بسیار کاهش یابد. این صاحب‌نظران بر این باور هستند که اگر پروژه‌های اکتشافی ایران هم مورد توجه قرار گیرند و بودجه ویژه‌ای به آنها اختصاص یابد، سرمایه‌گذاران بیشتری در این حیطه جذب خواهند شد.
در دو دهه اخیر معدنکاری طلای ایران رونق یافته و نسبت به سال‌های گذشته استخراج طلا سرعت گرفته است تا جایی که نام ایران در فهرست تولیدکنندگان شمش طلا قرار گرفته است. در این میزگرد که قصد داریم علاوه بر پرداختن به مصائب تولید طلا در کشور به چشم‌انداز بازار طلا و سیگنال‌هایی که در سرنوشت قیمت آن تاثیرگذار هستند، بپردازیم. اگر موافق باشید این میزگرد را با تحلیل مهندس منتظری آغاز کنیم که هم‌اکنون مدیریت یکی از بزرگ‌ترین معادن طلای کشور را بر عهده دارند.
حمید منتظری، رئیس معدن طلای موته: راه‌اندازی هر معدنی نیاز به امکانات و تجهیزاتی دارد که مسلماً باید برای حجم انبوهی از تولید این زیرساختها کافی باشد. اما در این سال‌ها تامین تجهیزات لازم معادن به دلیل تحریم‌ها و محدودیت روابط با مشکل روبه‌رو شد. در واقع تبعات دوران تحریم در دوره پساتحریم در صنایع و معادن کشور نمی‌تواند یک‌شبه، یک‌ماهه و یک‌ساله برطرف شود. به همین دلیل در مقطع فعلی اگر هدف همکاری با صاحبان تکنولوژی است باید موقعیت و زمینه‌های لازم برای سرمایه‌گذاری خارجی به وجود آید. در حال حاضر معادن اغلب کشورها دچار رکود شدیدی شده که این ناشی از کاهش بهای مواد معدنی در بازارهای جهانی است. به عنوان مثال در شش‌‌ماهه گذشته قیمت روی کاهش پیدا کرده و از 2200 دلار به 1600 دلار رسیده است. قیمت طلا هم به این سرنوشت مبتلا شده است. تنها یک پارامتر در بهای طلا موثر نیست و پارامترهای مختلفی است که مسیر قیمت آن را مشخص می‌کند. شاید باورش سخت باشد اما حتی پارامترهای
مختلفی از جمله قیمت برابری دلار، قیمت نفت، نرخ بیکاری در اروپا و نرخ بهره در بانک‌های آمریکا در قیمت جهانی طلا موثر هستند. به همین دلیل نمی‌توان برنامهریزی مطمئنی در صنعت طلا داشت. تجربه‌‌‌ام در این عرصه و ارتباط مستقیمی که در طول هفت سال با ذخایر طلا داشتم، این را به من ثابت کرده که هر زمانی صنعت با رکود مواجه میشود و بازار مواد معدنی غیر از طلا بحرانی میشود، ارزش طلا شروع به رشد می‌کند. رکورد طلا در سطح 1700 دلار در هر اونس را نمی‌توان از یاد برد. این در شرایطی بود که رکود جهانی جریان داشت و از سه، چهار سال قبل اروپا و آمریکا درگیر یک رکود نسبی بودند. اتفاقاً همین امر سبب شد بهای طلا رشد کند و سرمایه‌ها به سمت بازار طلا سوق یابد و این یک سرمایه‌گذاری جذاب و مطمئن محسوب شود. در ایران اما طی این سال‌ها در بخش استحصال فلزات گرانبها کمتر کار شده و حتی بخش خصوصی نیز توجه کمی به این موضوع داشته، البته محدودیت‌هایی برای حضور بخش خصوصی در این حوزه وجود داشته است. کلاً می‌توان در خصوص ارتباط جایگاه ایران از لحاظ مصرف و تولید طلا گفت ایران در بین بیش از صد کشور جهان، رتبه چهل و ششم را از آن خود کرده و در عین
حال در بین آسیایی‌ها جایگاه دوازدهم را دارد و در برخی گزارش‌ها مشخص شده ایران پنجمین مصرف‌کننده طلا در جهان است.
آقای مهندس دره‌بیدی شما از بازار طلا چه چشم‌اندازی دارید؟
محمدحسین دره‌بیدی، مدیر اسبق مرکز تحقیقات و فرآوری مواد معدنی: بازار طلا، بازار بسیار پیچیده‌ای است. اگر آمار تولید طلا را از 60 سال گذشته تا الان بررسی کنید، متوجه می‌شوید قیمت طلا در سال 1969 که به ازای هر اونس (103 /31 گرم) حدود 40، 50 دلار بود. مثلاً سال 1960 این رقم حدود 30، 40 دلار بود. حالا به لحاظ سیاسی هم در سال‌های 1979 و 1980 همزمان با انقلاب ایران طلا یک روند صعودی را تجربه کرد که اونس طلا حدود 700 دلار شد و بعد از انقلاب مقداری روبه کاهش گذاشت. به یاد دارم زمانی که معدن طلای موته در حال راه‌اندازی بود، قیمت طلا به ازای هر اونس حدود 400 دلار بود. حدود سه، چهار سال بعد از آن تقریباً از سال 1375 تا 1376 به 200 دلار رسید. پس از تجربه یک کاهش چشمگیر به تدریج این عدد افزایش پیدا کرد و همان‌طور که آقای مهندس منتظری گفتند بحران‌های جهانی تا سال 2008 ادامه داشت و در آن دوره پیک قیمت جهانی طلا بود و به خاطر دارم در سال 2011 حتی اونس طلا به مرز1750 تا 1800
دلار هم رسید. الان هم می‌بینید این عدد روبه کاهش است. مثلاً در سال گذشته حدود 1300 دلار شد و از سال 1393 تا الان نرخ طلا مسیر نزولی را طی کرده و در برخی مواقع تا مرز 1180 دلار هم رسیده است. عوامل مختلفی در این قضیه اثرگذار هستند. البته در شرکت‌های داخلی بحث سرمایه‌گذاری بسیار حائز اهمیت است، موانع و مسائل زیادی وجود دارد. مثلاً دو سال پیش یکی از معادن بزرگ طلای ایران در سقز کردستان به مناقصه گذاشته شد و در این مزایده قیمت پایه‌ای که تعیین شد بعدها با محاسباتی مشخص شد 20 برابر قیمت پایه، شرکت خریدار باید حقوق دولتی پرداخت کند. می‌بینید که به ازای هر یک تن نزدیک به 50 هزار تومان حقوق دولتی هم پرداخت میشود. شرکتی که آنقدر حقوق دولتی پرداخت می‌کند این هزینه علاوه بر هزینه‌هایی است که آقای مهندس منتظری اشاره کردند. مهم‌ترین هزینه‌هایی که در بحث استخراج و فرآوری طلا مطرح است، هزینه‌های مواد شیمیایی وارداتی است که ارزبری دارند و از خارج وارد کشور می‌شوند، مانند سیانور، کربن فعال و دیگر مواد شیمیایی. تامین تجهیزاتی مانند آسیاب و پمپ‌های مختلف هم که در داخل کشور ساخته نمی‌شوند، خود به تنهایی ارزبری دارند و اینها
باعث میشود قیمت تمام‌شده طلا بسیار افزایش یابد. البته در کل جهان این مساله به همین شکل است. در برخی معادن دنیا حدوداً بین 500 تا 600 دلار فقط هزینه فرآوری است. این رقم به علاوه هزینه‌های استخراج و سرمایه‌گذاری برای اکتشافات نزدیک به 1100 دلار میشود. البته در برخی معادن این سرمایه‌گذاری کمتر خواهد بود. استان‌های خراسان جنوبی، یزد، اصفهان، مرکزی، همدان و زنجان شرایط بسیار مساعدی برای تولید و کشف طلا دارند. حتی قم، سمنان و تهران استان‌های مورد هدف سازمان زمین‌شناسی برای بهره‌برداری از معادن طلا و توسعه اکتشافات هستند. برنامه‌ریزی‌هایی هم صورت گرفته و در انتظار تخصیص بودجه هستند. اگر بودجه مهیا شود، کارشناسان متخصص و تکنولوژی هم روانه این بهره‌برداری‌ها خواهند شد.
شاید افتتاح زرشوران یکی از تحولات مثبت ایران در بخش تولید و استخراج طلا بود که ایران را در تولید شمش طلا توانمندتر از گذشته نشان داد. چرا بهره‌برداری از چنین پروژه‌ای که می‌توانست سودآوری بالایی برای ایران به همراه داشته باشد آنقدر با تاخیر مواجه شد؟
محمدرضا احمدی، مدیر مجتمع معدنی و صنعتی طلای زرشوران: ساختاری را که در مجتمع زرشوران وجود دارد شاید همه بدانند. این معدن هر چند که از قدیم‌الایام مورد بهره‌برداری قرار گرفته و سابقه آن به دوره ساسانیان برمی‌گردد اما الان به صورت مدرن در حال بهره‌برداری است و سیستم بسیار نوپایی دارد. زرشوران یکی از طرح‌های سازمان ایمیدرو در سال 86 بود و توسط شرکت تهیه و تولید مواد معدنی به مناقصه گذاشته شد. یکی از شرکت‌هایی که زیر‌مجموعه سازمان گسترش بوده پایلوتی برای این معدن تهیه کرده و به دلیل آشنایی با این فناوری برنده مناقصه شده است، اما این طرح تا سال 90 به دلیل مسائل مختلفی معلق و متوقف مانده بود. تا اینکه بالاخره در سال گذشته این مجتمع با همت متخصصان افتتاح شد و آغاز به کار کرد. معمولاً ذخایر طلا تیپ‌های مختلفی هستند. ذخایر طلای موته جزو تیپ‌های اکسیده است و ذخایر طلای زرشوران تیپ سولفوره است. این خود یکی از موانعی است که استحصال طلا را از این کانسار با عظمت و مهم به
تاخیر انداخته است. چرا که فناوری استحصال طلا از ذخایر سولفوره به سختی امکان‌پذیر شده است. البته در دنیا روش‌های مختلفی مانند بایولیچینگ مورد استفاده قرار می‌گیرد که بایولیچینگ روش‌هایی هستند که به تازگی توسط یک شرکت استرالیایی به نام process inter gold ابداع شده و الان توسعه پیدا کرده است. قبلاً ریوتینتو بسیار علاقه‌مند به کار در معادن طلای ما بود. با ورود بخش خصوصی مخصوصاً در معدن داشکسن ساری‌گونی ریوتینتو کارهایی در زمینه حفاری طلا انجام دادند. پس از رفتن اینها چینی‌ها وارد این کار شدند و الان قزاق‌ها. اما به نظرم انصراف اینها تنها به دلیل این بود که قوانین مشخص نبودند. نباید نگرانی از این بابت داشت زیرا با ترک آنها از این معادن هیچ اتفاقی نخواهد افتاد، چرا که هم سرمایه‌گذار داخلی برای این بهره‌برداری‌ها داریم و هم دیگر با حفاری طلا غریبه نیستیم. آنقدر در راستای اکتشافات تلاش کردیم که به آن علم مورد نظر رسیدیم و توانستیم فرآوری در معدن طلای زرشوران انجام دهیم تا آرسنیک بالا و حاد این معدن تکنولوژی بومی شود.
تصمیم‌سازان اقتصادی کشور بر این باور هستند که بنگاه‌ها درک صحیحی از واقعیت‌های موجود اقتصاد ندارند. چرا که از نگاه آنها، بنگاه‌ها همیشه خواستار منابع مالی هستند و دولت نمی‌تواند تقاضای آنها را پاسخ دهد. از این رو باید نظام بنگاهداری کشور تغییر پیدا کند. شما این وضعیت را در صنعت طلا و بنگاه‌های آن چگونه ارزیابی می‌کنید؟
حمید منتظری، رئیس معدن طلای موته: در بخش معدن یکی از چالش‌های اساسی گرفتن تصمیم‌های یک‌شبه و غیرکارشناسی است. در بیشتر اوقات که ما صنعتکاران طلا و فعالان معادن جلساتی با وزیر صنعت، معدن و تجارت یا معاونان وزیر داریم، بحث ارزش‌افزوده مطرح میشود و ایجاد این ارزش‌افزوده در طلا عدد فوق‌العاده بالایی خواهد بود. یعنی شما 9 درصد ارزش‌افزوده را برای طلای خام فرض کنید. در حالی که آقای مهندس احمدی در جریان هستند ما الان چقدر فروش‌مان با مشکل مواجه شده است. چرا که اصلاً خریداران ما نمی‌توانند در بازار بهای ایجاد‌شده 9 تا 10 درصدی ارزش‌افزوده طلا را که رقم بسیار بالایی است، بپردازند و درک این برای خریدار سخت است. گرچه به تازگی شنیده‌ها حاکی از آن است که این نگاه در حال اصلاح شدن است و ارزش‌افزوده قرار است به مفهوم همان صنعت جواهرآلات تلقی شود، یعنی از تولید شمش طلا تا بعد از آن. یعنی گذراندن طلا در هر مرحله پس از شمش به عنوان ارزش‌افزوده تلقی میشود. اما پیش از این دولت با پافشاری خود و پیرو آن اتحادیه صنف طلا و جواهر، سبب شد ما دولتی‌ها متضرر شویم. شاید بخش خصوصی در این مدت به راحتی و بدون
دریافت یا پرداخت مالیات ارزش‌افزوده تولید داشت اما به هر حال اینها سیاست‌های غلطی بود که دامنگیر معادن دولتی شد. حتی چندین بار هم جلسات مختلف با این مضمون در وزارتخانه برگزار شد و نتیجه‌گیری حاصل نشد و امیدواریم ظرف یک ماه آینده در این مساله به نتیجه مطلوبی برسیم.
در دوره رشد قیمت‌های طلا یکسری سرمایه‌گذاری‌هایی به سمت ایران سوق پیدا کرد و این سرمایه‌گذاری‌ها با توجه به کاهش رشدی که ما داشتیم حالا متوقف شده است. چه چشم‌اندازی برای صنعت طلای ما در کوتاه‌مدت یا در نهایت تا یک سال آینده پیش‌بینی میشود؟ در میان‌مدت و بلندمدت چه برآوردهایی صورت گرفته است؟ از سویی در جدیدترین گزارش مرکز آمار مشخص شده تولیدات بخش معدن با 6 /0 درصد کاهش مواجه شده است. معادن طلا در این کاهش چه سهمی دارند؟
حمید منتظری، رئیس معدن طلای موته: گرچه نباید تمام مشکلات را بر گردن تحریم انداخت اما از یک سو دلیل عمده این کاهش تولید در معادن به تحریم‌ها برمی‌گردد و از سویی کاهش انگیزه تولید در معادن سبب شده اکثر معدنکاران به دلیل افت قیمت مواد معدنی در بازارهای جهانی میزان تولید خود را پایین بیاورند. معمولاً در همه دنیا سرمایه‌گذاران دنبال افزایش سرمایه خود هستند. زمانی که بهای مواد معدنی کاهش پیدا می‌کند مطمئناً سرمایه‌گذار فتیله سرمایه‌گذاری را پایین می‌کشد.
در مواد معدنی مختلف این نرخ قیمت تابع یکسری نمودارهای سینوسی است که متغیر است. مسیر قیمت روی را دنبال کنید، فرض کنید هر سه، چهار سال یک بار قیمت آن دچار کاهش شود و پس از مدتی دوباره تابع قیمت جهانی یا تابع سیاست‌های کلان باشد.
محمدحسین دره‌بیدی، مدیر اسبق مرکز تحقیقات و فرآوری مواد معدنی: برخی از شرکت‌ها در حال حاضر تولید خود را کاهش داده‌اند. از سویی با توجه به اینکه کانسارها عیارهای مختلفی دارند، شرکت‌ها در این مقطع که قیمت مواد معدنی کاهش پیدا می‌کنند، سعی می‌کنند مواد معدنی با عیارهای بالاتر را استفاده کنند. از این رو زمانی که وضعیت اقتصادی کمی روبه راه میشود و قیمت‌ها افزایش می‌یابد، به سراغ کانسارهای عیار پایین می‌آیند و تلاش برای فرآوری آنها می‌کنند. زیرا نمی‌توانند شرکت را با این همه تجهیزات و نیروی انسانی تعطیل کنند.
در مجتمع موته که یک واحد دولتی است و نزدیک به 150 نفر پرسنل دارد، کاهش قیمت مواد معدنی آینده نیروی انسانی این معدن را به خطر انداخته است، حتی بخش خصوصی هم نمی‌تواند در این فضا بدون دغدغه تولید کند. معدنکاران اگر بخواهند واحدهای خود را تعطیل کنند و در مقطع دیگری دوباره آغاز به کار کنند، بسیار هزینه‌بر است و به همین دلیل سعی می‌کنند در همین مرز خود را سرپا نگه دارند. حتی اگر ضرر می‌کنند، تلاش دارند به هر سختی که شده دوباره میزان تولید خود را افزایش دهند.
حمید منتظری، رئیس معدن طلای موته: در مقطعی هم که قیمت سنگ‌آهن بالا بود، بیشتر تولیدکنندگان به این عرصه معدنی رو آوردند و حال که در یک مسیر نزولی قرار گرفته تمایل معدنکاران به استخراج آن کاهش پیدا کرده است. بنابراین کاهش تولید در گروی یکسری عوامل جهانی است که در میزان رغبت سرمایه‌گذاران دولتی و بخش خصوصی موثر است. در صنعت طلا همه تولیدکنندگان منتظر هستند. قیمت طلا همیشه تحت تاثیر عوامل مختلفی است. به طور مثال ممکن است شیوع یک بیماری در آفریقا باعث شود یکی از شرکت‌های انگلیسی که به عنوان سرمایه‌گذار در معدن طلای غناست، معدن را تعطیل کند و تمام پرسنل خود را به مرخصی بفرستد که همین موضوع در قیمت جهانی طلا تاثیر می‌گذارد و شاید اصلاً یک هفته بازار را متحول کند. در ایران هم پروژه‌های طلا جریان دارند و علاوه بر پیمانکاران قزاقی یا دولت بخش خصوصی هم سرمایه‌گذاری کرده است. اما میل سرمایه‌گذاری از قبل بوده و این تب از همان مقطعی که اونس طلا 1700 دلار بود، فراگیر شد. در بخش معدنکاری بازدهی سرمایه در بلندمدت امکان‌پذیر است و زمانی که طلا به مرز 1700 دلار رسیده، همه دنبال این هستند که
سرمایه‌گذاری کنند اما تا وارد سرمایه‌گذاری می‌شوند و دوست دارند به نتیجه برسند، قیمت‌ها افت پیدا می‌کند و بازار همه را در انتظار می‌گذارد. سرمایه‌گذاران بسیاری وارد صنعت طلا شده‌اند اما هنوز میزان سرمایه‌گذاری کم است. در این سال‌ها دولت گرچه در معادن طلا زود به نتیجه رسیده اما در مقطع فعلی با رکود مواجه شده و باید از این مرحله گذر کند.
نبود زیرساختها و تکنولوژی روز باعث شده تا میزان بهره‌وری در بخش معدن و صنایع وابسته به آن بسیار پایین‌تر از استانداردهای جهانی باشد. مشکلات معدنکاری در حوزه طلا را در کجا می‌بینید؟
محمدرضا احمدی، مدیر مجتمع معدنی و صنعتی طلای زرشوران: بر اساس آخرین اطلاعات اکتشافی که از زرشوران در اختیار داریم، حدود 27 میلیون تن کانسنگ طلا در آنجا وجود دارد که عیار متوسط آن 4 پی‌پی‌ام (گرم در تن) است. با برنامه‌های اکتشافاتی هم که داریم قرار است 10 هزار متر حفاری کنیم که حدود شش تا هفت هزار متر آن محقق شده است. در حقیقت این امر بسیار امیدبخشی است که ما با حفاری‌های جدید به ذخایری با عیار بالا و به میزان بیشتری دسترسی پیدا می‌کنیم. یکی از مشکلاتی که در معادن وجود دارد این است که دولت در برخی زمینه‌ها تشریفاتی عمل می‌کند و گاهی طرح‌ها چند بار مناقصه می‌روند و انتخاب پیمانکار باعث میشود فرآیند پروژه طولانی شود. در صورتی که به همه ثابت شده این معدن آینده‌ای بسیار درخشان دارد. طرحی که برگشت سرمایه پنج‌ماهه داشته باشد، بسیار سودده خواهد بود و میزان درآمدزایی بسیار بالایی دارد. به همین دلیل در سه سالی که طرح اجرا شده، ایمیدرو تنها طرحی که در کل کشور 100 درصد اعتبارات آن را تخصیص داده، طرح زرشوران بوده است. سال‌های 1391 و 1392 معادل 100 درصد اعتبارات تخصیص داده‌شده را دریافت کردیم که
بی‌سابقه است و دلیل آن سوددهی خوب طرح است که امیدواریم از محل سود آن در همان منطقه محروم تکاب طرح‌هایی را انجام دهیم. مصرف طلای ایران مانند تولید آن است و آمار رسمی در این زمینه موجود نیست. چرا که تنها آمار رسمی موته است و موته دولتی است. معادن بخش خصوصی هم مانند معدن طلای آق‌دره در مجاور معدن زرشوران را داریم که آمار رسمی از تولید آن موجود نیست. ولی آنچه بر مبنای آمارهایی خود وزارتخانه است، مشخص شده میزان تولید معادن طلا اکنون حدود 5 /2 تن در سال است که متغیر بوده و با تولید کارخانه زرشوران به زودی میزان تولید شمش طلای کشور دو برابر و به 5 /5 تن خواهد رسید.
حمید منتظری، رئیس معدن طلای موته: معدن طلای موته هم یک برنامه سه چهارساله دارد زیرا جزو معادنی است که در قلب محیط زیست واقع شده و اطراف آن منطقه حفاظت‌شده‌ای است. در حالی که بر اساس اکتشافات جدید باید حداقل یک برنامه 20ساله داشته باشیم. مشکل جدی که در معدن موته با آن مواجه هستیم، این است که به دلیل محیط زیست باید حفاری‌هایمان را به صورت محدود انجام دهیم. بنابراین اگر می‌بینید تولید در بخش معدن با کاهش روبه‌رو شده زیرا معادن تحت تاثیر مشکلات تحریم و کمبود نقدینگی بوده است. شاید بد نباشد یادآوری کنم طلایی که بسیار چشم‌نواز و برای همه خوشایند است، بیرون آوردن آن از دل زمین و شکل دادنش هزینه بسیار زیادی در پی دارد. طبق فرمایش مقام معظم رهبری در سال‌های گذشته نسبت به بومی‌سازی اقدام کردیم و در این زمینه حدود 80 درصد موفق بودیم اما آن 20 درصد نقش عمده‌ای داشت که اینها می‌توانست مشکل‌ساز شود. اخیراً رهبری گفته‌اند درآمدهای معدنی را باید جایگزین نفت کنیم و این یک نوید به فعالان معدنی است. این یعنی سیاست‌های کلان دولت قرار است به سمت معدنکاری برود و توسعه معادن نزدیک است. حالا شاید در
معدن موته مشکل محیط زیست باشد و در مجموعه دیگری تامین مواد اولیه و قطعات با مشکلاتی همراه باشد. به هر حال صلاح در این است که دولت سیاست‌های کلان را طوری پیش ببرد که راه برای سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی باز شود.
در سال گذشته برنامه‌مان برای تولید در معدن موته230 کیلوگرم بوده اما به سختی 256 کیلوگرم تولید داشتیم. در چنین شرایط سختی شاید معجزه بود که به این میزان تولید کردیم. یعنی با وجود مشکلات توانستیم حتی بالاتر از برنامه تولید کنیم. امسال هم برنامهریزی برای تولید 256 یا 260 کیلوگرم داریم. سال گذشته ما دو تا رکورد داشتیم. یکی اینکه کمترین توقف تولید را داشتیم زیرا در یک سال فقط 300 ساعت توقف چرخه تولید داشتیم و از بیشترین فرآوری ماده معدنی برخوردار شدیم.
آقای مهندس منتظری مهم‌ترین هزینه‌های تولید معدن طلای موته به چه مسائلی برمی‌گردد؟
حمید منتظری، رئیس معدن طلای موته: با افزایش هزینه تولید، هزینه‌های استخراج ماده معدنی هم بالا می‌رود. زمانی که قیمت مواد اولیه مورد استفاده در این صنعت به دلیل تحریم‌ها افزایش می‌یابد، این در کل هزینه‌های تولید و مصرفی ما تاثیر دارد. حدود 10 تا 15 درصد هزینه‌های تولیدمان مربوط به سیانوری است که خریداری می‌کنیم و این می‌تواند نقش موثری در هزینه‌های کلی داشته باشد.
در دولت سابق نزدیک به یک میلیون نفر به بدنه اجرایی کشور اضافه شدند. در حالی که بسیاری از این نیروهای انسانی فاقد صلاحیت‌های فنی و تخصصی لازم بودند. بنابر آنچه سازمان مدیریت اعلام کرده است، الان یکی از گرفتاری‌های دولت این است که چگونه کارهای بزرگی را که باید در پساتحریم انجام بدهد، توسط این بدنه ضعیف انجام دهد. این به هر حال مشکلی است که دولت با آن درگیر است. هیچ راهی هم ندارد نه می‌توان آنها را اخراج کرد و نه می‌توان بازخریدشان کرد. آقای مهندس احمدی معدن طلای زرشوران به عنوان بزرگ‌ترین معدن کشور با چه نیروی متخصصی وارد چرخه تولید شد؟
محمدرضا احمدی، مدیر مجتمع معدنی و صنعتی طلای زرشوران: این معدن بزرگ‌ترین معدن طلای کشور است و پتانسیل زیادی برای آذربایجان غربی می‌تواند داشته باشد. اگر ما می‌خواستیم با کشورهای خارجی کار کنیم برای سرمایه‌گذاری، باید بودجه بسیار بیشتری هزینه می‌کردیم، اما پیمانکاران داخلی پروژه را بهتر پیش بردند. در مرحله اول از متخصصان و کارشناسان کل کشور استفاده شده است. چرا که در روستاهای اطراف، نیروی متخصص وجود نداشت، در مرحله بهره‌برداری، نیرو‌ها در اولویت قرار گرفته‌اند. ما با چنین نگاه تخصصی توانستیم این معدن را بدون مخاطرات زیست‌محیطی پیش ببریم. درواقع برای جلوگیری از مخاطرات زیست‌محیطی هفت میلیارد تومان سرمایه‌گذاری شده است. معدن الان از فیلترینگ‌های مختلفی استفاده می‌کند و استانداردهایش هم در نظر گرفته شده است. اگر راه‌اندازی این معدن طولانی شد، باید گفت ما اسفند سال 92 مناقصه را برگزار کردیم اما در مردادماه 93 با پیمانکار معدن قرارداد را منعقد کردیم. یک ماه هم فرصت داشتیم معدن را تجهیز کنیم. آن منطقه هم به لحاظ شرایط اقلیمی سرد و سخت است. یعنی از آبان به بعد دیگر با بارندگی و برف شرایط کار
بسیار سخت میشود. به خصوص در دی‌ماه دمای برودت هوا به 22 درجه زیر صفر می‌رسد. ما توانستیم در سال گذشته بخشی از پیش باطله‌برداری زرشوران را انجام دهیم و چیزی حدود 50 تا 60 هزار تن ماده معدنی با عیار مناسب دپو کنیم تا زمانی که کارخانه به بهره‌برداری برسد. اما چون با زمستان مواجه شدیم، دیگر نمی‌شد کاری انجام داد. زیرا جاده دسترسی آماده نبود و حمل و نقل دیگر امکان‌پذیر نبود. البته کار باطله‌برداری در معدن انجام می‌شد. امسال توانستیم با تغییر طراحی استخراج از این معدن شیب آن را اصلاح کنیم. حفاری و روند استخراج در معدن زرشوران بسیار خاص است و حتی پیمانکارهایی که الان در این مجموعه مستقر هستند و قبلاً در معادن سیرجان و جاهای دیگر کار کرده‌اند، معتقدند زرشوران شرایط بسیار خاصی دارد. در واقع شیوه کلاسیک آن هم به این خاطر است که یک شرکت ترکیه‌ای اقدامات حفاری آن را بسیار سیستماتیک و آکادمیک انجام می‌دهد و می‌توان گفت ساعت‌‌های حفاری برای خود یک کلاس درس است. از سویی ما توانستیم امسال چیزی حدود 140 هزار تن خاک برداشت کنیم و حدود دو میلیون تن هم باطله‌برداری انجام دادیم. الان در زرشوران بیش از 90 کیلوگرم شمش طلا تولید
کردیم که 45 کیلوگرم آن را فروخته‌ایم و در بانک کارگشایی عیارمان هم به طور متوسط 8 /99 است و حدود 30 کیلو هم نقره تولید کردیم.
زرشوران قرار است با چه تعداد نیرو ظرفیت طلا را افزایش دهد؟
محمدرضا احمدی، مدیر مجتمع معدنی و صنعتی طلای زرشوران: 176 نفر فقط در کارخانه اشتغالزایی مستقیم دارند و فکر کنم حدود 100 تا 110 نفر هم در بخش معدن مشغول به کار هستند. با جوانب و بخش‌های خدماتی پیش‌بینی می‌کنیم که حدود 300 اشتغال مستقیم ایجاد خواهد شد. معمولاً در طرح‌های این چنینی که هم صنایع پایین‌دستی خواهد داشت و هم حملونقل، 10 برابر این هم اشتغال غیرمستقیم ایجاد میشود. طبیعی است که بخش‌های حملونقل، فنی و تراشکاری‌های شهرستان هم فعال شده و شمش که تولید شود، بسیاری از کارگاه‌های زیورآلات‌سازی هم فعال خواهد شد که شامل اشتغالزایی‌های غیرمستقیم است.
بورس کالا را برای عرضه تولیدات زرشوران مناسب می‌بینید؟
محمدرضا احمدی، مدیر مجتمع معدنی و صنعتی طلای زرشوران: بخشی از طلای زرشوران در بورس کالا پذیرش میشود و بخشی از طریق بانک کارگشایی فروخته میشود که معمولاً در هر دو جا با استقبال روبه‌رو بوده است. بررسی‌ها از میزان طلای موجود در این معدن نشان می‌دهد زرشوران با ظرفیت استخراج سه تن طلا در سال کار می‌کند، اما با آغاز طرح توسعه‌ای این معدن در دو سال آینده این ظرفیت به شش تن می‌رسد. در گذشته پیش‌بینی می‌شد این معدن 55 تن طلا داشته باشد، اما اکنون این ظرفیت به 110 تن رسیده که قرار است با اتخاذ مجوزهای حفاری در عمق 10 هزار‌متری ظرفیت ذخیره طلای این معدن به 150 تن هم برسد. همان‌طور که ایمیدرو هم اعلام کرده به دلیل وجود دو فاکتور بسیار مهم در معاملات بورس کالای ایران یعنی شفافیت قراردادها و رقابت عادلانه خریداران همانند سنگ‌آهن ترجیح داده شده تا طلای بزرگ‌ترین معدن خاورمیانه از بازاری قانونمند همچون بورس کالای ایران به فروش رسانده شود. ظرفیت تولید سالانه طلا در این معدن سه تن شمش با عیار 24 است. ببینید ایمیدرو از نحوه فروش سنگ‌آهن صادراتی و رقابت خریداران در بورس کالا رضایت داشته و امیدوار است
طلای زرشوران را هم به همین شیوه عرضه کند. در واقع کارخانه طلای زرشوران را باید به عنوان اولین کارخانه بومی بزرگ‌مقیاس در سطح جهان فرض کرد زیرا با بهره‌گیری از فناوری داخلی به تولید طلا با روش شیمیایی می‌پردازد.
مصرف سیانور در صنایع فرآوری مواد، مخصوصاً طلا رو به افزایش است. آقای مهندس احمدی معدن زرشوران را به لحاظ مشکلات محیط زیستی و فرآوری چطور می‌بینید؟
محمدرضا احمدی، مدیر مجتمع معدنی و صنعتی طلای زرشوران: زرشوران معدنی روباز است، مسائل و مشکلات ایمنی کمتری دارد. ولی کارخانه با ایجاد فرآوری خود می‌تواند معضلات زیست‌محیطی و ایمنی داشته باشد. در فرآوری طلا معمولاً برای اینکه از کنستانتره تولید کنیم، از سیانور استفاده می‌کنیم و خود پروسه اکسیداسیون و لیچینگ یکسری گازهای سمی ایجاد می‌کند که البته همه موارد را در بحث زیست‌محیطی طرح دیده‌ایم و فقط برای اینکه صدمه به محیط زیست نزند در سطل باطله زرشوران حدود شش میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کردیم که به منابع طبیعی و محیط زیست آنجا آسیبی نزند. از سویی چون دولتی هستیم و منابع طبیعی محیط زیست جزو اولویت‌های آن است، در هزینه‌ای که انجام داده‌ایم، سعی بر این شده مشکلات زیست‌محیطی آن را کاهش دهیم تا به این مناطق صدمه‌ای وارد نشود. در حفاری‌هایی که صورت می‌گیرد معضل ایمنی خاصی وجود ندارد. اما می‌توان گفت مشکل ایمنی معادن بیشتر در معادن گازخیز مانند معادن زغال‌سنگ است که هم زیرزمینی و هم دارای گاز است. معادن طلا نه گاز دارد و نه زیرزمینی است، در نتیجه مشکل ایمنی خاص در معادن نداریم اما باز هم حوادث
ممکن است در معادن حتی روباز هم رخ دهد مانند سقوط از ارتفاع و چپ شدن تجهیزات بولدوزر و لودر .
آقای مهندس دره‌بیگی با توجه به مطالعاتی که در حوزه پژوهشی مشکلات زیست‌محیطی معادن داشتید، مشکلات زیست‌محیطی فرآوری طلا را چطور می‌بینید و برای رفع آنها چه برنامهریزی کرده‌اید؟
محمدحسین دره‌بیدی، مدیر اسبق مرکز تحقیقات و فرآوری مواد معدنی: متاسفانه معدنکاران همیشه تحت فشار هستند. منابع طبیعی از یک طرف و سازمان محیط زیست از طرف دیگر به فعالیت معدنی‌ها ایراد می‌گیرند. منابع طبیعی با تخریب‌ها و حفاری‌های بخش معدن مشکل دارد و بر این باور است این اقدامات منابع طبیعی کشور را از بین می‌برد و محیط زیست هم می‌گوید فعالان معدنی با فعالیت‌های حفاری، اکتشاف و استخراج باعث می‌شوند گونه‌های گیاهی و گونه‌های جانوری را از بین ببرند. در رابطه با طلا هم باید گفت در وهله اول ایجاد کارخانه‌های فرآوری در گروی اخذ مجوز از محیط زیست است. در کارخانه‌های سرب و روی اگر گفته شود 150 هزار تن به بالا ظرفیت وجود دارد، باید مجوز محیط زیست گرفته شود. اما در کارخانه‌های طلا این امر متفاوت است. حتی اگر معادن طلا 10 کیلو هم تولید داشته باشند، باید سالانه مجوز محیط زیست گرفته شود. این موضوع معدنکاران را بسیار تحت فشار قرار داده است. درباره سیانور هم باید گفت در استحصال طلا سیانور یک ماده خطرناک است اما اگر راهکارهایی درست برای نگهداری آن باطله‌ها پیدا شود و اعمال کنیم، هیچ خطری نیروی انسانی
معادن طلا را تهدید نمی‌کند. شخصاً از سال 71 با سیانور سر و کار دارم و اگر قرار بوده که به اصطلاح این مواد کشنده باشد، باید الان استخوان‌های‌مان هم پوسیده شده باشد. بالاخره نزدیک به 23 سال است که من با سیانور سر و کار داشتم. اما تا زمانی که سیانور تحت شرایط ویژه صنعت طلا استفاده شود، مشکلی پیش نخواهد آمد. ایمیدرو نزدیک به 170 میلیارد تومان در پروژه زرشوران برای تجهیز کارخانه هزینه کرده است. حدود چهار تا پنج میلیارد تومان آن شاید هم بیشتر برای سد باطله خرج شده است. در واقع هشت تا 10 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در این مجتمع انجام شده که بیش از 15 درصد سرمایه‌گذاری در آن مربوط به اقدامات محیط زیستی بوده است. پس از اینکه سد باطله معدن انباشته شد باید مرحله بازسازی آغاز شود. از آنجا که محیط معدن قلیایی است و PH خاک بالاست، می‌توانند تا سطح یک متری خاک ریخته شود و سطح بالایی خاک که دارای سیانور است، تجزیه میشود و از بین می‌رود. من در خصوص معدن طلای موته که از سد باطله آن نمونه‌برداری می‌شد، مطالعاتی انجام دادم و سیانور در سطح آن مثلاً 5 ppm وجود داشت و به تدریج تا یک متر بعد مقدار سیانور باطله کم می‌شد تا اینکه
دیگر در پنج متری خاک اصلاً سیانوری وجود نداشت. یعنی به هیچ وجه سیانور آزاد در آنجا نخواهد بود. بنابراین نمی‌توان گفت این خاک‌ها برای محیط زیست آلودگی ایجاد می‌کند. حتی می‌توان روی آن خاک ریخته و گیاه‌های مناسبی در آن نقاط کاشته شود. معمولاً سیانور با تابش آفتاب و دمای 35 درجه تبخیر میشود. در باطله‌هایی که به صورت توده خشک است، اصلاً سیانور وجود ندارد. آب‌های ناشی از بارندگی را هم می‌توان به صورت مدیریت شده به وسیله یکسری لوله به پایین دست کارخانه که استخر تبخیری در آنجا قرار گرفته، ریخت و با توجه به اینکه لایه متراکمی سطح این استخر را پوشانده و عایق پلیمری استخر مجدداً آب را به کارخانه برمی‌گرداند، می‌توان در این روند از محیط زیست محافظت کرد و برای اینکه حیوانات در این آب ورود پیدا نکنند، حصاری دور این استخر کشید. در واقع اگر بتوانیم این مسائل را مدیریت کنیم مسلماً آسیبی به محیط زیست وارد نخواهد شد و پایشی هم که ما به صورت چاه ایزومتری داریم ما را به لحاظ محیط زیست موظف کرده که پایش آنلاین را در آنجا داشته باشیم. یعنی یکی از شروط مجوزهایی که محیط زیست به ما داده تا بتوانیم کار کنیم، این بوده که حتماً پایش
آنلاین انجام دهیم. حتی قرار است فضای سبز مجتمع را به 9 هکتار برسانیم. این روزها فعالان معدنی مسائل زیست محیطی را رعایت می‌کنند زیرا به هر حال در آن محیط قرار است نسل بعدی بیاید و زندگی کند.
دیدگاه تان را بنویسید