سردرگمی در تحلیل پدیده ایرانی

سینمایی که در همین زمستان سال 94 در برنامه زنده جمعه شب‌های تلویزیون، ورشکسته خوانده می‌شد و هر هفته یکی از جا ماندگان از سازمان سینمایی دولت یازدهم در آن به دلایل زیان‌ده شدن آن می‌پرداختند، در جشنواره فیلم فجر 500 هزار مخاطب داشت و در اکران نوروز هم پای ثبت رکورد خود را به گینس کشید. در همان شب‌های جشنواره، مجری آن برنامه تاکید کرد که اشتباه می‌کرده و سینمای ایران ورشکسته نیست. علی جنتی وزیر فرهنگ و ایوبی رئیس سازمان سینمایی هم در هر فرصتی و از هر تریبونی، به همه اعلام می‌کردند که این «ورشکستگی» نمی‌تواند واقعی باشد. اما نه آن ورشکسته خواندن و نه این فروش مقطعی نوروزی، برهانی برای نظرات گویندگان آن به شمار نمی‌رود. اواسط اسفند سال گذشته که فهرست فیلم‌های اکران نوروز، ابتدا به سایت‌های سینمایی «درز» کرد و بعد هم تایید شد، مهم‌ترین و کلیدی‌ترین فصل نمایش سینمای ایران برای سال 1395، انتظار نمایش شش فیلم «بادیگارد»، «ابد و یک روز»، «کفش‌هایم کو؟»، «خشم و هیاهو»، «پنجاه کیلو آلبالو» و «من سالوادور نیستم» را می‌کشید. ویترینی که در آن دو فیلم کمدی، یک فیلم تحسین‌شده در جشنواره، فیلم مورد حمایت طیف ارزشی و عاشقانه‌ای با دستمایه قرار دادن آلزایمر به چشم می‌خورد. وقتی در ایام نوروز، کار خرید اینترنتی بلیت به وی‍ژه در پردیس‌های سینمایی به آنجا رسید که 72 ساعت قبل سانس‌های سه روز بعد «ظرفیت تکمیل» را نشان می‌داد می‌شد فهمید که فروش به عنوان مقوله‌ای از یاد‌رفته در سینمای ایران، روزهای خوشی را سپری می‌کند. 15 فروردین‌ماه، محمد‌رضا فرجی مدیرکل دفتر سینمای حرفه‌ای با اشاره به آمار فروش اکران نوروزی، خبر از آن داد که فروش کل فیلم‌ها در نوروز ۹۵ از مرز ۱۶ میلیارد تومان گذشت. «من سالوادر نیستم!» هشت میلیارد تومان، «۵۰ کیلو آلبالو» سه میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان، «بادیگارد» دو میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان، «ابد و یک روز» یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان، «خشم و هیاهو» ۳۵۰ میلیون تومان و «کفش‌هایم کو؟» ۳۰۰ میلیون تومان، اعدادی بودند که این مدیر سینمایی به آن اشاره کرد. با یک حساب سرانگشتی، جمع فروش آثار سینمایی در ایام نوروز امسال ۱۶ میلیارد و ۴۲۰ میلیون تومان بوده است و این در حالی است که اکران نوروزی سینمای ایران در سال ۹۴، سه میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان فروش داشته است. همان روز سخنگوی انجمن سینماداران هم با ایسنا گفت‌وگو کرد و دلیلی سیاسی را برای فروش سینما در نوروز به میان کشید و نشاط مردم بعد از انتخابات مجلس، چیدمان مناسب فیلم‌های نوروزی و تبلیغات ماهواره را از جمله عواملی دانست که باعث استقبال گسترده مردم از فیلم‌های نوروزی شده است. محمد قاصداشرفی البته دلایل دیگری را هم ذکر کرد: «این موضوع چند دلیل دارد و همان‌گونه که دولت آقای روحانی در برجام موفق شد، برجام دوم، انتخابات مجلس شورای اسلامی بود که باعث شد مردم با روحیه‌ای شاد سال جدید را آغاز کنند و همین نشاط در استقبال آنان از فیلم‌های نوروزی تاثیرگذار بود. از سوی دیگر چیدمان فیلم‌های نوروزی خوب بود همچنان که کارشناسان سینما پیشتر هم گفته بودند، سطح کیفی فیلم‌های جشنواره فجر پارسال از متوسط به بالاست. وضعیت تبلیغ و اطلاع‌رسانی فیلم‌ها هم نسبت به گذشته تفاوت کرده است. قبل‌تر فیلم‌ها به خوبی معرفی نمی‌شدند اما در حال حاضر با توجه به تبلیغات ماهواره‌ها، فیلم‌ها به خوبی مورد استقبال مخاطبان قرار گرفتند. ضمن اینکه مردم فیلم‌های نوروزی را دوست داشتند و اعتراضی درباره فیلم خاصی نداشتند، در حالی که پیشتر بعضی فیلم‌ها ضعیف بودند. تبلیغات دهان به دهان از سوی تماشاگران نیز در جذب مخاطب سینما در نوروز امسال تاثیر زیادی داشته است.» حالا اما این نکته نیاز به بررسی بیشتر دارد که فروش در سینما بر پایه چه عامل یا چه عواملی است؟