آمریکا نگاهی به بازار مصرفی ایران ندارد

بعد از به نتیجه رسیدن مذاکرات ایران و 1+5 نگرانی‌ها از نفوذ اقتصادی و سیاسی آمریکا شدت قابل توجهی به خود گرفت، این نگرانی در حالی بیان می‌شد که بارها تاکید شد ایران بازاری برای حضور کالاهای مصرفی تولید‌شده دیگر کشورها نیست و کشورها باید در این بازار سرمایه‌گذاری میان‌مدت و بلندمدت داشته باشند.

با گذشت زمان و تعیین شرایط پیش رو برای سرمایه‌گذاران خارجی در ایران، دل‌نگرانی از بابت نفوذ اقتصادی، فرهنگی و سیاسی آمریکا در ایران قوت گرفت، نگرانی که شاید تجربه بداخلاقی آمریکایی‌ها و نفوذ در شوروی سابق مزید بر علت شد.

این نگرانی قابل قبول است زیرا با گذشت 37 سال از پیروزی انقلاب و پافشاری بر ایدئولوژی انقلاب گشایش یکباره درهای کشور به روی کالاهای آمریکایی که در ایران از آن به عنوان شیطان بزرگ یاد می‌شود، آنچنان چهره و آینده خوشی ندارد.

در کنار این موضوع البته نظری بیان می‌شود که اکثر خبرگان حوزه تجارت و اقتصاد بر آن مهری مبنی بر اینکه نباید درهای کشور را بست و مصرف‌کننده را محدود به یکسری کالا کرد بلکه با مدیریت صحیح در واردات می‌توان کیفیت تولیدات داخلی را افزایش داد و قدرت انتخاب را به مشتری ارائه کرد، می‌زنند.

البته نباید فراموش کرد که بخشنامه مذکور تنها واردات کالای مصرفی را از آمریکا محدود کرده و این امکان برای حضور رقبای برندها و محصولات آمریکایی همچنان باز است.

کشور آمریکا که یکی از کشورهای قدرتمند اقتصادی و سیاسی دنیا محسوب می‌شود در سال 2013 تنها در بخش خدمات 662 میلیارد دلار ارزش صادراتی و 432 میلیارد دلار ارزش وارداتی را به ثبت رسانده است که با توجه به آمار ثبت‌شده در این بخش آمریکا مقام اول صادرکننده خدمات سال 2013 را از آن خود کرده است.

تجارت جهانی آمریکا در مجموع در سال 2013 میلادی 3909 میلیارد دلار بوده است که با صادرات 1580 میلیارد دلار رده دوم صادراتی و با 2329 میلیارد دلار واردات در همان سال مقام اول واردات در بین کشورهای دنیا را از آن خود کرده است، در سال 2013 میلادی بزرگ‌ترین صادرکننده دنیا کشور چین لقب گرفته است. با توجه به آمار سال 2013 میلادی کانادا با اختصاص 23 درصد از بازار صادراتی آمریکا مقام اول و اتحادیه اروپا با کسب 20 درصد از بازار صادراتی این کشور مقام دوم را به دست آورده است.

آمار 9‌ماهه سال جاری از تجارت کشور آمریکا نشان از آن دارد که 1688 میلیارد دلار صادرات و 2083 میلیارد دلار واردات به ثبت رسیده است که با توجه به آمار تجارت جهانی آمریکا و حجم واردات ایران از آمریکا می‌توان گفت اقتصاد آمریکا آنچنان برای بازار وارداتی ایران برنامه‌ای ندارد و نسبت به این بازار حساب ویژه‌ای باز نکرده است.

در هشت‌ماهه نخست سال جاری شمسی در 145 ردیف تعرفه کالایی 50 میلیون و 900 هزار و 681 دلار کالا از آمریکا به ایران وارد شده است، در کنار آمار سال جاری، در سال 1393 در 216 ردیف تعرفه کالایی 144 میلیون و 771 هزار و 129 دلار کالا به ایران وارد شده است. در بررسی سال‌های اخیر می‌توان به این جمع‌بندی رسید که بیشترین کالایی که از آمریکا به ایران وارد شده است با کد تعرفه 47032100 مربوط به خمیر چوب بوده است و همچنان این کالا در واردات سال 1394 بیشترین ارزش دلاری و وزنی را به خود اختصاص داده است. در اطلاعات به ثبت‌رسیده از تجارت ایران و آمریکا نمی‌توان کالایی را پیدا کرد که تنها جنبه مصرفی داشته باشد و با سختگیری بسیار تنها می‌توان دو کد کالایی مربوط به کاغذدیواری و وسایل نقلیه را به عنوان کالای مصرفی برشمرد که هر دو این کالاها در سال 1393 به ایران وارد شده‌اند.

در بخشنامه اخیر وزیر صنعت تاکید شده است محدودیت برای واردات کالاهای مصرفی با عدم ثبت سفارش اعمال شود. به عقیده برخی کارشناسان تنها راه برای مقابله با واردات یک کالا در شرایط فعلی در ایران‌، عدم ثبت سفارش است زیرا ایران در تعرفه‌گذاری تمام کشورها را یکسان دیده و سود بازرگانی و عوارض‌های دریافتی تا حدودی ثابت است. به عقیده کارشناسان اگر در روابط سیاسی و اقتصادی با دیگر کشورها تعرفه ترجیحی برقرار شده بود با نظام تعرفه‌گذاری می‌توانستیم محدودیت‌های وارداتی را در کشور اعمال کنیم. از سوی دیگر نعمت‌زاده در قامت وزیر صنعت، معدن و تجارت به معاونان خود دستور داده تا کالای قاچاق را در سطح بازار خرده‌فروشی شناسایی و با آن برخورد کنند، با توجه به سابقه برخورد با قاچاق در کشور می‌توان گفت این کار عملی نخواهد شد و هر بار که با کمک دیگر دستگاه‌ها همچون ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز به دنبال مبارزه با قاچاق در سطح کشور رفته‌ایم، سرانجام روشنی رقم نخورده است زیرا طرح‌های متفاوتی همچون شبنم در اجرا به درستی به سرانجام نرسیدند. برخی از مواد غذایی آمریکایی یا دیگر کشورها که در زمره کالاهای مصرفی قرار می‌گیرد آنچنان از طریق واردات رسمی در کشور تامین نمی‌شوند و بیشتر از طریق قاچاق و کشورهای واسطه به ایران ورود می‌کنند، در کنار مواد غذایی لوازم‌آرایشی نیز در زیرمجموعه کالاهای مصرفی جای می‌گیرند که بیشترین حجم قاچاق کالا به ایران را از آن خود کرده‌اند.

مهم‌ترین نکته ابلاغیه وزیر صنعت، معدن و تجارت استفاده از لفظ کالای مصرفی است، حال با توجه به آنکه در طبقه‌بندی وزارت صنعت، معدن و تجارت برخی از کالاهایی که در ظاهر مصرفی هستند، در زمره دیگر کالاها همچون کالاهای صنعتی و نیمه‌صنعتی جای می‌گیرند، از این‌رو باید منتظر بود تا وزارت صنعت، معدن و تجارت لیست اقلام مشمول این ابلاغیه را اعلام کند. با انتشار این ابلاغیه سوالات بسیاری برای افراد پیش آمده است که منظور وزارت صنعت، معدن و تجارت از کالای مصرفی چیست و آیا کالاهایی که تحت برند شرکت‌های آمریکایی در ایران یا کشورهای دیگر همچون مکزیک تولید می‌شوند، امکان ادامه حیات در ایران و ورود به خاک ایران را ندارند؟ در رابطه با شرکت‌های تحت برند همچون نوشابه کوکاکولا پیش‌بینی می‌شود مشکلی در ادامه حیات این برند در ایران پیش نیاید زیرا این برند در یک شرکت کاملاً ایرانی و با پرسنل و نیروی کار ایرانی به فعالیت خود می‌پردازد و این شرکت برای استفاده از برند و فرمول کوکاکولا مبلغی را به عنوان حق امتیاز به این برند چندملیتی پرداخت می‌کند. از سوی دیگر به نظر می‌رسد برندهایی که در دیگر کشورها تولید می‌شوند و تنها دفتر آنها در آمریکاست مشکلی در واردات نداشته باشند زیرا محصولات تولید‌شده برند آمریکایی در دیگر کشورها به صورت مستقیم از کشور سازنده به دنیا ارسال می‌شود و در ثبت سفارش آنها نکته مهم و اساسی کشور سازنده یا مونتاژکار است و در چند سال اخیر برخی از این برندها رفته‌رفته نام کشور سازنده را بر پیکره محصولات خود حک می‌کنند.

اما سوالی خارج از بحث تجارت با آمریکا نیز در این میان مبنی بر اینکه آیا تا به امروز به جز ایران کشور دیگری محدودیتی برای واردات از آمریکا اعمال کرده است در ذهن تداعی می‌شود.

در پاسخ به این سوال باید گفت به جز محدودیت اعمال‌شده از سوی ایران تنها سه دسته محدودیت برای واردات از آمریکا توسط برخی کشورها اجرایی شده است. از این موارد می‌توان به اعمال محدودیت واردات مواد غذایی آمریکا به کشور روسیه، عدم خرید و واردات محصولات تولید‌شده از طریق مهندسی ژنتیک (تراریخته) و ممنوعیت ماکیان پرورش‌یافته از آمریکا اشاره کرد. کشور روسیه در پی تحریم‌های اخیر آمریکا و اتحادیه اروپا در پی ورود روسیه به خاک اوکراین، ورود مواد غذایی آمریکا و کشورهای اتحادیه اروپا را به خاک خود ممنوع کرده است، که در این زمینه وزیر خزانه‌داری آمریکا اعلام کرده است تحریم روسیه هیچ تاثیر اقتصادی بر آمریکا نخواهد داشت. در رابطه با ممنوعیت واردات محصولات تراریخته از آمریکا باید گفت خیلی از کشورها از جمله کشورهای اتحادیه اروپا چنین محدودیتی را اعمال کرده‌اند، در ادامه نیز در پی شیوع آنفلوآنزا در کشور آمریکا چندین بار برخی از کشورها ورود ماکیان از این کشور را به خاک خود ممنوع کرده‌اند.