تجمیع خطاها سانحه آفرید

سانحه برخورد قطار مسافری تهران مشهد با قطاری باری حاوی نکات بسیار مهم و عبرت‌انگیزی بود و نباید مسوولان امر و فعالان بخش حمل‌ونقل ریلی به سادگی از کنار آن بگذرند. اینکه اعلام شود خطای انسانی باعث بروز این سانحه شده است تنها کافی نیست باید به تمامی ابعاد آن به‌طور ویژه توجه کرد و عبرت گرفت تا دیگر از این قبیل سوانح رخ ندهد. تجهیزات و زیرساخت‌ها در حمل‌ونقل کمک می‌کند تا خطای نیروی انسانی به حداقل برسد. با این حال هیچ‌گاه نباید از نقش نیروی انسانی در ایمنی حمل‌ونقل غافل بود. از سوی دیگر شرایطی را که منجر می‌شود یک سانحه رخ دهد نیز باید در نظر گرفت. اگر بخواهیم ابعاد سانحه ریلی اخیر را که منجر به کشته شدن یک نفر و زخمی شدن تعدادی از مسافران قطار مسافری شد، بررسی کنیم متوجه خواهیم شد مجموعه عواملی از خطای انسانی باعث بروز این سانحه شده است. این خطاها را می‌توان این‌گونه دسته‌بندی کرد. از یک سو، همزمانی حضور سه قطار در یک ایستگاه (که البته در راه‌آهن طبیعی است) و مسدود بودن یکی از بلاک‌ها برای انجام عملیات اجرایی خط در مسیر دوخطه تهران-‌مشهد و از طرف دیگر عدم رعایت مقررات توسط لوکوموتیوران و کمک لوکوموتیوران، و مدیریت محلی کنترل ترافیک (علائم الکتریکی محلی) و همچنین دستور ابطال و آزاد کردن چندباره خط توسط ماموران کنترل باعث شد این عوامل دست به دست هم دهند و سانحه رخ دهد. جای تعجب دارد که مسوول ایستگاه و مسوول کنترل ناحیه به شکلی عمل کردند که گویا تنها دو قطار در خطوط در حال تردد یا متوقف است در حالی که علاوه بر قطار باری و مسافری، یک قطار دیگری نیز در آن خط پذیرش شده بود. یکی از خطوط مسدود شده بود که این امر در راه‌آهن طبیعی است که در برخی موارد یک خط برای انجام عملیات اجرایی نگهداری برای چند ساعت در روز مسدود شود. اما در این سانحه مسوول کنترل به متوقف بودن قطار در خط 4 توجه نکرده و عدم هوشیاری لوکوموتیوران و کمک آن باعث بروز سانحه شده بود. در بررسی‌های اولیه‌ای که انجام شده است، به نظر می‌رسد لوکوموتیوران هوشیاری لازم را نداشته چرا که از ابتدا با سرعت 120 کیلومتر وارد ایستگاه شد و با سرعت غیرمجاز در حال حرکت بود و ظاهراً هنگام برخورد با قطار باری سرعت آن 60 کیلومتر بر ساعت بوده است. سیستم علائم الکتریکی مسیر ریلی تهران-‌مشهد از پیشرفته‌ترین سیستم‌های علائم الکتریکی ریلی در کشور است و از این جهت ایرادی بر این خط ریلی نیست چون باکیفیت‌ترین اجزای ریلی و مجهزترین خط ریلی در کشور همین مسیر تهران-مشهد است اما مدیریت محلی خط به علت انجام عملیات اجرایی در آن ایستگاه و ایستگاه‌های مجاور و ناهماهنگی در پذیرش قطار در ایستگاه و عبور با سرعت غیرمجاز توسط لوکوموتیوران و بی‌توجهی کمک‌لوکوموتیوران به چراغ قرمز و عبور از آن، به عبارت دیگر تجمیع خطاهای انسانی باعث شد این دو قطار به شکلی در این مسیر با هم مواجه شوند و سانحه رخ دهد. به همین جهت است که باید به عواملی که منجر به وقوع این سانحه شدند بسیار توجه کرد چرا که ایمنی در مدیریت راه‌آهن‌ها اهمیت بسیاری دارد و همواره عوامل مربوطه در کشور رعایت می‌شود. اگر غیر از این بود باید میزان سوانح ریلی در کشورمان بسیار بالا بود در حالی که سوانح ریلی بسیار کم رخ می‌دهد و قابل مقایسه با سوانح جاده‌ای نیست. حتی وقوع سوانحی چون برخورد دو قطار با یکدیگر در کشورمان کم‌سابقه است. شاید لازم است بازآموزی در مقررات و قوانین و آموزش در حین کار برای نیروی‌های فعال در بخش حمل‌ونقل ریلی به‌ویژه لوکوموتیورانان و کمک‌لوکوموتیورانان مورد توجه قرار گیرد. اگر این دوره‌های بازآموزی در راه‌آهن جدی‌تر برگزار شود و آموزش‌های لازم مجدداً داده شود می‌توان از وقوع چنین سوانحی که به علت خطاهای انسانی رخ می‌دهند، جلوگیری کرد تا این گونه ایمنی‌ بخش ریلی کشور را دچار چالش نکنند.