ستادهای مجازی

زمزمه‌، همهمه و حتی صدای فریاد طرفداران و مخالفان کاندیداها از ستادهای کوچک و بزرگی که شیرینی و شام و شعار پخش می‌کنند به گوش می‌رسد. خیابان‌ها پذیرای پوسترها و تراکت‌های مزین به تصاویر نامزدها و شعارهای دلربای انتخاباتی می‌شوند و به هر روی چهره شهرها انتخاباتی می‌شود. هر چهار سال یک بار در مهلتی که در هر دوره برای تبلیغات نامزدهای انتخابات نمایندگی مجلس تعیین می‌شود، همین فضا با اندکی تغییر بازسازی می‌شود. اما تبلیغات این دوره از انتخابات مجلس شورای اسلامی با 9 دوره گذشته تفاوتی خاص دارد؛ در این دوره پیش از آنکه شور تبلیغات به شهرهای کشور حال انتخابات بدهد، بازارگرمی با انتشار عکس‌ها و شعارهای رنگارنگ در فضای مجازی آغاز شده است. تلگرام که در آغاز ورودش به گوشی‌های تلفن هوشمند، تصوری درباره نفوذش در زندگی ایرانیان وجود نداشت، به‌سرعت توانست به یکی از پرکاربردترین شبکه‌های اجتماعی در ایران تبدیل شود و پس از مدتی با وجود امکاناتی مانند تاسیس گروه، سوپرگروه و کانال، جولانگاهی باشد برای تبلیغات انتخاباتی نامزدهای نمایندگی مجلس شورای اسلامی.

درباره میزان نفوذ تلگرام در زندگی ایرانیان و ابعاد و آثار مختلف این نفوذ آمار قطعی‌ای در دست نیست، اما دهم دی‌ماه سال جاری خبرگزاری ایسنا از یک نظرسنجی گزارشی منتشر کرد. نتایج این نظرسنجی ملی که توسط مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) در آذرماه امسال صورت گرفته، نشان می‌دهد «در مجموع 53 درصد از کل مردم ایران حداقل عضو یکی از شبکه‌های اجتماعی هستند»، همچنین «شبکه اجتماعی تلگرام به پرطرفدارترین شبکه اجتماعی در بین مردم ایران تبدیل شده است» و «می‌توان گفت تعداد کاربران تلگرام در ایران بیش از 20 میلیون نفر است».
البته چند روز پیش از انتشار گزارش این نظرسنجی، ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی کشور، در همایش شبکه‌های اجتماعی مجازی، فرصت‌ها و تهدیدها اعلام کرد: «۲۲ میلیون نفر در کشور عضو تلگرام هستند که از این تعداد ۱۵ میلیون نفر فعال هستند.» اما آیا همه کاربران تلگرام در این شبکه مجازی پیگیر اخبار، تحولات و تبلیغات سیاسی هستند؟ در نظرسنجی ایسپا، تنها حدود 38 درصد پاسخگویان اعلام کرده‌اند در گروه‌هایی که عضو هستند، اخبار و تحلیل‌های سیاسی رد و بدل می‌شود. به طور کلی آیا اثرگذاری بر آرای همین تعداد کاربر به‌سادگی امکان‌پذیر است؟ آیا تبلیغات انتخاباتی در تلگرام به این معناست که این شبکه اجتماعی می‌تواند بازی تبلیغاتی را تغییر دهد؟ اساساً شبکه‌های اجتماعی چه قابلیت‌هایی برای تبلیغ فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی دارند؟ استفاده از شبکه‌های اجتماعی در انتخابات کشورهای دیگر با استفاده از این ابزارها در ایران چه تفاوت‌هایی دارد؟ در انتخابات پیش رو جامعه شهری تحت تاثیر کدام ابزار ارتباطی قرار می‌گیرد؟
در شهرهای کوچک که ضریب نفوذ اینترنت در آنها پایین‌تر است، شبکه‌های اجتماعی می‌توانند ابزاری برای نفوذ تبلیغاتی در مردم باشند؟ در مقایسه با تلگرام، میزان اثرگذاری دیگر شبکه‌های اجتماعی در انتخابات چقدر است؟ با وجود تلگرام نامزدها و رای‌دهنده‌ها می‌توانند با کمترین هزینه به گفت‌وگو و تبادل نظر رو در رو بپردازند و انتشار تبلیغات سریع‌تر و ارزان‌تر از هر زمان دیگری صورت می‌گیرد، اما آیا همه ماجرا همین است؟ آیا با وجود چنین ابزاری تبلیغات و جلب آرای مردم راحت‌تر شده یا پیچیدگی‌های دیگر جای دشواری‌های قبلی را گرفته‌اند؟ با توجه به نفوذ بالای تلگرام در میان مردم، چه فرصت‌ها و تهدیدهایی پیش روی نامزدهای انتخاباتی قرار دارد؟ و اساساً چقدر محتمل است که نامزدهای انتخاباتی با برنامه‌ریزی درست، از طریق تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی راه بهارستان را پیدا کنند؟