تاریخ انتشار:
معاون نظارتی بانک مرکزی از شائبه‌های وجود حساب‌های جعلی در نظام بانکداری کشور می‌گوید
اجازه ثبت حساب جعلی در بانک‌ها را نمی‌دهیم
متاسفانه عده‌ای به هر دلیلی تا مساله‌ای در نظام بانکداری کشور رخ می‌دهد بخش نظارت بانک مرکزی را زیر سوال می‌برند. ظاهراً این افراد دیواری کوتاه‌تر از بانک مرکزی پیدا نمی‌کنند.
انتشار آمار تازه‌ای از سوی عالی‌ترین مقام پولی کشور مبنی بر شناسایی 38 میلیون حساب مشکل‌دار که از این تعداد بالغ بر هشت میلیون آن حساب بدون شناسه کد ملی هستند، این روزها باعث شده تا بار دیگر شایعات پیرامون عملکرد نظام بانکداری و فساد در سیستم بانکی کشور شدت گیرد. اگرچه این موضوع، مساله تازه‌ای در اقتصاد ایران نیست و تا پیش از اعلام انتشار این آمار رسمی برخی نمایندگان مجلس و کارشناسان پولی و بانکی کشور نسبت به وجود چنین مشکلی هشدار داده بودند. با این حال، میلیون‌ها حساب بی‌هویت با چه هدف و منظوری بازگشایی می‌شوند؟ یا شایعه پولشویی از طریق این حساب‌ها بدون منشاء مشخص صحت دارد؟ شبکه بانکی کشور بر چه مبنایی برای تعدادی از افراد با هویتی نامعلوم، حساب افتتاح کرده و چطور برخی از افراد سامانه استعلام نظام بانکی کشور را دور زده‌اند و بدون ثبت اطلاعات حساب بانکی دارند؟ معاون نظارتی بانک مرکزی در این گفتوگو به بررسی پدیده حساب‌های مشکل‌دار پرداخته است. موضوعی که حمید تهرانفر آن را رد می‌کند و می‌گوید اگر آقای سیف اعلام کردند 38 میلیون حساب مشکل‌دار وجود دارد از این جهت بوده است که این حساب‌ها کد ملی ندارند
وگرنه پولشویان هیچ‌گاه از طریق حساب جعلی وارد سیستم بانکی نمی‌شوند. همچنین او می‌گوید نظام بانکی کشور به هیچ‌عنوان اجازه بازگشایی حساب جعلی را نمی‌دهد چرا که ما در این زمینه ابزارهای نظارتی مان را تقویت کردیم و با متخلفان به‌طور جدی برخورد می‌کنیم. مشروح این گفتوگو را در ادامه می‌خوانید.
آقای تهرانفر به‌تازگی آقای سیف گفته‌اند که 38 میلیون حساب بانکی مشکل‌دار شناسایی شده است. با اعلام این آمارها بار دیگر بخش نظارت بانکی در تیررس منتقدان نظام بانکداری کشور قرار گرفته است. منشاء وجود هشت میلیون حساب جعلی در سیستم بانکی کشور چیست؟
توجه کنید، منظور آقای دکتر سیف این نیست که ما هشت میلیون حساب جعلی در نظام بانکی کشور داریم. بلکه ایشان آماری ارائه داده‌اند که نشان‌دهنده تعداد حساب‌های فعال و راکد در کشور است اما تعدادی از آنها مشکل‌دار هستند. چرا که برخی از این حساب‌های بانکی با کد ملی افراد انطباق نداشته‌اند یا برخی از آنها به علت عدم مراجعه افراد برای تکمیل اطلاعات، دارای اطلاعات ناقص هستند. به همین جهت ایشان در راستای شفاف‌سازی از حساب‌های بانکی آماری درباره وضعیت حساب‌های بانکی کشور اعلام کردند. متاسفانه برخی رسانه‌ها این موضوع را به شکل دیگر انعکاس دادند و این‌گونه تلقی شد که هشت میلیون حساب جعلی در سیستم بانکی کشور وجود دارد. اشخاص حقیقی و حقوقی هریک دارای چندین حساب در بانک‌های مختلف کشور هستند. هریک از این افراد بر اساس نیازی که دارند در بانک‌ها حساب افتتاح می‌کنند اما ممکن است آن حساب را در یک بانک برای مدت مشخصی نیاز داشته باشند. وقتی دیگر نیازی به آن حساب ندارند شاید دیگر به آن بانک مراجعه نکنند تا اطلاعات خود را تکمیل کنند.
به همین علت در سیستم بانکی با برخی از حساب‌ها مواجه می‌شویم که مثلاً با تغییر آدرس منزل یا محل کار فرد مربوطه غیرفعال شده‌اند و چون افراد دیگر از آن حساب‌ها استفاده نمی‌کنند در جهت انطباق اطلاعات مربوطه در آن حساب با کد ملی‌شان اقدام نکرده‌اند. البته بخشی از این موضوع به زمانی برمی‌گردد که هنوز کد ملی در سیستم بانکی کشور مورد استفاده قرار نمی‌گرفت. طبیعی است که میلیون‌ها حساب قدیمی در کشور وجود داشته باشند که برخی از آنها در این سال‌ها غیرفعال شده‌اند مثلاً به این علت که فرد تغییری در محل کارش داشته است و حالا که به محل کار دیگری رفته است دیگر به حساب قبلی نیاز ندارد. عمده حساب‌های مشکل‌دار مربوط به حساب‌های قدیمی است. چون در سال‌های اخیر در قانون تاکید شده است که تمام حساب‌های بانکی با کد ملی افراد انطباق داشته باشند در غیر این صورت آن حساب مشکل‌دار تلقی می‌شوند به همین علت بخش زیادی از حساب‌های قدیمی که افراد به آنها نیاز نداشته‌اند از نظر اطلاعات با نقص مواجه‌اند. وگرنه در مورد حساب‌های بانکی جدید ما با این مشکل مواجه نیستیم چرا که از همان ابتدا کد ملی افراد انطباق داده می‌شود.
به هر حال این شائبه مطرح است که تعدادی حساب بی‌هویت در سیستم بانکی کشور وجود دارد که در جهت پولشویی و قاچاق از آنها استفاده می‌شود. حتی پیش از این برخی نمایندگان مجلس نسبت به این موضوع هشدار داده بودند که شما این شایعات را رد می‌کنید؟
تاکنون در کشور ما با 75 میلیون نفر جمعیت حدود 400 میلیون حساب بانکی افتتاح شده است. به هر حال ممکن است تعدادی از این حساب‌ها با مشکل مواجه باشند. اما نمی‌توان گفت چون حساب مشکل‌دار در سیستم بانکی داریم حتماً این حساب‌ها جعلی هستند یا برای مقاصد تبهکارانه به کار برده می‌شوند. بنابراین همان‌طور که آقای دکتر سیف گفته‌اند 38 میلیون حساب مشکل‌دار در سیستم بانکی وجود دارد که عمده این حساب‌ها با توجه به بررسی‌هایی که انجام شده‌اند و چون مدت زمان طولانی از افتتاح آنها گذشته است و افراد مربوطه برای تکمیل اطلاعات حساب بانکی‌شان و انطباق با کد ملی مراجعه نکرده‌اند، مسدود شده‌اند. لزوماً در مورد حساب‌هایی که شماره ملی ندارند و از نظر سیستم بانکی مشکل‌دار هستند نمی‌توان گفت این حساب‌ها برای مقاصد تبهکارانه چون پولشویی به کار گرفته می‌شوند. توجه داشته باشید که ممکن است مساله پولشویی در همه جا رخ دهد حتی در حساب‌های بانکی که مشکلی ندارد و در سیستم بانکی فعال هستند. اتفاقاً فرد یا افرادی که می‌خواهند پولشویی انجام دهند هیچ‌گاه از طریق حساب جعلی اقدام نمی‌کنند چرا که با ابزارهای نظارتی در نظام بانکی کاملاً قابل شناسایی
هستند. این موارد ادعاهای اثبات‌نشده است که گاهی در جامعه دامن زده می‌شوند. آنچه مشخص است در حساب‌های مشکل‌دار که علت اصلی آن هم نداشتن شماره ملی است، موضوع پولشویی امکان‌پذیر نیست.
آنچه مشخص است در حساب‌های مشکل‌دار که علت اصلی آن هم نداشتن شماره ملی است، موضوع پولشویی امکان‌پذیر نیست. از ۳۸ میلیون حساب بانکی مشکل‌دار حدود ۳۶ میلیون حساب مسدود شده‌اند. اما در حدود دو میلیون حساب بانکی فعال در سیستم بانکی کشور وجود دارد که شماره ملی یا همان کد ملی ندارند.
چه تعداد از این 38 میلیون حساب مسدود شده‌اند؟
از این 38 میلیون حساب بانکی مشکل‌دار حدود 36 میلیون حساب مسدود شده‌اند. اما در حدود دو میلیون و 400 هزار حساب بانکی فعال در سیستم بانکی کشور وجود دارد که شماره ملی یا همان کد ملی ندارند. چون این حساب‌ها کد ملی ندارند برای ما فاقد اعتبار است و حساب‌های مشکل‌دار محسوب می‌شوند.
علت چیست؟
این موضوع بیشتر به حساب‌های بانکی افراد حقوقی و شرکت‌ها برمی‌گردد. برخی شرکت‌های حقوقی به علت گستردگی که دارند در اقصی نقاط کشور نمایندگی دارند اما تنها نمایندگی مرکزی شرکت مربوطه اطلاعات شناسه ملی یا کد ملی‌اش را به بانک داده است اما دیگر شعبه‌هایش این کار را انجام نداده‌اند. لذا ما با تعداد قابل توجهی حساب بانکی برای حقوقی‌ها مواجهیم که عدم همخوانی بین کد ملی و حساب‌های مربوطه وجود ندارد. ما نمی‌توانیم این حساب‌ها را مسدود کنیم چرا که مشکل در روند فعالیت‌های آن شرکت رخ می‌دهد.
البته به حقوقی‌ها تذکر داده شده است که نسبت به انطباق کد ملی با حساب‌هایشان اقدامات لازم را انجام دهند. شرکت‌های بزرگی چون خودروسازی در کل کشور نمایندگی دارند طبیعی است که حساب‌های متعددی داشته باشند و تمام این حساب‌ها باید شناسه ملی ثبت‌شده داشته باشند در غیر این صورت جزو حساب‌های فعال مشکل‌دار محسوب می‌شوند. بخش دیگری از این حساب‌های مشکل‌دار مربوط به اتباع خارجی است.
در این زمینه نیز اقدامات لازم در حال انجام است و به زودی حساب‌های بانکی اتباع خارجی هم ساماندهی خواهند شد. به هر حال تعدادی از این اتباع خارجی هم هستند که برای تکمیل اطلاعات حساب‌شان به بانک‌ها مراجعه نکرده‌اند. تمامی این موارد در حال بررسی است و ممکن است تعدادی از این حساب‌ها که مربوط به اتباع خارجی است و اطلاعات ناقصی دارند، مسدود شود.
چرا بین اداره ثبت احوال در مورد حقیقی‌ها و اداره ثبت شرکت‌ها در مورد حقوقی‌ها با بانک مرکزی این هماهنگی وجود ندارد که شناسه ملی یا کد ملی افراد در اختیار بانک‌ها قرار گیرد؟
برای اینکه مطمئن شویم حساب بانکی جعلی نیست باید افراد خودشان به بانک‌ها مراجعه کنند تا با رویت آن فرد و انطباق کد ملی با اطلاعات حسابش این یقین حاصل شود. سیستم بانکی می‌تواند این اطلاعات را از اداره ثبت احوال و اداره ثبت شرکت‌ها بگیرد اما طبق قانون باید افراد خودشان به بانک مراجعه کنند. وگرنه این همکاری بین ادارات مربوطه وجود دارد.
اما برخی ضعف نظارت بانک مرکزی را منشاء اصلی به وجود آمدن حساب‌های جعلی می‌دانند؟
متاسفانه عده‌ای به هر دلیلی تا مساله‌ای در نظام بانکداری کشور رخ می‌دهد بخش نظارت بانک مرکزی را زیر سوال می‌برند. ظاهراً این افراد دیواری کوتاه‌تر از بانک مرکزی پیدا نمی‌کنند. بنده تاکید کردم اطلاعاتی که آقای سیف در مورد حساب‌های بانکی اعلام کردند و گفتند 38 میلیون حساب مشکل‌دار در سیستم بانکی وجود دارد برای حساب‌هایی است که شماره ملی ندارند و چون این مساله برخلاف قانون است و باید تمام حساب‌ها شماره و شناسه ملی داشته باشند برای بانک مرکزی اهمیت دارد که حتماً انطباق حساب‌ها با شماره ملی انجام گیرد و در صورت عدم این انطباق باید این حساب‌ها مسدود شوند.
خوشبختانه در دو سالی که از عمر دولت یازدهم می‌گذرد بخش نظارت بانک مرکزی در این زمینه بسیار جدی عمل کرده است و اگر موردی برخلاف قانون مشاهده کند سریعاً وارد میدان می‌شود و نمی‌گذارد عده‌ای از سیستم بانکی سوءاستفاده کنند و مرتکب خلاف شوند. ممکن است ضعف‌هایی در زمینه نظارت وجود داشته باشد که در گذشته هم مواردی بوده است اما ما در این دو سال تلاش کرده‌ایم چتر نظارتی بانک مرکزی را تقویت کنیم و رویه صحیح نظارت را گسترش دهیم. به نظرم تاکنون هم کارهای خوبی در زمینه نظارت‌ها در نظام بانکداری کشور انجام شده است و در تلاشیم ابزارهای نظارتی بانک مرکزی را بیش از قبل تقویت کنیم. بنابراین در زمینه حساب‌های بانکی مشکل‌دار تاکید دارم وظیفه بخش نظارتی بانک مرکزی این است که حساب‌های بانکی بدون شناسه یا شماره ملی را مسدود کند. لذا اگر افراد برای آن تعداد حساب‌هایی که هنوز در سیستم بانکی کشور فعال هستند مراجعه نکنند همین تعداد محدودی که باقی مانده‌اند نیز مسدود خواهند شد. به هر حال بانک‌ها از قبل به افراد حقیقی، حقوقی و اتباع خارجی اطلاع‌رسانی کرده‌اند تا هرچه سریع‌تر در جهت تکمیل اطلاعات‌شان اقدام کنند. به نظرم از 400 میلیون
حساب بانکی که در کشور وجود دارد تنها حدود دو میلیون و 400 هزار حساب مشکل دارند و در جایگاه خوبی از نظر نظارتی قرار داریم.
یعنی شما این اطمینان را می‌دهید که نظام بانکی ما اصلاً اجازه افتتاح حساب‌های جعلی را نمی‌دهد؟
قطعاً همین‌طور است. در این دو سالی که از عمر دولت یازدهم می‌گذرد ما نظارت‌های کامل در این زمینه داریم و اجازه نمی‌دهیم حساب بانکی بدون هویت و بی‌نام و نشان در سیستم بانکی کشور ثبت و فعال شود. از طرفی توجه داشته باشید مسدود کردن حساب‌های بانکی مشکل‌دار بدون کد ملی هم کار آسانی نیست و زمانبر است.
اما با توجه به سرعت عملی که اخیراً در این زمینه به کار برده‌ایم تمام حساب‌های مشکل‌داری که فعال هستند در نظام بانکداری کشور در آینده نزدیک جمع خواهند شد. معتقدیم در این زمینه کار بزرگی تاکنون انجام شده است و بانک مرکزی و بانک‌ها در این زمینه تلاش بسیاری انجام داده‌اند و همان‌طور که تاکید کردم به زودی تمام حساب‌های بانکی کشور با کد ملی انطباق داده می‌شوند و اگر حساب بانکی بدون کد ملی در سیستم بانکی موجود باشد مسدود خواهد شد. به هر حال حدود دو میلیون حساب بانکی بدون کد ملی در سیستم بانکی فعال هستند که به زودی تعیین تکلیف خواهند شد و نگرانی از این بابت وجود ندارد. متاسفانه عده‌ای بنا به دلایل مشخص یا نامشخص تلاش دارند نظارت بانک مرکزی را زیر سوال ببرند. در حالی که بسیاری از انتقادات از سیستم نظارت بانک مرکزی دور از انصاف است و برخی افراد به دنبال کسب مقاصد خاصی از نظام بانکداری کشور هستند و چون موفق نمی‌شوند از نظارت‌های بانک مرکزی انتقاد می‌کنند که بسیاری از این انتقادات وارد نیست.
از موضوع حساب‌های بانکی مشکل‌دار بگذریم. به‌تازگی آقای جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور گفته‌اند که «وجود فساد در اقتصاد ما تهدیدی جدی است و نمونه آن موردی است که فردی در یکی از شعب بانکی 900 حساب دارد که با این حساب‌ها هر کاری می‌تواند انجام دهد» یعنی در سیستم بانکداری کشور ما یک نفر می‌تواند تنها در یک شعبه نزدیک این تعداد حساب بانکی که رقم اندکی هم نیست افتتاح کند. به هر حال این موضوع به ضعف نظارت بانک مرکزی برمی‌گردد؟
قبلاً در سیستم بانکی چون داشتن تعداد زیاد حساب قرض‌الحسنه برای برنده شدن قرعه‌کشی بانک‌ها امتیاز داشت به همین خاطر افراد این امکان را داشتند در یک شعبه چند حساب باز کنند. به یکباره یک فرد 100 یا 200 حساب بانکی در یک شعبه افتتاح می‌کرد تا شانس بالایی برای برنده شدن در قرعه‌کشی آن بانک داشته باشد. وقتی هم دوران قرعه‌کشی در آن بانک تمام می‌شد حساب‌های قرض‌الحسنه خود را جمع می‌کرد و به بانک دیگر می‌برد. این موضوع در آن مقطع باعث شده بود برخی افراد حساب‌های زیادی در یک شعبه از بانک داشته باشند.
اما اکنون که بانک‌ها قرعه‌کشی کمتر برگزار می‌کنند و دیگر جوایز آنچنانی نمی‌دهند با این موارد کمتر مواجه می‌شویم که یک فرد تعداد حساب بالایی تنها در یک شعبه از بانک داشته باشد. در مورد حقوقی‌ها تعداد حساب بالای بانکی در یک بانک خلاف مقررات نیست و به هر حال شرکت‌های حقوقی ما بسیار بزرگ هستند و با توجه به فعالیت‌هایی که دارند لازم است در یک شعبه چند حساب بازکنند. البته احتمال دارد یک فرد با قصد قبلی به افتتاح تعداد بالایی حساب بانکی در یک شعبه از بانکی اقدام کند. اگر اثبات شود که آن فرد قصد سوءاستفاده در این زمینه را دارد ما سریعاً به این مورد رسیدگی می‌کنیم و مانع از ادامه فعالیت فرد متخلف می‌شویم. به هر حال بنده اطلاع ندارم که موردی که آقای جهانگیری معاون اول محترم رئیس‌جمهور اعلام کرده‌اند که ظاهراً یک فرد در یک شعبه از بانکی 900 حساب بانکی برای مقاصد خاصی داشته است مربوط به چه زمانی است.
اما آنچه مشخص است در دو سال گذشته بانک مرکزی با هرگونه موارد خلاف قانون و مشکوک برخورد کرده است و اجازه نمی‌دهد که اتفاقات در جهت سوءاستفاده از نظام بانکی رخ دهد. به هر حال توجه داشته باشید هنوز تعداد بسیاری از موسسات مالی غیرمجاز در کشور فعال هستند، ممکن است بسیاری از موارد غیرقانونی در این موسسات رخ دهد که خارج از حیطه نظارتی بانک مرکزی است. با این حال بانک مرکزی تمام تلاش خود را در جهت ساماندهی نظام بانکداری کشور انجام می‌دهد و با برخوردهای جدی که در زمینه نظارت دارد درصدد است سوءاستفاده‌هایی را که در سیستم بانکی کشور انجام می‌شود به شدت کاهش دهد.
دیدگاه تان را بنویسید