پولتیک آقای وزیر

وزیر راه و شهرسازی دولت یازدهم که نشان داده در کنار حوزه کاری وزارتخانه‌اش، علاقه فراوانی به پیگیری مباحث اقتصاد سیاسی دارد، در جدیدترین اظهارنظر خود اعلام کرد دولت یازدهم باید در آغاز به کار خود شرایط فوق‌العاده اقتصادی اعلام می‌کرد. عباس آخوندی که در اولین نشست تخصصی با موضوع نقشه راه تامین مالی مسکن در دانشگاه علامه طباطبایی سخن می‌گفت با اشاره به شرایط بحرانی اقتصاد در خاتمه کار دولت دهم تاکید کرد اگر در هر کشور دیگری این اتفاق روی می‌داد، وضعیت بحرانی اعلام می‌شد چون بر اساس تمامی شاخص‌های اقتصادی کشور در وضعیت بحران قرار داشته است. آخوندی برای مثال به این نکته نیز اشاره کرده است که حجم معوقه‌های بانکی بیش از 12 درصد و قدرت وام‌دهی بانک‌ها کمتر از 12 درصد تولید ناخالص داخلی کشور است.
اشاره آخوندی به طرح مسکن مهر و هدفمندی یارانه به عنوان دو طرح اقتصاد‌برانداز نشان می‌دهد او به عنوان وارث طرح مسکن مهر دولت دهم تا چه اندازه درگیر تعهداتی است که از قبل باقی‌مانده است. پیشنهاد اعلام وضعیت بحرانی در اقتصاد نشانگر فشاری است که وزارتخانه متبوعش از پروژه مسکن مهر متحمل شده است، پروژه‌ای که او در ابتدای دولت قول داد تا جایی که به مردم تعهد داده شده است، آن را به پیش ببرد.

پرداخت یارانه نقدی دیگر طرحی است که بار مالی سنگینی روی دوش دولت ایجاد کرده است. دولت در تحریم قرار گرفته که با کاهش نسبتاً شدید درآمدهای نفتی هم مواجه است، این روزها بیش از هر زمان دیگری بار پرداخت 40 هزار میلیارد تومان در سال را حس می‌کند. به نظر می‌رسد یکی از سیبل‌های مورد نظر وزیر راه و شهرسازی در ارائه پیشنهاد وضعیت فوق‌العاده در ایران، ایجاد آمادگی برای حذف یارانه نقدی باشد چرا که پیش از این در استفاده از تاکتیک متقاعد کردن مردم به انصراف داوطلبانه از یارانه موفق نبود.

با آنچه از نگاه وزیر راه و شهرسازی برمی‌آید، اعلام وضعیت فوق‌العاده بیشتر یک حربه و تاکتیک سیاسی-اجتماعی است که البته بستر لازم را برای اقدامات عملی در حوزه اقتصاد فراهم می‌کند. خود او به وضوح این انتقاد را بیان می‌کند که سیاست ایران این است که به نحوی از کنار مسائل بگذرد و همه مسائل را آرام نشان دهد تا اضطراب ایجاد نشود. آخوندی معتقد است بحران کنونی اقتصاد باید اعلام شود تا مردم و جامعه برای گرفتن تصمیمات رادیکال‌تر آماده شوند. اما باید سنجید که آیا شرایط جامعه برای اعلام شرایط فوق‌العاده اقتصادی مناسب است یا خیر؟
آیا اعلام شرایط فوق‌العاده مردم را دچار هیجانی کاذب نخواهد کرد که چون یونانیان به بانک‌ها هجوم ببرند تا سپرده‌های خود را از بانک برداشت کنند؟ آیا اعلام وضعیت فوق‌العاده باعث کوچ سرمایه‌گذاران بازار سهام به بازارهای موازی و کوتاه‌مدت نخواهد شد؟ آیا دولت تدبیر و امید هیچ برنامه و طرحی برای جلو بردن شرایط فوق‌العاده بدون ایجاد بدبینی به بازارها و فرار سرمایه‌گذار دارد؟ اصلاً اعلام وضعیت فوق‌العاده با مشی اعتدالی دولت یازدهم منطبق است؟ دولت در شرایط فوق‌العاده (به فرض اعلام) باید در ابتدایی‌ترین گام‌های خود مساله پرداخت یارانه نقدی را حل کند و احتمالاً افزایشی در قیمت حامل‌های انرژی بدهد که اگرچه از منظر اقتصادی تصمیماتی درست (و شاید کاملاً ضروری) به نظر برسد اما بعید است دولت یازدهم بتواند فعلاً چنین جسارتی به خرج دهد. کما اینکه احتمال حمایت دولت از سوی دیگر ارکان حاکمیت نیز پایین است.

اگرچه قاطبه کارشناسان اقتصادی و فعالان عرصه اقتصاد احتمالاً نظری همانند وزیر راه و شهرسازی داشته باشند اما به نظر می‌رسد خود او هم می‌داند شرایط اعلام این وضعیت نه در ابتدای دولت فراهم بود و نه در حال حاضر فراهم است. با این حال از سیاست‌ورزی آقای وزیر است که با همین بضاعت اندک دولت، با بیان چنین عبارت‌هایی سعی می‌کند وضعیت اقتصادی کشور و نتیجه سیاست‌های بد اقتصادی دولت قبل را روشن کند. آخوندی با اعلام پیشنهاد وضعیت فوق‌العاده، سعی کرد جامعه را برای وقوع اصلاحات اقتصادی، لااقل یک گام آماده‌تر از قبل بکند.