ارزانی با ایجاد فضای رقابتی

دیدگاهی که اخیراً مطرح شده است از این داستان حکایت می‌کند که به محض کاهش قیمت تامین اینترنت برای اپراتورها، باید این افت قیمت در هزینه برای کاربر نهایی نیز تاثیر بگذارد. اما در رابطه با این دیدگاه چند نکته وجود دارد که با یکدیگر مخلوط شده و سبب می‌شوند تا مفهوم اصلی رسانده نشود.
برای مثال این موضوع مطرح است که چه رابطه‌ای میان ارزان شدن اینترنت برای اپراتور و ارزان شدن اینترنت برای کاربر وجود دارد؟ طبعاً این کاهش قیمت باید بر سرویس کاربر نهایی نیز اثر بگذارد، اما اصل موضوع اینجاست که اینترنت همیشه برای اپراتور و سرویس‌دهنده گران تمام می‌شود و درصد بالایی از قیمت تمام‌شده اینترنت ارائه‌شده برای کاربر را اپراتور اصلی (انحصاری) که همان دولت است از شرکت‌ها می‌گیرد، اما موضوع مطرح‌شده از جانب کارشناسان این است، زمانی که شما تامین اینترنت را رقابتی کنید، هیچ‌گاه چنین مشکلاتی از جمله گران بودن اینترنت برای کاربر نهایی به وجود نخواهد آمد.
اما برای کامل کردن این بحث می‌توان به موضوع گران بودن اینترنت کشور اشاره کرد. اصولاً اینترنتی که در ایران ارائه می‌شود یکی از گران‌ترین اینترنت‌های دنیاست و دلیل اصلی آن هم تامین اینترنت توسط دولت است، یعنی اینکه تامین اینترنت به صورت انحصاری است و هیچ‌گونه رقابتی در تامین اینترنت وجود ندارد.
دومین مساله دیدگاهی است که در ذهن بسیاری از ما وجود دارد، اینکه اینترنت باید ارزان شود، در صورتی که با سبد هزینه‌ای که اکنون برای مردم جا افتاده است، ما باید تمام تلاش خود را برای افزایش کیفیت و سرعت اینترنت بگذاریم و سعی و تلاشمان در این باشد که با همین قیمت، اینترنتی پرسرعت‌تر و با کیفیت‌تر را ارائه دهیم. برای مثال زمانی که کاربری ماهانه برای دو مگا‌بایت 50 هزار تومان هزینه می‌کند ما باید به جای آنکه تلاش کنیم این قیمت را برای کاربر کاهش دهیم، کاری کنیم که با همین 50 هزار تومان به جای ماهانه دو مگابایت 10 مگابایت دریافت کند.
مساله بعدی بحث فروش اینترنت حجمی توسط سرویس‌دهندگان ثابت (شرکت‌های fcp) است، این شرکت‌ها در هیچ کجای دنیا اینترنت حجمی نمی‌فروشند بلکه تنها حق connection می‌گیرند و بر اساس سرعتی که در اختیار کاربر می‌گذارند پول ثابتی دریافت می‌کنند، در صورتی که در ایران سرویس‌دهندگان ثابت هم مانند تمام اپراتورهای موبایل دنیا اینترنت حجمی می‌فروشند و همین عوامل سبب ایجاد تعارض میان گفته مسوولان و نظر اپراتورها شده است. البته اکنون اپراتورها نیز بحق می‌گویند «حتی الان که اینترنت را ارزان‌تر می‌کنید، باز هم گران‌تر از نُرم دنیاست در نتیجه ما نمی‌توانیم آن را ارزان‌تر در اختیار کاربر نهایی بگذاریم» و همین قضیه موضوع را پیچیده کرده و از نظر من دلیل اصلی آن هم انحصار در توزیع اینترنت است.

رقابت در تامین اینترنت
من عقیده دارم بخش تامین اینترنت باید حتماً رقابتی باشد، یعنی تجربه ثابت کرده، حتی اگر یک رقیب در کنار شرکت زیرساخت وجود داشته باشد آن زمان قیمت‌ها واقعی خواهد شد چرا که در آن صورت اپراتور و سرویس‌دهنده اینترنت دیگر نمی‌تواند بگوید که ما به صورت اجباری اینترنت می‌گیریم و نمی‌توانیم آن را ارزان در اختیار مردم قرار دهیم و زمانی که این مشکل حل شود، آن زمان می‌توانیم بازار قیمت اینترنت برای مردم را هم به سمت رقابت ببریم و تعرفه‌ای تعیین نکنیم، زیرا زمانی که تعرفه تعیین می‌کنیم، مقداری کار مشکل می‌شود یعنی این بازار نیست که قیمت را تعیین می‌کند، اما زمانی که تعرفه‌ای نباشد و فقط بر این بخش نظارت انجام گیرد، در واقع بازار تعیین‌کننده قیمت‌هاست و نهایتاً کاربر بهترین سرویس با بهترین قیمت را می‌تواند برای خود انتخاب کند. این دو قسمت بیش از همه به رگولاتوری، سازمان تنظیم مقررات و در واقع کمیسیون برمی‌گردد یعنی باید به سمتی بروند که تعرفه‌ای وجود نداشته باشد و در واقع آن زمان تعرفه همان انتخاب مردم است. من فکر می‌کنم که در یکی دو سال گذشته ناگزیر به این سمت رفته‌ایم که هر دو طرف بازار رقابتی ایجاد کنند، هم در سمت تامین و هم در سمت توزیع.
اما یکی دیگر از بحث‌های موجود مشکلاتی است که در رابطه با پهنای باند وجود دارد، البته با تامین پهنای باند علی‌الظاهر مشکلی وجود ندارد، اما به دلیل گران بودن آن نسبت به نُرم جهانی، در نتیجه کشور ما مجبور است بر اساس تقاضای موجود و میزان مصرفی آن را تهیه کند و این در صورتی است که اپراتورهای دنیا این‌گونه نیستند و به صورت فراوان آن را تهیه می‌کنند و در اختیار کاربران قرار می‌دهند.
یکی دیگر از مشکلات به ضریب اشتراک در کشور ما بر‌می‌گردد که از نظر من این موضوع هم با بازار رقابتی حل خواهد شد. زمانی که گفته می‌شود باید قدرت انتخاب و بهانه‌ها از اپراتورها گرفته شود که دیگر نگویند اینترنت گران است و نمی‌توانیم آن را ارزان در اختیار کاربر قرار دهیم این مشکل نیز حل می‌شود، یعنی با بازار رقابتی در سمت تامین و به تبع آن در سمت کاربر کل قضیه حل خواهد شد که تمام اینها در یک فرآیند یک سال تا یک سال و نیمه اتفاق خواهد افتاد، در واقع در این مدت بازار تنظیم می‌شود، یعنی زمانی که بازار را آزاد کنیم تنظیم خواهد شد، اما در بازار تعرفه‌ای و بازار انحصاری هیچ‌گاه این دو سر به رضایت نمی‌رسند و نهایتاً کاربر احساس نارضایتی می‌کند و همیشه هم این قضیه حجمی کاربر و اپراتور را اذیت خواهد کرد.

بهبود کیفیت مهم‌تر از کاهش قیمت
به طور کلی می‌توان گفت که قیمت، مولفه تاثیرگذاری نیست و از آن مهم‌تر بحث کیفیت است و زمانی که این دو در کنار یکدیگر مورد توجه قرار گیرند، می‌توانند در بازار تفاوتی به وجود آورند. اگر زیرساخت بتواند اپراتورهای بخش خصوصی (شرکت‌های fcp) را با قیمتی مناسب تامین کند و رگولاتوری هم مقررات مناسب را وضع کند، آن زمان همه به سمت کیفیت و قیمت مناسب می‌روند و دیگر نمی‌توانیم بهانه بیاوریم که فلان اپراتور می‌تواند با قیمتی ارزان‌تر مشتریان ما را جذب کند، در صورتی که این‌گونه نیست و مردم بیش از ارزان‌ بودن قیمت به دنبال کیفیت بهتر هستند. یعنی من به عنوان یک کاربر حاضر هستم 30 درصد از پرداختی امروزم پول بیشتری بدهم اما کیفیتی مطلوب‌ در اختیار بگیرم.
به‌طور کلی می‌توان گفت زمانی که یک کاربر متقاعد شود در قبال یک سرویس پرسرعت، پرکیفیت و با پشتیبانی مناسب قرار است هزینه‌ای بیشتر را پرداخت کند، تمامی مشکلات ضریب اشتراک بالا هم حل خواهد شد، زیرا آن زمان اپراتور برای راضی نگه داشتن و جذب مشتریان خود مجبور است این ضریب اشتراک را پایین بیاورد، اما به شرط آنکه بازار بالادستی رقابتی باشد، زمانی که بازار بالادستی انحصاری باشد، در بازارهای پایینی هم اثر خود را می‌گذارد، یعنی اپراتور سعی می‌کند با کمترین هزینه، بیشترین سود را به دست آورد و آن زمان مشکلات ضریب اشتراک به وجود می‌آید. مثلاً اگر بازار رقابتی باشد، اپراتورها به هیچ وجه نمی‌توانند قبول کنند که به خاطر ضریب اشتراک، مشتریان خود را از دست بدهند، آن زمان با خود می‌گویند که در اینجا هزینه‌های لازم را می‌دهیم اما در عوض سود بیشتری به دست می‌آوریم.
در پایان می‌توان گفت در این مرحله رگولاتوری باید به سمت بازار رقابتی برای اپراتورها برود، یعنی تعرفه‌ای تعیین نکند، زیرا تبعات تعرفه همین رقابت ناسالمی است که اکنون وجود دارد و نهایتاً کاربر مجبور می‌شود که اینترنت حجمی تهیه کند و شاید در حجمی فروختن رقابتی صورت بگیرد، اما نهایتاً رضایت کاربر جلب نخواهد شد. اما اگر دولت تصمیم بگیرد که در لایه تامین، رقابتی صورت نگیرد، باید با ارزان‌ترین وجه ممکن و با حداقل قیمت اینترنت را به اپراتورها ارائه بدهد و بهانه را از آنها بگیرد.