اپراتورها قیمت‌ خدماتشان را تعدیل کنند

این روزها اینترنت ایران با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کند، از کیفیت پایین و قطع و وصل‌های پی‌درپی گرفته تا سرعت‌های پایین و مشکل‌ساز، از طرفی هر کدام از اپراتورها قیمت‌های متفاوتی را برای ارائه خدمات خود در نظر گرفته‌اند و قیمت خاص و مشخصی وجود ندارد و در این میان مردم نیز از کیفیت اینترنت بسیار ناراضی هستند، اما به منظور رفاه حال مصرف‌کنندگان نهایی، پس از صحبت‌های فراوان درباره ارزان شدن اینترنت، چندی پیش وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وعده ارزان شدن اینترنت را داد و اکنون به‌نظر می‌رسد اقدامات موثری برای کاهش قیمت اینترنت صورت گرفته است. اما مشاهده می‌شود که بسیاری از اپراتورها راه خود را می‌روند و به هیچ عنوان بر کاهش قیمت‌های خود رضایت نمی‌دهند. در این راستا عضو شورای تنظیم مقررات می‌گوید: «اگر وزارت یا زیرساخت قیمت‌ها را 30 درصد پایین بیاورند نمی‌توان گفت که اپراتورها نباید به هیچ میزانی قیمت‌ها را کاهش دهند و این مابه‌التفاوت به سود آنها اضافه شود و این مشخص است که حرف اشتباهی است. آنها هم باید قیمت‌های خود را کاهش دهند اما میزان این کاهش جای بحث دارد.» احمد معتمدی معتقد است: «این بخش باید بیشتر رقابتی شود و به تدریج به سمتی برویم که هزینه‌ها و قیمت‌ها رقابتی تعیین شود. در دنیا نیز جایی که رقابت زیاد باشد دولت‌ها دیگر نرخ‌گذاری نمی‌کنند و در انحصارها می‌آیند و نرخ‌گذاری می‌کنند و من امیدوارم که ما هم به این سمت برویم.» همچنین وزیر اسبق ارتباطات، زیرساخت‌های شرکت زیرساخت، شبکه شهری در دست مخابرات ایران و عملکرد اپراتورها را سه عامل اصلی در ایجاد مشکلات اینترنت کشور عنوان کرد.



‌ با وجود اینکه بارها در رابطه با ارزان شدن اینترنت صحبت‌هایی به گوش رسیده و حتی وزیر هم بارها به این موضوع اشاره کرده است، اما شرکت‌ها راه خود را می‌روند و تمامی اینها در حالی است که مردم همچنان از کیفیت اینترنت ناراضی هستند، دلیل اصلی این تناقض‌ها چیست؟
بر اساس آنچه در شورای تنظیم مقررات مطرح شده است اکنون وزارت ارتباطات در حال کاهش دادن هزینه زیرساخت‌هاست و به هر حال انتظار دارد که به ازای این کاهش، اپراتورها، خط‌ها و شرکت‌های عرضه‌کننده هم به تناسب قیمت را پایین بیاورند، البته در این رابطه مقداری اختلاف وجود دارد. برای مثال اگر 10 درصد کاهش قیمت در اینترنت توسط وزارت ارتباطات داده می‌شود، انتظار داریم که اثر آن تا حدودی در خط‌ها و اپراتورها نیز دیده شود، اما بر سر میزان این اثرگذاری اختلافاتی وجود دارد. قاعدتاً ما هم این انتظار را نداریم که در ازای کاهش 10‌درصدی، اپراتورها نیز 10 درصد کاهش قیمت داشته باشند، اما برآورد وزارت و اپراتورها با یکدیگر متفاوت است و منشأ اختلافات نیز در همین است. از نظر من این منطق وزارت ارتباطات کاملاً درست است و در این موضوع شکی نیست که باید در ازای کاهش قیمت اینترنت و انتقال آن، سرویس‌دهندگان اینترنت نیز هزینه را برای مردم کاهش دهند، چرا که دولت برای این کاهش هزینه‌ها تلاش کرده و انتظار دارد که مردم نیز از آن استفاده کنند، اما باید در میزان اثرگذاری کاهش قیمت کلی بر کاهش هزینه مصرف‌کنندگان توافقاتی صورت گیرد. دوستان در سازمان تنظیم مقررات می‌گویند که ما محاسباتی انجام داده‌ایم و بر اساس صحبت‌هایی که انجام گرفته است، توافق شده که اگر ما 10 درصد کاهش می‌دهیم، آنها هم باید سه تا پنج درصد کاهش بدهند و اینکه عرضه‌کنندگان خدمات اینترنت باید قیمت‌ها را کاهش دهند، نکته‌ای است که وزارت‌ ارتباطات فی‌البداهه نگفته است و این کاهش، به دنبال کاهش نرخ‌های خود وزارت ارتباطات و زیرساخت است.

‌ یعنی شما معتقدید این کاهش باید در خدماتی که شرکت‌های اینترنتی می‌دهند خود را نشان دهد؟
قاعدتاً به همین صورت است. شما در نظر بگیرید زمانی که قیمت در یک عمده‌فروشی کاهش پیدا می‌کند، انتظار داریم که این قیمت‌ها در خرده‌فروشی هم کاهش پیدا کند، مثلاً در بحث واردات فولاد، اگر قیمت فولاد کاهش پیدا کند، انتظار داریم که این قیمت‌ها زمانی که به دست مشتری هم می‌رسد کاهش پیدا کند، اما اینکه این کاهش باید به چه میزانی باشد، مقداری مورد اختلاف دوستان قرار دارد.

‌ اما بر اساس بحثی که شرکت‌های اینترنتی دارند و خودتان هم بارها اعلام کرده‌اید گفته می‌شود که هزینه‌های تمام‌شده اینترنت برای اپراتورها بسیار گران‌تر از اپراتورهای خارج از کشور است و در صورتی که کاهش پیدا کند حیات این اپراتورها را به خطر می‌اندازد و دچار ورشکستگی می‌شوند، چه راه حلی برای این مشکل وجود دارد؟
انحصار تامین پهنای باند توسط شرکت ارتباطات زیرساخت بحثی قدیمی است و بارها مطرح شده که فروش اینترنت حتی تا چندین برابر قیمت واقعی آن از سوی این شرکت دولتی مهم‌ترین عامل گرانی اینترنت در ایران است. علاوه بر شرکت‌های خصوصی ارائه‌دهنده اینترنت که همواره به این روند اعتراض داشته و با این استدلال که به خاطر وجود انحصار توزیع پهنای باند از طرف شرکت زیرساخت هزینه تمام شده اینترنت در کشور بسیار بالاست و خواهان شکسته‌شدن این انحصار هستند از سوی برخی نمایندگان مجلس و اعضای شورای عالی فضای مجازی هم این انتقاد مطرح شده است.
با تمام این بحث‌ها، به هر حال اگر وزارت یا زیرساخت قیمت‌ها را 30 درصد پایین بیاورند نمی‌توان گفت اپراتورها نباید به هیچ میزانی قیمت‌ها را کاهش دهند و این مابه‌‌‌التفاوت به سود آنها اضافه شود و این مشخص است که حرف اشتباهی است. آنها هم باید قیمت‌های خود را کاهش دهند اما همان طور که قبل‌تر هم گفتم میزان این کاهش جای بحث دارد.

‌ با توجه به خدمات ارائه‌شده و کیفیت، در مقایسه با دنیا قیمت اینترنت ما قیمت بالایی محسوب می‌شود؟
به‌طور کلی گران‌تر نیست، اما اگر با قدرت خرید داخل مقایسه کنیم مقداری گران به نظر می‌رسد، اما واقعیت این است که از نظر من با توجه به اینکه این بخش، بخشی رقابتی است و در این حوزه رقابت در میان عرضه‌کنندگان مختلف زیاد است خیلی در حق مصرف‌کننده نهایی کوتاهی نمی‌شود، یعنی در رقابت تا جایی که توانسته‌اند قیمت‌ها را پایین‌ آورده‌اند و این واقعیتی است که وجود دارد و نمی‌توان گفت که اینترنت نسبت به تورم داخل کشور و تورم جهانی خیلی گران است. اما اگر شما قدرت خرید یک آمریکایی را با یک ایرانی مقایسه کنید آن زمان می‌توان گفت که شاید ما گران خرید می‌کنیم، اما باید به این نکته توجه داشته باشیم که بخش عمده‌ای از هزینه اینترنت که به دست مصرف‌کننده می‌رسد با قیمت بین‌المللی پرداخت می‌شود، بنابراین نباید انتظار داشته باشیم که به نسبت قدرت خرید مردم هزینه اینترنت هم کم شود.

‌ از نظر شما کاهش قیمت اینترنت مهم‌تر است یا بهبود کیفیت آن؟
به نکته خوبی اشاره کردید، از نظر من در مجموع باید گفت بیشتر از کاهش قیمت، باید به افزایش کیفیت تکیه شود. اکنون نیز اکثر مصرف‌کننده‌ها در موضوع قیمت‌ها بحث زیادی ندارند و حتی بسیاری از آنها حاضرند در ازای کیفیتی مناسب‌تر پول بیشتری را پرداخت کنند. بنابراین اگر بر بحث کیفیت تکیه شود بهتر است، اما به هر حال بحث کاهش قیمت‌ها نیز بحثی است که این روزها پیش آمده و دلیل آن هم کاهش نرخ‌ها از سوی خود وزارت ارتباطات است.

‌ به‌طور کلی از نظر شما چالش‌های شبکه اینترنت کشور از چه عواملی نشات گرفته است؟ و از نظر شما در چه شرایطی می‌توانیم اینترنتی داشته باشیم که کیفیت خدمات آن چیزی باشد که مخاطب آن را می‌خواهد؟ به هر حال در وضعیت کنونی می‌توان گفت که ما سرعت اینترنت کندی داریم.
عوامل مختلفی وجود دارد که مشکلات در بخش اینترنت را به وجود آورده است. انحصار دولتی و توقف سرمایه‌گذاری در این بخش در دولت گذشته مشکلات جدی در ادامه فعالیت این شبکه به وجود آورده است. کندی سرعت اینترنت و اختلالات در شبکه نمونه بارز و آشکار در این زمینه است که نشان از مشکلات جدی در بخش زیرساخت کشور دارد. از سوی دیگر باید انحصاراتی که طی سال‌های اخیر توسط دولت ایجاد شده است کاملاً از بین برود. در دولت قبلی بیشتر بر حجم فعالیت‌های تصدی‌گری در زمینه ارتباطات و فناوری اطلاعات افزوده شد. امروزه دولت‌ها تلاش دارند تا از بار تصدی‌گری‌شان بکاهند. دولت بخش خصوصی را باید زیر چتر حمایتی خود قرار دهد و به تقویت این بخش بپردازد. نباید به رقیب آنها مبدل شود و با ایجاد انحصار مانع حیات آنها شود. بارها گفته‌ام در خصوصی‌سازی مخابرات اشتباهات فاحشی رخ داده است. خصوصی‌سازی مخابرات به شکلی باید انجام می‌گرفت که تنها بخش تصدی‌گری واگذار می‌شد نه اینکه یکجا تمام شرکت مخابرات ایران با بخش‌های حاکمیتی و تصدی‌گری واگذار شوند.
ابزار حاکمیت در بخش مخابرات در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در شرکت مخابرات ایران قرار دارد. این شرکت بیشتر از آنکه نقش تصدی‌گری داشته باشد نقش حاکمیتی و نظارتی بر عهده داشت. بسیار تاسف‌برانگیز است که تمام بخش مخابرات کشور حتی شبکه انتقال و کابل‌های مسی به بخش خصوصی واگذار شود. به هر شکلی این خطای فاحش رخ داده است و باید بازنگری صورت گیرد. اگر این انحصار از بین برود و در مقابل نیز بخش خصوصی تقویت شود می‌توان انتظار داشت با شکل‌گیری رقابت برابر در حوزه ارائه خدمات اینترنتی شاهد تغییر و تحولات در جهت بهبود کیفیت عرضه سرویس اینترنت باشیم. مساله دیگر به عملکرد شرکت زیرساخت در توزیع پهنای باند برمی‌گردد. برخی شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنتی تصور می‌کنند اگر خودشان پهنای باند خارجی را خریداری کنند هزینه‌هایشان کمتر می‌شود. به هر حال پهنای باند باید از زیرساخت عبور داده شود. اگر خودشان طرف قرارداد شرکت‌های خارجی باشند، علاوه بر اینکه باید هزینه‌ای برای خرید پهنای باند بپردازند، باید هزینه‌ای را نیز برای زیرساخت متحمل شوند. قاعدتاً اگر این پهنای باند را مستقیم از زیرساخت خریداری کنند قیمت آن ارزان‌تر تمام می‌شود.
زیرساخت باید طوری قیمت‌ها را تنظیم کند که برای اپراتورهای اینترنتی مقرون به صرفه نباشد که خودشان اقدام به خرید و وارد کردن پهنای باند به داخل کشور کنند. باید این حوزه قانونمند باشد و هر بخشی به وظایف خود عمل کند. زیرساخت در همه جای دنیا در اختیار دولت است. از این جهت نمی‌توان گفت انحصار دارد چرا که موظف به شبکه‌سازی است. نباید این بخش واگذار شود یا آزاد گذاشته شود و هرکسی به هر شکلی که می‌خواهد پهنای باند وارد کند. باید نظارت‌ها در این بخش تقویت شود. سازمان تنظیم مقررات موظف است در تمام زمینه‌ها نظارت کند.
بخشی از مشکلات به کم‌فروشی برمی‌گردد. کیفیت و سرعت که به مشترکان اینترنت داده می‌شود در بسیاری از موارد متناسب با هزینه‌ای که مشترکان پرداخت می‌کنند، نیست. رگولاتوری باید به این موارد رسیدگی و با اپراتورهای متخلف برخورد کند. از طرف دیگر باید زمینه برای دسترسی شهروندان به اینترنت پرسرعت فراهم شود. متاسفانه در سال‌های اخیر ضوابطی را در یکسری ارگان‌ها گذاشتند که محدودیت برای سرعت اینترنت خانگی ایجاد کردند. وگرنه زیرساخت آمادگی‌اش را دارد پهنای باند را بیشتر ارائه کند. در مجموع این سه عاملی که گفتم باعث شده‌اند تا کیفیت اینترنت در ایران پایین بیاید.

‌ در این زمینه چه باید کرد؟ یعنی بخش نظارتی و سایر بخش‌ها باید چه کنند؟
در اینجا فقط بحث نظارت نیست، باید در این زمینه مقداری سرمایه‌گذاری شود. همزمان با این موضوع بحث افزایش نرخ تلفن ثابت نیز در جلسه شورای تنظیم مقررات مطرح بود، در اینجا می‌توان گفت جدا از بحث تلفن‌های خارج شهر که مشکلی نیست، شرکت مخابرات ایران واقعاً متضرر است، چرا که تلفن ثابت در داخل شهرها تقریباً مجانی است. زمانی که شما یک ساعت درون شهر صحبت کنید باید به‌طور متوسط زیر 200 تومان هزینه پرداخت کنید و این اصلاً منطقی نیست که شما با پول یک آدامس در کشور، پنج یا شش ساعت صحبت کنید و مطمئناً این موضوع با هیچ عقلی جور در‌نمی‌آید، اما به هر حال این قیمت‌ها تا الان به خاطر یکسری از اختلافات و مدیریت‌های نامناسب پایین نگه داشته شده بود.اما به‌طور کلی می‌توان گفت اگر مخابرات کشور نتواند دخل و خرج را با هم جور کند، سرمایه‌گذاری هم انجام نمی‌دهد و از آنجا که اکنون وضعیت شبکه ارتباطی داخل شهرها، شهرهای بزرگ و تلفن ثابت نامناسب است، به این نتیجه رسیده‌ایم که باید به نوعی قیمت‌ها را متعادل کنیم تا به دنبال آن مخابرات ایران بتواند سرمایه‌گذاری کند.
اتفاقاً بحثی که در شورای تنظیم مقررات مطرح شد، این بود که اگر قیمت تلفن ثابت یا خدمات مربوط به مخابرات ایران افزایش پیدا کند الزاماً تعهد گرفته شود که این افزایش دریافتی باید در سرمایه‌گذاری هزینه شود و به هیچ عنوان صرف هزینه‌های جاری نشود و به عقیده من اگر این اتفاق بیفتد مقدار زیادی از مشکلات ما حل می‌شود. اما در مجموع با کاهش قیمت‌های اینترنت و افزایش تعرفه‌های تلفن ثابت پیش‌بینی می‌کنیم برآیند این تغییرات در سبد اقتصادی خانوار برای مردم تفاوت چندانی نداشته باشد.

‌ زمانی که پای صحبت اپراتورها می‌نشینیم بخشی از مشکلات را به رگولاتوری ربط می‌دهند و می‌گویند که ریشه مشکلات ما به این قیمت‌ها و تعرفه‌گذاری دولتی برمی‌گردد، در این زمینه چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟
کارشناسان و فعالان ict همواره انحصار شکنی و اجازه ورود بخش خصوصی به بازار را از ضروریات این حوزه بیان کرده‌اند و در عین حال معتقدند در حوزه تامین اینترنت، شرکت ارتباطات زیرساخت با ایجاد انحصار، فراتر از نقش حاکمیتی خود ظاهر شده و عملاً نبض کسب و کار در حوزه اقتصاد الکترونیکی را در دست گرفته است.
ممکن است که بخشی از صحبت‌های این دوستان نیز درست باشد، اما به‌طور کلی نمی‌توان گفت این قیمت‌گذاری باید آزاد باشد و هر کسی با هر نرخی که می‌خواهد کارش را پیش ببرد؛ ممکن است این موضوع تبعاتی را به دنبال داشته باشد و این کاملاً بدیهی است که در این میان هر کسی نظر خودش را می‌دهد.

‌ بحثی داشتیم که اپراتورها خودشان برای پهنای باند بین‌الملل عمل کنند، آیا در این زمینه اقداماتی برای وارد شدن بخش خصوصی صورت گرفته است؟
در اینجا یکسری از مسائل به صورت زنجیروار به هم مرتبط است، خب ما یک شبکه زیرساخت در کشور داریم که برای توسعه آن باید هزینه سنگینی پرداخت کنیم و همین الان می‌توان گفت که حداقل یکی دو هزار میلیارد تومان لازم داریم تا زیرساخت کشور را به‌روز کنیم. سوال اینجاست که این مقدار سرمایه باید از کجا وارد شود؟ مسلماً این هزینه را یا دولت باید پرداخت کند که کاملاً مشخص است این پول را ندارد، یا باید از خود خدمات گرفته شود. پس این هزینه‌ای که زیرساخت برای عرضه اینترنت یا انتقال آن دریافت می‌کند تازه بخشی از هزینه‌های کلی است و حتی قسمتی از آن را هم دولت کمک می‌کند تا بتواند توسعه دهد، بنابراین اگر توسعه، سرمایه‌گذاری و... را در نظر بگیریم مشاهده می‌کنیم که قیمت‌های موجود خیلی هم بیراه نیست، البته ممکن است که در یک جاهایی اضافه باشد اما در مجموع تمامی این مشکلات هم وجود دارد. بنابراین اگر هر فردی بخواهد این رویه را در دست خود بگیرد، به دلیل اینکه این سرمایه‌گذاری‌ها را ندارد، قیمت‌ها برایش ارزان‌تر در‌می‌آید، اما اگر بخواهیم این را بگوییم که زیرساخت کشور را هم شما باید توسعه دهید، در نتیجه نرخ آنها نیز تقریباً به همین نرخ‌های موجود نزدیک می‌شود، یعنی نهایتاً هزینه‌ها به دوش شرکت زیرساخت است و به‌طور کلی به جز همین اینترنت و انتقال آن درآمد دیگری هم ندارد. البته من هم قبول دارم و حتی بارها گفته‌ام به نحوی در این زمینه باید حرکت کنیم که نرخ‌ها به این اندازه با هم تفاوت نداشته باشند و کاهشی هم که اخیراً در قیمت‌ها شروع شده است در همین جهت است تا به تدریج نرخ اینترنت را متعادل کنیم و زیرساخت هم تلاش دارد که با کاهش قیمت‌‌ها، آنها را متوسط‌تر کند. اکنون این کار در حال انجام است و امیدواریم که شتاب آن نیز بیشتر شود. از نظر من مزیتی که این کاهش به دنبال دارد این است که از جاهای دیگر نیز هزینه برای سرمایه‌گذاری داده می‌شود.

‌به‌طور کلی از نظر شما چه زمانی ما می‌توانیم اینترنتی با سرعت، کیفیت و قیمت مناسب را در کنار یکدیگر داشته باشیم؟
از نظر من این بخش باید بیشتر رقابتی شود و به تدریج به سمتی برویم که هزینه‌ها و قیمت‌ها رقابتی تعیین شود. در دنیا نیز جایی که رقابت زیاد باشد دولت‌ها دیگر نرخ‌گذاری نمی‌کنند و در انحصارها می‌آیند و نرخ‌گذاری می‌کنند و من امیدوارم که ما هم به این سمت برویم.