قصه پدرخوانده به سر رسید؟

محبوب‌ترین ورزش دنیاست و میلیون‌ها طرفدار سینه‌چاک را عمری است مجذوب خود ساخته. از بچه‌هایی که در کوچه با توپ‌های پلاستیکی‌شان گل‌کوچک بازی می‌کنند تا نامدارترین بازیکنان تاریخ، فوتبال همواره در بین مردمان هر شهر و کشوری جزو جنجالی‌ترین سوژه‌ها بوده است و البته نمی‌توان انکار کرد منبع درآمد خوبی هم هست. نزدیک به هر مسابقه مهم قاره‌ای یا جهانی مبالغ هنگفتی از این دست به آن دست می‌چرخد و طبیعتاً عده‌ای منتفع و عده دیگری متضرر می‌شوند. اما در این میان دسته مشخصی هست که بی‌توجه به نتیجه بازی و قهرمانی فلان کشور در جام جهانی، سود می‌کنند. از قرار معلوم اینها کارکنان رده‌بالای «فیفا» هستند.
فدراسیون بین‌الملل فوتبال یا همان فیفا، نهاد اداره‌کننده فوتبال و مسائل مربوط به آن در سطح جهان است، اعم از برگزاری مسابقات بین‌المللی مانند جام جهانی فوتبال. فیفا در سال 1904 تاسیس شد و در حال حاضر مقرش در زوریخ است و 209 کشور عضو دارد. اگرچه این نهاد دخل و تصرفی در قوانین فوتبال ندارد، اما هم در قبال برگزاری رویدادهای مهم جهانی فوتبال و هم ترویج آن مسوول است.
در دنیای فوتبال کسی نمانده که در چند هفته اخیر از بی‌آبرویی‌های فیفا و رسوایی سپ بلاتر و کارکنانش نشنیده باشد. بلاتر هشتمین رئیس فیفا، از سال 1998 در همین سمت بوده و پیش از آن نیز به مدت هفت سال در سمت دبیر کل فیفا فعالیت می‌کرد. هرچند رسوایی‌های بلاتر به فساد مالی ختم نمی‌شود و طبق مقاله‌ای در روزنامه اسپانیایی «ال موندو» با عنوان «زنان زندگی بلاتر»، او در فساد اخلاقی نیز ید طولایی دارد. آخرین اتهامات وارد بر بلاتر حاکی از آن است که وی پس از سه ازدواج ناموفق و روابط متعدد با زنانی که بعضاً از خودش بسیار جوان‌تر بودند، با ایرینا شیک، نامزد سابق کریستینو رونالدو نیز رابطه داشته است. اگرچه این سوپر مدل جوان روسی این اتهامات را شایعاتی بی‌اساس خوانده و رد کرده است. اما داستانی که این روزها در محافل خاص و عام قیل و قال به راه انداخته، بعد مالی فساد سپ بلاتر 79ساله است و مافیایی که به راه انداخته بود. چندی پیش در پی انتخابات فیفا و دو روز قبل از برگزیده شدن بلاتر، او طی یک کنفرانس مطبوعاتی از سمتش استعفا داد و گویا علتش هم کوس رسوایی‌های مقامات فیفا بوده که سر به آسمان گذاشته است. رشوه‌گیری و باج‌خواهی و پولشویی تنها نوک کوه یخ فساد فیفاست. در ماه می سال جاری، مقامات آمریکایی به هتلی در زوریخ سوئیس یورش برده و چند تن از مقامات فیفا را که مظنون به دست داشتن در این فساد بوده‌اند دستگیر می‌کنند. هرچند یکی از مهم‌ترین این متهمان، جک وارنر نایب‌رئیس فیفا، هنوز تحت تعقیب است و در فهرست تحت پیگردهای اینترپل قرار دارد.

مافیای فیفا چه کسانی بودند؟
باند‌بازی و لابی و یارگیری از آن اتفاق‌هاست که در هر رویداد مربوط به فیفا می‌توان مشاهده کرد اما اولین کسی که این نهاد را به «خانواده مافیا» تشبیه کرد، کسی نبود جز لرد تریسمان. رئیس اسبق اتحادیه فوتبال و رئیس تیم متقاضی انگلیسی برای میزبانی جام جهانی فوتبال در سال 2018 گفته است: «متاسفانه باید بگویم فیفا مانند خانواده مافیا رفتار می‌کند... بیش از نیمی از کمیته اجرایی که در انتخاب میزبان جام جهانی گذشته رای داده بودند، باید برکنار شوند. حتی رئیس قبلی،‌ ژائو هاولانژ نیز در دهه 90 بود که از ریاست افتخاری مادام‌العمری که به او تقدیم شده بود، برداشته شد.»
لرد تریسمان در یک مجمع اشرافی در انگلستان گفته بود:‌ «فکر می‌کنم دون کرلئونه از تاکتیک‌های او سر در بیاورد و اگر اینجا بود، او را ستایش می‌کرد.»
مافیایی تنها لقبی نبود که به فیفایی‌ها تعلق گرفت، بلکه اسطوره فوتبال آرژانتینی، دیه‌گو مارادونا در یکی از اظهاراتش آنها را «دایناسورهای فیفا» خوانده است.
سپ بلاتر دشمنانی نیز داشت که از جمله معروف‌ترین آنها دیه‌گو مارادونا بود که گفته: «فیفا زمین‌بازی فساد است و اگر سپ بلاتر چهره این فساد باشد، در وضعیت خیلی بدی هستیم. حکومت سپ بلاتر باعث شرمندگی شدید فیفا و کسانی شده که عاشق فوتبال هستند.»
دیه‌گو مارادونای آرژانتینی همواره از مخالفان سرسخت بلاتر بوده و در واقع در انتخابات اخیر فیفا برای انتخاب رئیس نیز از امیرعلی بن حسین پشتیبانی می‌کرد و گفته است اگر بن حسین رئیس فیفا شود، خودش نایب‌رئیس خواهد شد.

ماجرای دشمنی فیفا با مارادونا از کجا آغاز شد؟
در فینال جام جهانی سال 1986 که در مکزیک بین انگلستان و آرژانتین برگزار شد، مارادونا گل پیروزی را با دست زد که البته داور بازی متوجه آن نشد و منجر به قهرمانی آرژانتین شد. اما در جام جهانی 1990 فیفا با گرفتن یک پنالتی ناعادلانه، در پی انتقام‌جویی از مارادونا و تیم آرژانتین برآمد که موجب برانگیختن خشم دیه‌گو مارادونا شد. حتی ادعاهایی بر این اساس وجود دارد که ماجرای دوپینگ و اعتیاد مارادونا نیز دسیسه‌ای از جانب فیفا بوده است. پس از آن وقایع، دیه‌گو مارادونا همواره علیه فساد در فیفا صحبت کرده در حالی که تا همین چندی پیش که رسوایی‌های بلاتر علنی شد، کسی این افسانه فوتبال را جدی نمی‌گرفت.
دیگر مخالف بلاتر، نامزد قبلی ریاست فیفا، لنارت جوهانسون نیز مدعی است که بلاتر به طور قطع می‌بایست از «رشوه» 10 میلیون دلاری که از حساب فیفا به حساب بانکی جک وارنر منتقل شد تا برای برنده شدن آفریقای جنوبی در رقابت برای میزبانی سال 2010 تعدادی رای بخرد، خبر داشته باشد.
جوهانسون در برلین در مراسم بعد از مسابقه فینال جام قهرمانی اروپا در مقابل تیم‌های بارسلونا و یوونتوس گفت «دبیر کل (جرومی والک) میلیون‌ها دلار پول به آمریکا فرستاده و سپ بلاتر ادعا می‌کند از آن بی‌خبر است، او از همه اتفاقات خبر دارد، پس باور نکنید.» جوهانسون تاکید کرد که بلاتر قطعاً از ماجرای 10 میلیون دلار خبر داشته چرا که هر اتفاقی در فیفا تحت نظارت و کنترل بلاتر رخ می‌دهد.
چه کسانی در لیست متهمان فیفا هستند؟
از میان مقاماتی که متهم به فساد مالی در فیفا هستند، می‌توان از نایب‌رئیس فیفا، جک وارنر، نیکلاس لئوز، آرون دیویدسون، آلخاندرو بورزاکو، خوزه مارگولیس و هوگو جنکینز و ماریانو جنکینز نام برد. اما از دیگر افرادی که از جانب پلیس امنیت آمریکا تحت بازجویی قرار دارند، می‌توان به هفت نفر زیر اشاره کرد:
-جفری وب، رئیس کونکاکاف و نایب‌رئیس فیفا
-ادواردو لی، رئیس فدراسیون ملی فوتبال کاستاریکا
-یوجینیو فیگوئردو، رئیس نهاد حاکم بر فوتبال آمریکای جنوبی
-رئیس فدراسیون فوتبال ونزوئلا، رافائل اسکوئیول
-خوزه ماریا مارین برزیلی، عضو کمیته باشگاه فیفا
-خولیو روکا، افسر توسعه فیفا
-کوستاس تاکاس انگلیسی، از روابط رئیس کونکاکاف.

استعفای رئیس فیفا
چه چیزی موجب شد بلاتر بالاخره قدرت را رها کند؟
ماجرا از انتخابات ریاست فیفا سال 2015 آغاز شد که بازهم بلاتر برای پنجمین دوره پیاپی نامزد شده بود. رقیب اصلی‌اش یعنی امیرعلی بن حسین، نایب‌رئیس فیفا بود. بلاتر با 133 رای و بن حسین با 73 رای نتوانستند اکثریت آرا را کسب کنند و رای‌گیری به دور دوم کشیده شد. اما بن حسین بعد از دور اول انتخابات شکست را پذیرفت و مقام ریاست را به بلاتر واگذار کرد.
شروع جنجال‌های فیفا آنجا بود که در دوم ژوئن، شش روز بعد از آنکه دولت آمریکا چند تن از مقامات کنونی و اسبق فیفا و چندین شرکت بازاریابی ورزشی را به رشوه و پولشویی متهم کرد، بلاتر طی یک کنفرانس خبری اعلام کرد از سمتش به عنوان رئیس فیفا استعفا می‌دهد اما تا زمانی که یک جلسه فوق‌العاده از کنگره فیفا تشکیل نشده تا جانشینش را تعیین کنند، وظیفه‌اش را ترک نمی‌کند. بلاتر گفته بود: «به نظر نمی‌رسد همه از وظیفه‌ای که بر عهده من گذاشته شده حمایت کنند.» قرار بر این بود که سپ بلاتر بین دسامبر 2015 و مارس 2016 که جانشینش انتخاب می‌شود به کارش ادامه دهد.

فساد و پیگرد قانونی
در ماه می سال 2006، خبرنگار تحقیقی، اندرو جنینگز کتابی نوشت به نام «خطا! دنیای سر‌ی فیفا: رشوه، تقلب در رای‌گیری و رسواگری در بلیت‌فروشی» که با جزیی‌نگاری در مورد رسوایی پول نقد در برابر قرارداد و در پی سقوط شریک بازاریاب فیفا، یعنی «آی‌اس‌ال»، در دنیای فوتبال هیاهوی زیادی بر پا کرد. جنینگز در این کتاب فاش کرده است که چگونه برخی مقامات فوتبالی مجبور شده‌اند شیرینی‌هایی را که گرفته‌اند مخفیانه جبران کنند. یکی دیگر از موضوعات بحث‌برانگیز این کتاب تقلب در رای‌گیری‌هایی بود که موجب باقی ماندن بلاتر در مسند قدرت فیفا شد.

کمی بعد از انتشار «خطا...»، تهیه‌کننده شبکه «بی‌بی‌سی»، راجر کورک، و جنینگز دست به افشاگری زدند و برنامه خبری «پانوراما» را پخش کردند. در این برنامه یک‌ساعته که روز یازدهم ژوئن 2006 پخش شد، جنینگز و تیم «پانوراما» خبر می‌دهند که پلیس سوئیس از سپ بلاتر به خاطر نقشی که در بازپرداخت رشوه‌هایی که مقامات فیفا دریافت کرده‌اند و ارزش آن به بیش از یک میلیون پوند می‌رسد، داشته بازجویی کرده است. لرد تریسمان، رئیس اسبق اتحادیه فوتبال انگلیس، فیفا را نهادی خواند که «مانند خانواده مافیایی رفتار می‌کند» و به «دهه‌های متمادی رسم رشوه‌گیری و خرابکاری‌ها و فساد» این نهاد اشاره کرد.
در برنامه بعدی «پانوراما» که در 29 سپتامبر 2010 در «بی‌بی‌سی» پخش شد، جنینگز علیه سه تن از مقامات فیفا، نیکلاس لیوز، عیسی حیاتو و ریکاردو تکسیرا اتهاماتی مطرح کرد، مبنی بر اینکه بین سال‌های 1989 تا 1999 از شریک بازاریابی فیفا «آی‌اس‌ال» یا همان شرکت «بین‌المللی ورزش و اوقات فراغت» رشوه دریافت کرده که فیفا موفق به پیگیری آن نشده است. طبق این اظهارات افراد متهم در 175 مورد رشوه‌خواری به ارزش کلی 100 میلیون دلار شرکت کرده‌اند. یکی از مسوولان اجرایی اسبق شرکت «آی‌اس‌ال» گفته بود که در شرکت ظن‌هایی وجود داشته که قراردادهای جام جهانی‌های آتی که به آنها داده می‌شود، تنها از راه رشوه‌دهی است. در همین برنامه یکی دیگر از مقامات به نام جک وارنر متهم شده بود که به طور مکرر در فروش بلیت‌های سهمیه‌ای به مردم دست داشته است که در پی تمامی این اتهامات تنها واکنش سپ بلاتر این بود که فیفا به این علت که موضوع در «رسانه‌های رسمی» عنوان نشده بوده، آن را پیگیری نکرده است.

پشت پرده میزبانی جام جهانی
در همین برنامه از فیفا به خاطر وضع قوانین خاص برای میزبانی جام جهانی، از قبیل معافیت از مالیات برای فیفا و حامیان آن و محدودیت در حقوق کارگری، انتقاد کرد. از قرار معلوم از کشورهای رای‌دهنده خواسته شده بود جزییات مربوط به قوانین را در حین پروسه رای‌گیری لو ندهند که بعدتر توسط دولت هلند که از پذیرش آنها سر باز زده بود، افشا شد. در پی این اقدام هلندی‌ها، فیفا به آنها گفته بود ممکن است رای‌شان تاثیر منفی داشته باشد. بر اساس این برنامه، جنینگز به خاطر تحقیقاتش و دلایلی که به گفته خودش شفاف‌سازی نشده بود، از تمامی کنفرانس‌های خبری فیفا محروم شد. این نکته نیز چندان دور از تصور نیست که مقامات مظنون فیفا نیز از پاسخگویی به اتهامات اخیر جنینگز چه کلامی و چه از طریق نامه، خودداری کرده بودند.
نخست‌وزیر بریتانیا، دیوید کامرون و اندی انسون، رئیس انجمن جام جهانی انگلیس از زمان پخش برنامه که سه روز قبل از انتخاب میزبانی جام جهانی 2018 بود، انتقاد کرده بودند بر این مبنا که ممکن است رای انگلیس را خراب کند چرا که مقامات مورد اتهام نیز در جمع رای‌دهندگان بودند.

این همه قیل و قال بر سر میزبانی برای چیست؟
کشورها اغلب بر سر بردن امتیاز میزبانی جام جهانی فوتبال رقابت شدیدی دارند، اما جدای از شکوه ملی، مزایای اقتصادی میزبانی این رویداد مهم جهانی چیست؟ تغییرات زیرساختاری و افزایش تجارت جهانی و جذب توریست تنها بخشی از آن است. به همین خاطر است که برخی کشورها گویا از هیچ اقدامی در راستای کسب این موقعیت کوتاهی نمی‌کنند.
امروزه مشخص شده که عضو سابق و رسوای فیفا، جک وارنر تیم متقاضی مراکش برای میزبانی جام جهانی 2010 را دور زده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که وارنر از گروه آفریقای جنوبی یک میلیون دلار رشوه گرفته است تا پیشنهاد مراکش را رد کند. هرچند اعضای تیم بیچاره مصر که آنها نیز متقاضی میزبانی جام جهانی قوتبال 2010 بودند، ادعا می‌کنند که وارنر در واقع سعی داشته هر سه کشور را که برای میزبانی رقابت می‌کردند دور بزند، یکی از فرمانداران سابق مصر می‌گوید وارنر هفت رای در انتخابات جام جهانی را به بهای هفت میلیون دلار، هر کدام یک میلیون را جابه‌جا کرده است و در آخر کار تیم متقاضی مصر حتی یک رای نیز کسب نکرده بود. در تایید همین ادعا وزیر سابق ورزش و جوانان مصر نیز گفته مصر در ازای واگذاری هفت رای برای میزبانی جام جهانی به مصر،‌ از آنها تقاضای هفت میلیون دلار کرده است.
هرچند تیم مصری هیچ رایی کسب نمی‌کند. یوسف الدهشوری، رئیس وقت فدراسیون فوتبال مصر گفت:‌ «ما رشوه پرداخت نکردیم که احتمالاً یکی از دلایلی بود که ما رای نیاوردیم. من با وارنر در امارات ملاقات کردم. او پیشنهاد کرد که مشاور مصر در آمریکای لاتین و اروپا باشد، چرا که آنجا ارتباطات زیادی دارد. در ازای هر رای هم یک میلیون دلار می‌خواست و گفت این پول را برای خودش نه، بلکه برای توسعه ورزش در آمریکای لاتین می‌خواهد.»
ادعا می‌شود که در واقع مراکش بیش از آفریقای جنوبی رای آورده بود اما کارها به طوری پیش رفت و به واسطه دستکاری‌های فیفا در صندوق سری رای‌گیری، میزبانی جام جهانی 2010 به آفریقای جنوبی رسید. از اسماعیل بهامج، یکی از اعضای کمیته اجرایی فیفا در حین گفتن این نکته که این پروسه فاسد است، فیلمبرداری شده بود.
یک روزنامه آفریقای جنوبی گفته است در سال 2007 ای‌میلی دریافت کرده که نشان می‌دهد سپ بلاتر و رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی درباره انتقال 10 میلیون دلار از جانب فیفا به حساب بانکی جک وارنر، «مذاکراتی» داشته‌اند.
برای اولین بار یکی از مدیران فیفا تایید کرده است که چنانچه اتهامات مطرح‌شده بر مبنای رشوه‌خواری مقامات فیفا ثابت شود، ممکن است میزبانی از روسیه و قطر در سال‌های 2018 و 2022 گرفته شود؛ اگرچه دومنیکو اسکالا، رئیس کمیته نظارت بر فیفا، اذعان داشته که این اظهارات قطعی نیستند.
فائدرا المجید، افشاگر رسوایی‌های جام جهانی 2022، تاکید کرده است که سرانجام این میزبانی از ملت قطر گرفته خواهد شد. المجید که سابقاً به عنوان افسر ارشد رسانه‌ای برای تیم متقاضی قطر کار می‌کرد، پیش از افشاگری در مورد فساد و رشوه‌خواری در روند انتخاب میزبان سال 2010 تصریح کرده بود شواهد علیه میزبانی قطر در سال 2022 بسیار قوی است.
«افرادی هستند که از من به خاطر حرف زدن عصبانی هستند و در واقع چیزی که آنها را عصبانی کرده این است که من یک زن، مسلمان و افشاگر هستم. اما اف‌بی‌آی همه‌چیز را در اختیار دارد.»
یک نوار ویدئویی نشان می‌دهد که میشل باکینی، رئیس سابق رقابت‌های فیفا در آن می‌گوید وارنر به تیم مراکشی دروغ گفته بود و در واقع رشوه بیشتری از آفریقای جنوبی گرفته و قرار است به نفع آنها کار کند. مقدار این رشوه نامعلوم است، هرچند حدود 10 میلیون دلار برآورد شده است.
هزاران مدرک و خبر دال بر فساد از این گوشه و آن گوشه فیفا و نهادهای مربوط به آن پیدا شده که عاشقان فوتبال را ناامید و خجل کرده است. این ای‌میل را برای لوک براون خبرنگار وب‌سایت «Telegraph.co.uk» فرستاده بودند که مطالبی در رابطه با افتضاحات به بار آمده در فیفا منتشر کرده بود.
«سلام لوک، اخبار جالبی درباره رسوایی‌های فیفا منتشر کردی اما فکر می‌کنم هنوز تموم نشده باشه.
چه کسی فکرش را می‌کرد فیفا به جز برگزاری جام جهانی اسباب تفریح دیگری نیز برای مردم فراهم کند؟ غم‌انگیز است که تصمیم گرفتند راه اشتباه را بروند و تقریباً ورزش را به نابودی بکشند. آخر سر، اگر یک راه باشد، فیفا را باید بست و پول‌هایی را که انبار کرده‌اند بین کشورهای عضو عادلانه تقسیم کنند و یک نهاد دیگر تاسیس کنند که بدنه‌ای شفاف داشته باشد و به طور منظم و واضح ملزم به پاسخگویی باشد. و البته در کشور دیگری نیز مستقر باشد. فقط اینکه چطور و به ریاست چه کسی و کجا این اتفاق بیفتد را دیگر من نمی‌دانم. فقط همین‌ها به فکرم رسید. موفق باشی.
مایک از سیدنی»

حجم فساد مالی فیفا چقدر است؟
اتهام سال 2015 فیفا مبنی بر رشوه و اخاذی و پولشویی 150 میلیون دلار تخمین زده شده است که 110 میلیون دلار آن تنها به ماجرای میزبانی آمریکا برای رویداد «کوپا آمه‌ریکا» بوده است. علاوه بر این دادگاه بروکلین نیویورک مشخص کرده که بقیه رشوه‌ها به امور مربوط به قرارداد اسپانسرها و حامیان جام جهانی است. یک کارخانه تولید لوازم ورزشی که نامش منتشر نشده اما در بسیاری موارد آن را کمپانی «نایک» دانسته‌اند، متهم است که حداقل 40 میلیون دلار رشوه داده تا تنها تامین‌کننده لباس‌ها و کفش‌ها و لوازم جانبی تیم ملی فوتبال برزیل در جام جهانی باشد.

قطر و روسیه در 18 قدم دروازه جام جهانی
اگرچه روسیه و قطر برای میزبانی جام‌جهانی فوتبال در سال‌های 2018 و 2022 انتخاب شده‌اند و تاکنون هزینه‌های هنگفتی برای آماده‌سازی و ساخت ورزشگاه کرده‌اند، به نظر می‌رسد این روزها میزبانی‌شان چندان نیز قطعی نیست و امکان گرفته شدن این امتیاز از این کشورها وجود دارد. در حالی که قطر ساخت هشت استادیوم را آغاز کرده و تا مراحلی پیش برده و 200 میلیارد دلار تا به اینجا هزینه کرده است این احتمال وجود دارد که در صورت ثابت شدن تخلف از سوی این کشور، حق میزبانی را واگذار کند. از جمله مخالفان قطر برای میزبانی ایران است.